Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Витис рупестрис Същелле
- Витис Линъеъумии Бусклей.
- Üzüm bitkisinin orqanları, onların morfologiyası, anatomiyası və fiziologiyası.
46
филлоксерайа давамлы щибридлярин йарадылмасы мягсядиля бу
нювдяn
щибридляшдирмядя истифадя етмишляр. Йарадылмыш щибридляр авропа сортлары иля аффинитетлик етибариля уйьун эялдикляриндян вурулмуш ъалаьын тутма фаизи йцксяк олур. Бу нювдя хромосомларын сайы 2 н =38 ядяддир.
Витис рупестрис Същелле - Гайа цзцмц. Бу цзцм нювцнцн вятяни Шимали Американын ъянуб штатларыдыр. Йабаны щалда Миссисипи вя Миссури чайлары ятрафында битир. Ишыглы, эцняшли, исти вя ачыг сащялярдя чынгыллы, гуру вя йцнэцл торпагларда нормал битир. Филлоксерайа, милдиу хястялийиня вя шахтайа олдугъа давамлыдыр. Ящянэли торпагларда нормал битмир, лакин бу нювцн Рупестрис дулотк
формасы торпагда щялл олан ящянэ 18 -20 % олдугда давамлыдыр.бу нюв Авропа цзцм сортлары цчцн гиймятли ъалагалтыдыр. Бурада ъалагалты иля ъалагцстц аффинитетлийин мювъудлуьу сайясиндя мющкям битишир, лакин мянфи ъящят бу нювя ъаланмыш Авропа цзцм сортларында эилялярин эеъ
йетишмяси вя
онларын кейфиййятинин ашаьы дцшмясидир. Чиликля асан вя йцксяк фаиздя кюк ямяля эятирир. Бу нювцн щибридляшмясиндян чохлу гиймятли щибридляр йарадылмышдыр. Щямин нюв 1885 - ъи илдя Америкадан Авропайа эятирилмишдир. Бу нювцн колу сяrилян, ятрафа шахялянян, быьъыгсыз вя йа быьъыглары тез тюкцлян, йарпаглары хырда, enli, цряквари, бюйряквари, ени узунундан артыг, зяиф пянъяли, цзяри щамар, кянарлары дишли, уъу сиври, рянэи тцнд - йашылдыр. Гайа цзцмц икиевли, яксяр щалларда функсионал диши чичякли биткидир. Салхымы орта ириликдя, узунлуьу 8 - 10 см, эиляляри хырда,гара рянэли, цзяри мцмлц, ичярисиндя 2 - 4 ядяд тохум олур. Хромосомларын сайы 2 н =38 ядяддир.
Бу нюв истилийя чох тялябкар битки олуб, Мяркязи вя Шярги Техасда, Луизанада чай кянарлаында, палыд мешяликляриндя, исти вя гураг иглим шяраитиндя йайылмышдыр. Милдиу хястялийиня давамлылыьы орта,
филлоксерайа гаршы
давамлыьы йцксякдир. Бу нювцн иштиракы иля Зейбел сорту В. Рупестрис х В.Линъеъумии х В.Виниферанын щибридляшдирилмясиндян 47
йаранмышдыр.Икиевли битки олуб, еркяк вя функсионал диши чичяклидир. Эиляляри ири, орта бюйцклцкдя, мумла юртцлц, ширяси ятирлидир. Эилянин габыьы галын, кобуд, салхымы орта ириликдядир. Йарпаьы ири, цряквари, эирдядир. Ъаван зоьу дарчыны рянэли, тцкъцклярля юртцлцдцр. Ящянэли торпагларда нормал битмир.
48
Üzüm bitkisinin orqanları, onların morfologiyası, anatomiyası və fiziologiyası.
Üzüm bitkisinin biolji xüsusiyyətləri və əlamətləri bir çox əsrlər ərzində xarici mühit şəraitinin təsiri altında olmuşdur. Ona görə müxtəlif üzüm sortlarının ayrı-ayrı orqanları: yarpaq, salxım, gilə forma və ölçü etibarı ilə müxtəlifdir. Üzüm bitkisini öyrənmək üçün ən əvvəl onun orqanlarını, onların adını, kolda yerləşən yerini və vəzifəsini bilmək lazımdır. Hər bir üzüm bitkisində, toxumsuz üzümlərdən başqa onun varlığını davam etdirən proseslər baş verir. Toxumsuz üzümlər vegetativ orqanlarla artır. Üzüm bitkisinin varlığını və cinsin davam etdirilməsini təmin edən funksiyaların yerinə yetirilməsində digər bitkilərdə olduğu kimi üzüm bitkisində də xüsusi orqanlar vardır. Yerinə yetirdikləri işə görə orqanları iki qrupa bölmək olar: vegetativ və reproduktiv. Kök, ştamb, zoğ və yarpaqlar vegetativ kolun həyatının qorunub davam etdirilməsinə xidmət edir. Onlar suyu və mineral maddələri torpaqdan udub yarpağa ötürür. Yarpaqda əmələ gələn karbohidratlar və digər qida maddələri əmələ gəlir. Bu orqanlarda tənəffüs, maddələrin yerdəyişməsinə və böyümə gedir. Reproduktiv orqanların inkişafında yabanı üzümün həyatını davam etdirən toxum və meyvələr əmələ gəlir. Üzüm kolunun hər hansı orqanının mikroskopik təhlilinə görə onlar xırda hüceyrələrdən ibarətdir. Canlı bitkidə fiziki və kimyəvi çevrilmələr kompleksi hüceyrədə gedir. Orqanların funksiyasından asılı olmayaraq hüceyrələr əsasən eyni quruluşludur. Fermentlərin köməyi ilə nüvə kolun forma və xarakterini müəyyən edir. Nüvənin daxilində olan hissəciklər valideynlərin əlamətlərini nəslə ötürür. Sitoplazmanın tərkibinə plastidlər də daxildir. Yaşıl plastidlərdə - xloroplastlarda fotosintez prosesi gedir. Bu prosesdə torpaqdan gələn su və karbon qazı günəş enerjisinin köməyi ilə şəkər əmələ gətirir. Digər plastidlər- leykoplastlar nişasta dənələrini, xromoplastlar isə meyvənin rəngini əmələ gətirir. Protoplazmanın digər funksiyası maddələr mübadləsi prosesini idarə etməkdir. Eyni quruluşlu hüceyrələr birlikdə xüsusi funksiya yerinə yetirir- toxumanı əmələ gətirir. Üzüm bitkisinin toxumaları -yeni əmələ gətirmə, assimilyasiyaedici, ehtiyat yığan, müdafiəçi, mexaniki və ötürücü toxumalardır.
Kolun yeraltı hissəsində olan köklərin toplusudur. Zoğlardan fərqli olaraq köklərdə buğum və buğumaraları olmur. Bitkini su və mineral maddələrlə təchiz edən kök sistemi fotosintezin məhsulları ilə birlikdə bitkilərin qidalanmasını ―onların böyüməsini‖ inkişafının əsasını təşkil edir. Kök sisteminin torpaqda yerləşmə xarakteri üzümün becərilməsində bir çox aqrotexniki tədbirləri müəyyən edir. Becərilən üzümün kök sistemi torpağın eninə və dərinliyinə işləyir. Əlverişli şəraitdə kök sistemi geniş yayılır. Əsas kütləsi torpağın 0,6-1,5m dərinliyində yerləşir. Ancaq əlverişli mexaniki tərkibi, yaxşı strukturlu və havalı torpaqda kök daha dərin qatlara işləyə bilir. Kökün 12 m dərinliyə işləməsi barədə qeydə alınmış müşahidələr məlumdur. P.T.Bolqarevin yazdığına görə kök 15-18m dərinliyə gedə bilir.
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|