O‘zbekiston Respublikasida to‘lov tizimi b o‘yicha qisqacha ma’lumot

Markaziy bankning hisob-kitoblar Kliring tizimi tahlili 
Ma
‟lumki, 
O„zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
2013 
yil 
27 iyundagi 
PQ-1989-sonli 
“O„zbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarini 
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari t
o„g„risida”gi qaroriga muvofiq, Markaziy bankning 
“Chakana to„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish kliring tizimini yaratish hamda xizmat 
k
o„rsatuvchilarning billing tizimi bilan integrallash” loyihasi respublika “Elektron hukumat” 
tizimining axborot tizimlari tarkibiga kiritilgan edi. 
Ushbu tizim tijorat banklari filiallari, kassalari va Banklar assotsiatsiyasi qoshidagi 
Yagona umumrespublika Protsessing markazini ulagan holda, jismoniy va yuridik shaxslarga 
soliqlar va boshqa majburiy t
o„lovlarni, shuningdek kommunal xizmatlar va mobil aloqa 
operatorlari, raqamli televideniya, byudjet t
o„lovlari, notarial xizmatlar, biometrik pasport 
uchun t
o„lovlar va boshqa xizmatlar ko„rsatuvchi tashkilotlar uchun to„lovlarni real vaqt 
rejimida amalga oshirish imkoniyatini yaratishdan iborat. Ahamiyatli tomoni shundaki, kliring 
tizimida mijozlarga dam olish kunlarisiz kechayu-kunduz (24/7) real vaqt rejimida bank 
hisobvaraqlariga masofadan xizmat k
o„rsatish tizimlari, tijorat banklari tomonidan yaratilgan 
mobil ilovalar va bank infokiosklari orqali ishlash imkoniyatini beradi. 

---

5
Hozirda, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi bilan Davlat soliq q
o„mitasi, 
Moliya vazirligi huzuridagi 
G„aznachilik, Davlat bojxona qo„mitasi, Adliya vazirligiga qarashli 
Yagona darcha markazi, Davlat personallashtirish markazi va Ichki ishlar vazirligi huzuridagi 
Davlat y
o„l harakati xavfsizligi, shuningdek, “O„zbekenergo” aksiyadorlik kompaniyasi, 
“O„ztransgaz” aksiyadorlik kompaniyasi, “Suvsoz” davlat unitar korxonasi hamda boshqa 
kommunal va bir qator xizmat k
o„rsatuvchilarning billing tizimlari integratsiya qilingan holda 
soliq va boshqa majburiy t
o„lovlar, elektr energiya va gaz iste‟moli, shuningdek boshqa qator 
t
o„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish imkoniyati joriy etilgan. Bugungi kunga kelib, 
respublikamizda 30 dan ortiq xizmatlar b
o„yicha Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi 
orqali t
o„lovlar real vaqt rejimida amalga oshirilmoqda. 
Tahlillar shuni k
o„rsatmoqdaki, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi orqali 
barcha xizmatlar b
o„yicha real vaqt rejimida 2016 yil mobaynida 1 957,5 mlrd. so„mlik to„lovlar 
amalga oshirilgan b
o„lsa, 2017 yil mobaynida to„lovlar summasi 2016 yilga nisbatan 2,6 
barobarga ortib, 5 181,3 mlrd. s
o„mlik to„lov amalga oshirilgan. Joriy yilning I birinchi yarim 
yilligida ushbu tizim orqali real vaqt rejimida amalga oshirilgan tranzaksiyalar summasi 
4355,6 mlrd s
o„mga yetganligini ko„rishimiz mumkin. Bu esa, o„tgan yilning shu davriga 
(2 365,02 mlrd. s
o„m) nisbatan 1,8 barobarga ortganligini qayd qilish joizdir. 
Jumladan, Markaziy bankning hisob-kitoblar kliring tizimi orqali hisobot yilida amalga 
oshirilgan tranzaksiyalar summasining 1 252,1 mlrd. s
o„mini (amalga oshirilgan tranzaksiyalar 
summasining 28,7 foizi) 
G„aznachilik to„lovlari, 942,2 mlrd. so„mini (21,6 foiz) tabiiy gaz 
b
o„yicha to„lovlar, 795,3 mlrd. so„mini (18,3 foiz) elektr energiya bo„yicha to„lovlar, 421,7 mlrd. 
s
o„mini (9,7 foiz) soliq va boshqa majburiy to„lovlar bo„yicha to„lovlar, 285,2 mlrd. so„mini (6,5 
foiz) Notarius xizmatlari va FHDYo b
o„yicha to„lovlar, 216,05 mlrd. so„mini (5,0 foiz) Davlat 
personallashtirish markazi t
o„lovlari, 189,4 mlrd. so„mini (4,3 foiz) issiqlik quvvati bo„yicha 
t
o„lovlar, 94,9 mlrd. so„mini (2,2 foiz) bojxona to„lovlari hamda 158,7 mlrd. so„mini (3,6 foiz) 
boshqa t
o„lovlarni tashkil etgan.

---

6
Xulosa qilib aytganda, chakana t
o„lovlarni real vaqt rejimida amalga oshirish Kliring 
tizimi PQ-1989-sonli qarori bilan belgilangan muddatlarda ishga tushirilgan b
o„lib, hozirgi 
vaqtda bank tizimi tomonidan ushbu axborot tizimini takomillashtirish va joriy qilish doirasini 
kengaytirish ishlari olib borilmoqda. 
Bundan tashqari, barcha bank plastik kartalari orqali amalga oshirilayotgan t
o„lovlar 
b
o„yicha yakuniy moliyaviy hisob-kitoblar Markaziy bankning kliring tizimi orqali amalga 
oshirilmoqda. 
Shu 
o„rinda mamlakatimizda bank plastik kartalari infratuzilmasining rivojlanishiga 
t
o„xtaladigan bo„lsak, respublika banklari tomonidan bank plastik kartalari yordamida naqd 
pulsiz hisob-kitoblar tizimini kengaytirish maqsadida, 2018 yil 1 iyul holatiga 18 242 mingta 
bank plastik kartalari muomalaga chiqarilgan b
o„lib, 2017 yil va 2018 yilning o„tgan davri 
mobaynida DUET tizimi bank plastik kartalari bilan bo
g„liq loyihalarning tugatilganligi 
munosabati bilan umumiy soni qisqargan. T
o„lov terminallari soni esa 2018 yil 1 yanvar 
holatiga 235 712 tani tashkil etgan b
o„lsa, 2018 yilning o„tgan davri mobaynida 6 098 taga 
ortib 2018 yilning 1 iyul holatiga 241 810 tani, bankomat va infokiosklar soni esa 
2018 yil 1 yanvar holatiga 5 632 tani tashkil etgan b
o„lsa, 2018 yilning o„tgan davri mobaynida 
qariyb 10 foizga ortib 2018 yilning 1 iyul holatiga 6 174 tani tashkil etgan. 

---

7
Tahlillar shuni k
o„rsatmoqdaki, milliy valyutada bank plastik kartalari orqali amalga 
oshirilgan tranzaksiyalar summasi 2016 yil mobaynida 53 050,1 mlrd. s
o„mni tashkil etgan 
b
o„lsa, 2017 yilda esa 52 972,3 mlrd. so„mga yetgan. Hisobot yili hisoblangan 2018 yilning 
o„tgan olti oyi mobaynida esa bank plastik kartalari orqali amalga oshirilgan tranzaksiyalar 

---

8
summasi 28 275,9 mlrd. s
o„mga yetgan bo„lib, o„rtacha bir oylik tranzaksiyalar summasi 4 
712,7 mlrd. s
o„mni tashkil etmoqda.