RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TRUQVE XALVDAN LI
əməliyyatları mandatının həyata keçirilməsi barədə məruzə etdikdən və bunu müzakirə etdikdən sonra Təhlükəsizlik Şurası müvafiq qətnamə qəbul etməlidir. Baş katibin sanksiyalara nəzarət etməsi beynəlxalq mübahisələrin nizama salınmasında vacib amildir. Çoxtərəfli əməkdaşlıqda, sülhquruculuğunda Baş katibin böyük rol oynadığı nəzərə alınaraq, bu əsərdə BMT- nin Baş katibi olmuş Truqve Li (Norveç, 1945- 1953), Daq Hammerşeld (İsveç, 1953-1961), U.Tan (Birma, 1961-1971), Kurt Valdhaym (Avstriya, 1971- 1981), Xavyer Peres de Kuelyar (Peru, 1982-1991), Butros Butros Qali (Misir, 1991-1997), Kofi Annan (Qana, 1997- 2006) və Pan Qi Munun (KXDR, 2007) həyatı və diplomatik fəaliyyəti araşdırılmışdır. Əsərdə, həmçinin Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin B.B.Qali və K.Annanla görüşərək Ermənistan-Azərbaycan müna- qişəsini müzakirə etməsi, B.B.Qalinin Azərbaycana səfəri, eləcə də Prezident İlham Əliyevin hələ Azər- baycan Respublikasının Baş naziri olarkən BMT Baş Məclisinin 58-ci sessiyasında və Azərbaycan Respub- likasının Prezidenti seçildikdən sonra adı çəkilən qurumun 59- cu sessiyasında Ermənistanın Azərbaycana qarşı birbaşa təcavüzü barədə məruzələri, Azərbaycanın 2012-2013- cü illərdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvəqqəti üzvü olması və 2012-ci ilin mayında və 2013-cü ilin ok tyabrında Təhlükəsizlik Şurasının iclaslarına sədrliyi dövründə müzakirə edilən prob- lemlər barədə araşdırma da əksini tapmışdır. 6 TRUQVE XALVDAN LI (Norveç) BMT- nın Baş katibi (1945-1953-cü illər) Truqve Xalvdan Li 1946- cı il fevralın 1-dən 1953-cü il aprelin 10- dək BMT-nin Baş katibi ol- muşdur. Truqve Xalvdan Li 1896-c ı il 16 iyul tarixd ə Norveçin Oslo şəhərində, Martina və Xulda Arnesen ail əsində anadan olmuş- dur (63). O, Oslo Universitetind ə t əhsil alaraq 1919-ci ildə hüquq- şünas ixtisası üzrə diplom almışdır. 1921-ci il noyabrın 8-d ə Yordis Yorqensen ilə ailə qurmuşdur. Üç övladı var: Sissel, Quri v ə Mette. Truqve Xalvdan Li 1911-ci ild ə Norveç Fəhlə Partiyas ının gənclər təşkilatına daxil olmuş, 1919-1922- ci ill ərdə partiya katibinin köməkçisi, 1922-1935-ci ill ərdə Norveç Həmkarlar Federasiyasının hüquq m əsləhətçisi, 1926-cı ildə partiyanın milli icraçı katibi v əzifələrində çalışmışdır. O, 1935-1939-cu illərdə ədliyyə naziri vəzifəsini, 1939-cu ilin iyul ayından sentyabr ay ınadək sənaye və ticarət naziri vəzifəsini, II Dünya müharib əsi başlayanda təchizat və gəmiçilik üzrə nazir vəzifələrini yerinə yetirmişdir. Təchizat və gəmiçilik üzrə nazir vəzifəsində olarkən, 1940-cı ilin aprelind ə Norveç gəmilərinin alman müttəfiqlərinin hücumlar ından xilas olması üçün müvəqqəti tədbirlər gör müşdü. 7 Hələ 1936-cı ildə Norveç parlamentinin üzvü seçilən T.Li 1945-ci ildə yenidən parlamentə seçildi. T.Li 1940- cı ilin dekabrında xarici işlər nazirinin icraçısı vəzifəsinə, 1941-ci ilin fevralında Norveçin xarici işlər naziri vəzifəsinə təyin olundu (77). O, 1945- ci ilin aprelində keçirilən beynəlxalq təşkilatın yaradılması barədə San-Fransisko konfransında Norveç nümayəndəliyinə rəhbərlik etdi. Həmin il iyunun 12-də onun tərkibində olduğu hökumət istefa verdi. Müharibə illərində Norveçin xarici işlər naziri olan Tr uqve Li Norveç ictimai dairəsində BMT barədə ideal fikir yaratmışdı. O, Norveçin xarici siyasətində digər qonşu Avropa dövlətləri ilə birlikdə müstəmləkə sisteminin ləğv edilməsini dəstəkləmişdi (39). T.Li xarici işlər naziri vəzifəsindən BMT-nin Baş katibi vəzifəsinə getmişdi. T.Li 1945- ci ilin aprelində BMT Nizamnamə- sinin, Təhlükəsizlik Şurasına dair təkliflərin hazırlan- ması barədə III komissiyanın sədri oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, BMT-nin Nizamnaməsi hazırlanarkən Təhlükəsizlik Şurasının hansı hüquq və səlahiyyətləri olması mübahisələrə səbəb olmuşdu. Buna görə də b öyük dövlətlərin Təhlükəsizlik Şurasında veto qoymaq məsələsi kəskin müzakirəyə səbəb oldu. ABŞ prezidenti Ruzvelt veto hüququnu dəstəkləsə də, Senat bu məsələni dəstəkləmədi. Stalin və Çerçil isə vahidlik prinsipini dəstəklədilər. Əgər bu prinsip qəbul edilməzsə, Stalin Birləşmiş Millətlərin yaradılması barədə layihədə iştirak etməyəcəyini bildirdi. Stalinin fikrincə, bu prinsipin tətbiq edilməməsi böyük dövlətlərin qarşıdurmasına, 8 ümum təhlükəsizliyin pozulmasına, kiçik dövlətlərin də təhlükə altında qalmasına gətirib çıxara bilərdi (5, s.17- 19). 1946- cı il yanvarın 10-da Londonda Vestminster sarayının əsas salonunda 51 dövlətin iştirakı ilə təşkil edilən Baş Məclisin birinci sessiyasında Norveç nümayəndəliyinə rəhbərlik edən T.Li həmin il fevralın 1- də BMT-nin ilk Baş katibi seçildi, fevralın 2-də rəsmən bu vəzifəyə təyin edildi. BMT- nin Baş katibi olduğu birinci ildə Sovet- İran münasibətlərinin nizama salınmasında T.Linin rolu oldu. Belə ki, İranın səyləri nəticəsində Azərbaycan məsələsi 1946-cı ildə BMT-də müzakirə edildi. İran Cənubi Azərbaycanda azərbaycanlıların milli muxtariy- yat uğrunda mübarizəsini SSRİ-nin İranın daxili işlərinə müdaxilə etməsinin nəticəsi olduğunu bildirdi. BMT Baş Məclisinin 1946-cı il yanvarın 10-da keçirilən 1-ci sessiyasında İranın nümayəndə heyətinin başçısı Seyid Həsən Tağızadə BMT-nin Baş katibi Truqve Liyə “SSRİ-nin İranın daxili işlərinə qarışması barədə məktub”u təqdim etdi. SSRİ-nin BMT Baş Məclisindəki nümayəndə heyətinin başçısı A.Y.Vışinski isə İran hökumətinə baş verən hadisələrin İranın daxili işləri olduğunu bildirdi və bu məktubu əsassız saydı (14, s.26) . T.Li Təhlükəsizlik Şurasının sədri Qo Tay-Tsiyə məktubunda bildirdi ki, Sovet-İran məsələsinin müza- kirəsini davam etdirmək üçün Təhlükəsizlik Şurasının vasitəçiliyi mümkün deyildir (14, s.87-89). T.Linin məsləhətinə uyğun olaraq ikitərəfli danışıqlardan sonra 9 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|