O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

Fanni o’qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar
Talabalarning astrofizikaning zamonaviy muammolar fanini o’zlashtirishlari uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullardan foydalanish, ya’ni informasion – pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Fanni o’zlashtirishda darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, tarqatma materiallar foydalaniladi. Shuningdek, ma’ruza, seminar va laboratoriya mashg’ulotlarida mos ravishda ilg’or pedagogic texnologiyalardan foydalanish tavsiya etiladi. Bundan tashqari fanning ayrim mavzulari talabalarga mustaqil ish sifatida o’zlashtirish uchun beriladi. Internet ma’lumotlaridan foydalanish orqali o’qitiladi.
“FAZO JISMLARINI KELIB CHIQISHI VA EVOLYUTSIYASI” TANLOV FANI BO’YICHA MA’RUZALAR MAVZUSI

№	Mavzu nomi	Ajratilgan soat	Adabiyotlar
1.	Sayyoralarning klassifikasiyasi.Sayyoralarning ichki tuzilishi	2	[1,2]
2.	Sayyoralar atmosferasi	2	[3,4]
3.	Planetalarda hayotning kelib chiqishi yoki hayot faoliyati..	2	[3,4]
4.	Fazo jismlarini o’rganish	2	[5,6]
5.	Radioteleskoplar. Fazo yoritkichlarining rangi va yaltirashi	2	[5,6]
6.	Spektrlar va spektral analiz	2	[7,8]
7.	Kosmik tadqiqotlar	2	[7,8]
8.	Quyosh energiyasining manbai	2	[8,9]
9.	Quyoshning ichki tuzilishi	2	[8,9]
10.	Quyosh va neytrino	2	[3,4]
11.	Quyosh aktivligining sikli	2	[3,4]
12.	Quyosh shamoli	2	[7,8]
13.	Quyosh chaqnashlari	2	[8,9]
14.	Tisius – Bode qoidasi.. Asteroidlar	2	[1,2]
15.	Kometalar	2	[3,4]
16.	Meteoritlar – asteroidlar parchalari	2	[7,8]
17.	Katta planetalarning ikki guruhi. Yer	2	[8,9]
18.	Oy. Merkuriy. Venera	2	[7,8]
19.	Mars. Yupiter	2	[3,4]
20.	Saturn. Uran, Neptun, Pluton	2	[5,6]
21.	Yulduzgacha bo’lgan masofa va yillik parallaks	2	[5,6]
22.	Yulduz yorqinligi va absolyut yulduz kattaligi	2	[7,8]
23.	Yulduzlarning spektral klassifikasiyasi	2	[3,4]
24.	Yulduz radiuslari	2	[5,6]
25.	Qo’shaloq yulduzlar va yulduz massasini aniqlash	2	[5,6]
26.	Yulduz xarakteristikalarini o’zaro bog’lanishi	2	[3,4]
27.	Neytron yulduzlar, pulsarlar va qora tuynuklar	2	[7,8]
28.	O’zgaruvchan yulduzlar. Tutiluvchi o’zgaruvchi yulduzlar	2	[8,9]
29.	O’zgaruvchan yulduzlar fizikasi	2	[8,9]
	JAMI:__10'>JAMI:__58______Asosiy_qism'>JAMI:	58

Asosiy qism

Fanning nazariy mashg’ulotlari mazmuni
Fazo jisnlarining evolyusiyasi va fizik tabiat fanining rivojlanish tarixi va boshqa bo’limlar bilan bog’liqligi. Fanni o’rganishdagi muammolar, uslubiy ko’rsatmalar fazo jismlari fanining astronomiya va fizika bo’limlari va boshqa tabiiy fanlarni o’rganishdagi o’rni. Fanni o’rganishda elektron darsliklar va multimedialardan foydalanish. Internet tizimidan foydalanish va ulardan olinadigan ma’lumotlatlarni o’rganish hususiyatlari. Boholash mezonlari. Zamonaviy astrofizika tadqiqotlarini amaliyotga, fan va texnika sohalariga tadbiqi. O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi ilmiy tadqiqot institutlati hamda oily o’quv yurtlari ilmiy laboratoriyalarida astrofizika bo’yicha fan yutuqlari. Fanning vazifalari.
Yulduzlar statistikasi
Absalyut yulduz kattaligi va yorqinligi. Yulduzlarning spektral, fotometrik va fizik xarakteristikalari. Ko’p rangli fotometriya Yulduzlarning spektral klassifikasiyasi, ikki o’lchovli va boshqa klassifikasiyalar. Yulduzlarning parametrlari. Yulduzlargacha bo’lgan masofani aniqlash usullari. Statistik funksiyalar. Galaktikamizdagi yulduzlarning umumiy sonini boholash. Yulduzlarning zichlik funksiyasi. Statistikaning asosiy tenglamasi. Yechimlarni topsh usullari. Haqiqiy va ko’rinma zichliklar orasidagi bo’glanish. Perenago formulasi.
Fazo jismlarining tarkibiy qismlari
Quyosh va yulduzlarning hamda planetalarning fazoviy tezliklari, ularning komponentalari va orasidagi statistik munosabatlar. Parallaktik siljish Quyoshning kinetic parametrlarini aniqlash. Yulduzlarning qoldiq tezliklarini aniqlash. Yulduzlar xarakati asimetriyasi. Botlinger va Ort formulalari. HI bulutlarining radionurlanishi bo’yicha galaktikamiz spiralsimon tuzilishi.

Qushaloq va o’zgaruvchan yulduzlar
O’zgaruvchan yulduz turlari regulyar va irregulyar kuchlar. Regulyar maydonda yulduzlar dinamikasining asosiy tenglamasi. Jinsning to’g’ri va teskari masalalari. Harakat integrallari. Yulduz sistemasining gidrodinamikasi tenglamalari. Virial teoremasi va uning tadbiki. Relaksasiya vaqti. Yulduz sistemasidagi dissipasiya. Fazaviy zichlikni harakat integrallari orqali ifodalash. Yulduz tizimlarining tezlik – koordinata fazosidagi modellari. Djins mezoni va modellar turg’unligini tahlil qilish ysullari. Qo’shaloq yulduzlar, ularning xarakteristikalari, neytron yulduzlar, pulsarlar va qora tuynuklar.
“FAZO JISMLARINI KELIB CHIQISHI VA EVOLYUTSIYASI” TANLOV FANIDAN AMLIY MASHG’ULOTLARI MAVZUSI

№	Seminar mashg’ulotlari	Ajratilgan soatlar	Adabiyotlar
1.	Fazo jismlari to’g’risida to’a ma’lumot	2	[1,2]
2.	Planetalarning fizik xususiyatlari	2	[1,2]
3.	Optik teleskoplar tuzilishi va ishlash prinsipi	2	[1,2]
4.	Yulduzlarning fizik tabiati va xususiyatlari	2	[1,2]
5.	Kosmologiya va kosmogoniyaning asosiy prinsiplari	2	[1,2]
	JAMI:	10

“FAZO JISMLARINI KELIB CHIQISHI VA EVOLYUTSIYASI” TANLOV FANIDAN SEMINAR MASHG’ULOTLARI MAVZUSI

№	Seminar mashg’ulotlari	Ajratilgan soatlar	Adabiyotlar
1.	Quyoshning tuzilishi – uning asosiy xarakteristikalari.	2	[1,9]
2.	Quyosh chaqnashlari. Ularni hosil bo’lishi.	2	[2,5,9]
3.	Quyoshdagi dog’lar. Granulyatsiya.	2	[3,4]
4.	Xromosfera, uning morfologiyasi	2	[1,5]
5.	Toj, uning morfologiyasi.	2	[8,9]
6.	Quyosh shamoli, magnit bo’ronlari	2	[5,7]
7.	Spektrograf uning ishlash prinsipi	2	[5,7]
	JAMI:	14

Seminar mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha

ko’rsatma va tavsiyalar
Seminar mashg’ulotlari fanga Tegishli bo’limlar bo’yicha ma’ruzalar qilish, referatlar yozish va ularni himoya qilish orqali amlga oshirilib, quydagi maqsadga qaratilgan bo’lishi lozim:

• 
  O’qituvchi tomonidan tavsiya qilingan adabiyotlar bilan mustaqil ishlash.
  
• 
  Seminar mavzusiga tegishli ma’ruza jarayonida fizik qonuniyatlar bo’yicha Kengroq va chuqurroq muloxaza kilish.
  
• 
  Fanga tegishli mavzularni amaliyotdagi o’rni to’g’risida ma’lumotlarga ega bo’lish.
  
• 
  Seminar mavzulari bo’yicha yuqori saviyada va mantiqan Ketma-ketlikda ma’ruzalar qilish.
  
• 
  Seminar mavzulari bo’yicha talab darajasida referatlar yozish.
  
• 
  O’zaro savol-javob va muloqatlarda yuqori ko’rsatkichlarga ega bo’lish.
  

Seminar mashg’ulotlarning taxminiy tavsiya etiladigan mavzulari:
1. Quyoshning o’z o’qi atrofida aynanishini isbotlash usullari.

2. Bebkok nazariyasi: yutuqlari va kamchiliklari.

3. Xromosferadagi chaqnashlar va chaqnash sinflari.

4. Tojdagi sharoitlar va uning isish Mexanizmi.

5. Quyoshning ichki energiyasi manbalari va u to’g’risidagi gipotezalar.

6. Quyosh evolyusiyasi.

7. Quyoshning Yerdagi iqlimga ta’siri.

8. Quyosh neytrinolari muammolari.

9. Toj va uni kuzatish usullari.

10. Quyosh atmosferasining moDellari.

11. Quyosh radionurlanishi.

12. Quyosh shamoli va uning Yerga ta’siri.

13. Xalqaro neytrino tajribali natijalari.

14. Gelioseysmologiya fani kelib chiqishi va uning hozirgi zamondagi yutuqlari.

“FAZO JISMLARINI FIZIK TABIATI VA EVOLYUTSIYASI” TANLOV FANIDAN MUSTAQIL TA’LIM TOPSHIRIQLARI

№	Mavzu nomi	Adabiyotlar
1.	Fazo jismlarini o’rganish	[1,2]
2.	Fazo yoritkichlarining rangi va yaltirashi	[1,2]
3.	Quyosh aktivligining sikli	[1,2]
4.	Planetalarning fizik xususiyatlari	[1,2]
5.	Asteroidlar	[1,2]
6.	Quyosh tugrisidagi ma’lumotlar	[4,5]
7.	Quyosh-yer orasidagi boglanishlar	[3,6]
8.	Yulduzlar to’g’risidagi umumiy ma’lumotlar	[2,5]
9.	Yulduz yorqinligi va absolyut yulduz kattaligi	[2,5]
10.	Qo’shaloq yulduzlar va yulduz massasini aniqlash	[3,5]
11.	Tutiluvchi o’zgaruvchi yulduzlar	[4,6]
12.	Yulduzgacha bo’lgan masofa va yillik parallaks	[3,4]
13.	Yulduz xarakTeristikalarini o’zaro bog’lanishi	[1,3]
14.	Optik Teleskoplar va radioteleskoplar	[2,5]
15.	Planetalar va ularning yo’ldoshlari	[2,3]
16.	Quyosh energiyasining manbai	[3,4]
17.	Spektrlar va sPektral analiz	[1,5]
18.	Uran, Neptun, Pluton planetalari	[1,4]
	JAMI:	60 soat

Mustaqil ishni tashkil etishning

shakli va mazmuni
Mustaqil ish o’qituvchining talabalarga avvalda Berib qo’yiladigan fanning mavzulari asosida tashkil etiladi. Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini xisobga olgan xolda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:

• 
  darslik va o’quv qo’llanmalar bo’yicha fan boblari va mavzularini o’rganish;
  
• 
  maxsus adabiyotlar bo’yicha fan bo’limlari yoki mavzulari ustida ishlash;
  
• 
  fan mavzulari bo’yicha referat yozish;
  
• 
  fan mavzulari bo’yicha ma’ruza qilish;
  
• 
  tanlangan mavzu bo’yicha o’zaro savol-javoblar o’tkazish;
  

Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarni mavzulari:

1. Quyoshdagi asosiy Termoyadroviy Reaksiyalar.

2. Quyoshni Osiyo va Yevropa davlatlarida o’rta asrlarda kuzatish.

3. Quyosh aktivligini aniqlashning eng qadimiy usullari.

4. Quyoshni O’zbekistonda o’rganish va uning taxlili.

5. Quyosh-Yer aloqasi va uning inson hayotidagi ahamiyati.

6. Quyoshning ultrabinafsha va rentgen sohalardagi nurlanishi.

7. TON Teleskopi.
Dasturning informasion-metodik ta’minoti
O’quv dasturidagi mavzularni o’tishda ta’limning zamonaviy metodlaridan Keng foydalanish, o’quv jarayonini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish samarali natija berishdan kelib chiqib, tegishli mavzular bo’yicha foydalanish imkoniyati bo’lgan texnik vositalar yordamida namoyish tajribalari, ko’rgazmali materiallar va yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish nazarda tutilgan. Xususan, fanni o’qitishda diafilmlar, ko’rgazmali materiallardan foydalanish mumkin. Bundan tashqari, fanni o’rganishda internet tizimi, multimediya vositalari, dissertasiyalar, davriy jurnallardan ham foydalanish mumkin. Dasturdagi mavzularni o’tishda ta’limning zamonaviy metodlaridan keng foydalanish, o’quv jarayonini yangi pedagogik texnologiyalarning “Aqliy hujumlar”, “Tanqidiy tafakkur”, “Bumerang” singari metodlari asosida tashkil etish samarali natija beradi.
Dasturning informasion-metodik ta’minoti

Dasturdagi mavzularni o’tishda ta’limning zamonaviy metodlaridan Keng foydalanish, o’quv jarayonini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish samarali natija beradi. Bu borada zamonaviy pedagogik texnologiyalarning “Klaster”, “Matbuot konferensiyasi”, “Bumerang”, “Yelpig’ich” hamda «Muammoli ta’lim» Texnologiyasining «Munozarali dars» Metodi, shuningdek, estetika va san’atga doir slaydlardan foydalanish, didaktik va rolli o’yin usullarini qo’llash nazarda tutiladi.

Dasturning informasion - uslubiy ta’minoti.