O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
54 5.2. Lizingning jahon integrasiyasi bilan bog‘liqlikda rivojlanishi Amerikaning ikkita yirik kompaniyasi - General Motors Acceptance Corp. va GE Capital jahondagi eng yirik lizing kompaniyalari bo‘lib, ularning lizing operatsiyalari hajmi deyarli bir xil hisoblanadi. Bundan tashqari, GE Capital aktivlar hajmiga ko‘ra boshqa barcha kompaniyalardan deyarli ikki baravar oldindadir. U ichki bozor bilangina cheklanib qolmay, xorijiy bozorlarni ham faollik bilan egallab olmoqda. Amerikaning keyingi uchta kompaniyasi - AT & Capital, BOT Financial Corp va IBM Credit Corp ham lizing shartnomalari hajmi sezilarli o‘sib borayotgan kompanyalardan hisoblanadi. Bundan tashqari, birinchi o‘nlikdan Yaponiyaning Orix Corporation kompaniyasi va Yevropaning to‘rtta lizing kompaniyasi o‘rin olgan. Yaponiyaning eng yirik lizing kompaniyasi Orix Corporation faoliyatida lizing faoliyatining faollashuvi kuzatilmoqda. Hisobot ma’lumotlariga ko‘ra, bu kompaniyada lizing hajmi o‘rtacha 1,3 % ortgan. Fransiyaning Sociate Generale lizing kompaniyasi 1968 - yildan boshlab dunyoda eng tarqalgan “Sogelease” lizing tuzilmalari tarmog‘ini yarata boshladi. Bu tarmoq hozirgi kunda jahondagi 27 ta firmani o‘z ichiga oladi. 10 yillik faoliyat davomida lizing operatsiyalari hajmi 1,6 mlrd. AQSH dollaridan 5,4 mlrd. AQSH dollarigacha, ya’ni to‘rt baravar o‘sdi. 1 Bu kompaniyalar uchun umumiy jihat shuki, jahon lizing biznesida yetakchi o‘rinlarni yirik ishlab chiqaruvchilar - General Motors, General Electric, Daimer Benz (debics) va IBM tomonidan tuzilgan moliya tuzilmalari egallagan. Jahondagi eng yirik lizing kompaniyalari – kelajakdagi potensial hamkorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar mamlakatimizdagi lizing oluvchilar uchun lizing loyihalarini amalga oshirishda foyda keltirishi shubhasiz, albatta. Bunga sabab shuki, yuqorida sanab o‘tilgan kompaniyalardan har birining imkoniyatlari lizing bitimini amalga oshirish uchun yetarliligini aniqlashga imkon beradi hamda dastlabki tanishib chiqish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Lizing qo‘llanayotgan mamlakatlarning ko‘pchiligida lizing kompaniyalari o‘z manfaatlarini himoya qilish va lizing bznesini rivojlantirish uchun milliy lizing assotsiatsiyalarini tuzib olganlar. Uchta qit’ada Milliy lizing assotsiatsiyalari lizing tarmog‘ini xalqaro miqyosda namoyon etish, boshqa xalqaro tashkilotlar bilan aloqa qilish, lizing sohasida bilimlar to‘plash, bahs va munozaralar o‘tkazish uchun mintaqaviy tashkilotlarga asos solganlar. 1 www.innov.ru/leasing/newsi/in-i.htm 55 Yevropada bu shtab-kvartirasi Bryusselь shahrida joylashgan Leaseurope (asbob-uskunalar lizingi bo‘yicha kompaniyalarning Yevropa federativ uyushmasi). Osiyoda – sekretariati Singapurda joylashgan Asia lease. Janubiy Amerikada – sekretariati Meksikada joylashgan Fela lease Lotin Amerikasi lizing Federatsiyasi. Yuqorida sanab o‘tilgan uch federatsiya hamda AQSH va Avstraliyaning lizing kompaniyalari assotsiatsiyalari Jahon lizing kengashini (World leasing Counsil) tuzdilar. Lizing biznesi tobora ko‘proq kompaniyalarni qamrab olmoqda. Bu holat Rossiyada lizing kompaniyalari assotsiatsiyasini tuzish zaruratini tug‘dirdi va bu assotsiatsiyaga 1994 - yil 5 - mayda asos solindi. Bundan tashqari, yengil va yuk avtomobillari, samolyotlar, kompyuterlar lizingi ishtirokchilari uchta ixtisoslashgan assotsiatsiya tuzdilar. Bular European Car and Truck Rental Association (ECATRA) – yengil va yuk avtomobillarini ijaraga beruvchilarning Yevropa assotsiatsiyasi; International Association of air craft lessors – samolyotlar lizingi bilan shug‘ullanuvchilarning xalqaro tashkiloti; Europlan Computer leasing and trading association (ECLAT) - kompyuterlar lizingi va savdosi Yevropa assotsiatsiyasidir. Jahonning barcha mamlakatlarida xususiy va davlat korxonalari bilan lizing operatsiyalarini amalga oshirish bilan shug‘ullanuvchi “Orien Lizing Grup” turidagi xalqaro lizing birlashmalarini tuzish xalqaro lizing operatsiyalarini rifojlantirishga xizmat qildi. Bunda xalqaro lizing klublari ham katta rolь o‘ynadi. Ularning faoliyati bir mamlakatdan boshqasiga lizing obyektlarini yetkazib berishda vositachilik qilishga asoslanadi. G‘arbiy Yevropada lizing klublariga misol qilib “Interliz” assotsiatsiyasini ko‘rsatish mumkin. U Belgiya, Buyuk Britaniya, Daniya, Italiya, Ispaniya, Niderlandiya, Norvegiya, Fransiya, Germaniya, Shveytsariya va Shvetsiyaning lizing firmalarini birlashtiradi. “Lizklab” assotsiatsiyasiga esa Avstraliya va Yevropa mamlakatlarining 10tasi kiradi. Osiyoda esa bunday birlashmalar qatoriga “Eyshaliz” birlashmasini kiritish mumkin. Xalqaro lizing bitimlari xalqaro lizing birlashmalaridan tashqari asosan mamlakat ichida faoliyat yuritishi mo‘ljallangan milliy kompaniyalar tomonidan ham amalga oshiriladi. Bunda bosh kompaniya chet elda o‘zining shu’ba bo‘limlarini ochadi. Ularning ichida Amerika kompaniyalari yaqqol ajralib turibdi – “Siti Korporeyshn”, “Benk Amerika korporeyshn”, “Kemikal Nьyu- York Korp.”, “Menyufekchurers Xanover Korp.” kabi AQSH transmilliy 56 banklarining lizing bo‘linmalari shu’balari. Asosan ular eksport lizing operatsiyalari bilan shug‘ullanadilar. Amerika kompaniyalariga Angliyaning “Barklayz Benk”, “Lloyds”, “Neshnl Vestminster Benk” va “Midlend” banklariga mansub bo‘lgan lizing kompaniyalari jiddiy raqobat ko‘rsatmoqdalar. Ularning umumiy eksport hajmi 1,5-4,5 %ni tashkil etadi. Tinch okeani havzasida esa Yaponiyaning “Sumitomo” yirik moliyaviy guruhining vakillari “Orient lizing” va “Djeneral Lizing” boshchiligidagi yapon kompaniyalari mustahkam o‘rinlarga ega. Ularning umumiy eksportdagi ulushi esa 2-4 %ni tashkil etadi. Eksport lizingining ulushi hozircha uning ichki bozordagi rolini tavsiflovchi ko‘rsatkichlardan ancha pastligi shubhasiz, albatta. Shu bilan birga, eksport lizing operatsiyalarini o‘stirish uchun mavjud zaxiralar ham katta. Bu zaxiralar rivojlangan mamlakatlar o‘rtasida ijara xizmatlari savdosini o‘stirishdan tashqari ichki bozori katta bo‘lgan rivojlanayotgan va yangi sanoat mamlakatlarida lizing miqyosini kengaytirish bilan ham bog‘liq. Bu mamlakatlarning lizing xizmatlariga ehtiyojlari asosan ularni import qilish hisobiga qondirilishi ko‘rinib turibdi. Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|