Seyfullayev qulu(CƏNNƏT) seyfullayev ruhi İslamda idman №5 4 '

Ruhi  Seyfullayev

İslamda idman 

47

III  FƏSİL

DZÜ-DO

19-cu  əsrin  sonunda  yaponiyada  yaşaan  məşhur  usta 

Dziqaro Kanonun yaraddığı düzü-do növü ilk dəfə Olipiya 

proqramına  1964-cü ildə daxil edilib.  Tokioda keçirilən  bu 

Olipiadada idmançılar səkkiz çəkidə yarışırdılar: 60, 65,  71, 

83, 90, 95-dən artıq və açıq çəki.

Dzü-do  başqa  güləş  növlərindən  ağrı  verən  və  boğucu 

fəndləri  ilə  fərqlənir.  Qalib  gəlmək  üçün  bəzən  dzüdoçu 

rəqibin qolunu çiynindən, yaxud dirsəkdən qarır, qıçını bu­

rur və vətərələri sıxır.

Azəribaycan  dzü-do  da  ən  böyük  uğurunu  1992-ci  ildə 

ispanyanın  Varselona  şəhərində  keçirilən  Olipiya  oyun­

larında  qazanıb.  60  kq  çəkidə çıxış  edən  Nazim  Hüseynov 

bütün rəqiblərinə qalib gələrək qızıl medal əldə edib.  Avro­

pa  və  dünya  çempionatlarına  gəlincə  isə  burada  medalları 

nazim Hüseynov,  Meman Əzizov,  Elçin İsmayılov və Rəsul 

səlimov qazanıblar.

U-SU VƏ KUNO-FU

Kunq-funun  yaradıcıları  olan  çinlilər  üçün  o  həm  tarix, 

həi  tibb  elmi,  həm  rəqs,  teatr və  həm  də,  əlbəttə  ki,  döyüş 

sənətidir.  Bu  idman  növünü  bütün  dünyada  tanıtdıran- 

lardan  biri də məşhur kinoaktyor Brüs  Lidir.  XX əsrin  70- 

ci  illərindən  geniş  yayılmağa  başlayan  kunq-fu,  əslində,  üç 

əsr  tarixi  olan  u-şunun məşq  rejimidir.  U-şuya 400-ə yaxın 

hərəkət  daxildir.  Onların  arasında  ən  çox  tanınanları  - 

meymun,  qartal  və ilan  kimi  heyvan  üslubları  və  həmçinin 

sərxoş  adam  üslubudur.  Azərbaycanda  Azər  Həsənsoyun 

başçılıq  etdiyi  U-şu  Federasiyası  bir  neçə  il  ərzində  həm

---

Avropa,  həm də  dünya  çempionatlarında  medallar  qazan­

mışdır.  Ən  böyük  uğuru  isə  1999-cu  ildə  Honkoqda  keçi­

rilən dünya çempionatında Canpolad Budaqov qazanıb.  O, 

bütün rəqibəlrinə qalib gələrək qızıl meydala layiq görülüb.

KARATE-DO

48  Cənnət  müəllim________ 

________

İslamda idman

_______

Dünyada  çox  geniş  yayılmış  döyüş  növlərindən  biri  də 

karatedir.  O,  Rük-yu  arxipelaqının  Okinava  adasında 

yaranıb.  19-cu əsrin  sonunda  Okinava  Yaponyanm  ərazisi 

kimi tanınıb və o vaxtdan  karate daha da məşhurlaşıb.

Karatedə  bir  neçə  üslub  vardır  -  şotakan,  vadoruy, 

qoçm-ryu,  şito-ryu  və  başqaları.  Onlardan  ən  populyarı  - 

şotakamn  yaradıcısı  Qitin  Funokoşinin  səyi  nəticəsində 

1921-ci  ildən  karate  Yaponiyada  bir  nömrəli  idman  növü 

oldu.  «Kara»-«boş»,  «te»-«əl»,  «do»-«yol»  deməkdir. 

Funokoşinin başdaşına karatenin ən əsas tezisi yazılmışdır: 

«Karatedə birinci hücum etmirlər».

Karate  üslublarından  ən  məşhur  xadimlərindən  Hiro- 

kazu  Kanazava  və  masutasu  Oyama  kimi  senseylərin 

(müəllimlərin)  adlarını  xüsusi  qeyd  etmək  lazımdır.  2004- 

cü  ildən  etibarən  Olipiya  oyunlarına  daxil  ediləcək  karate 

proqramında  idmançılar  iki  növ-kata  (burada  iştirakçılar 

xüsusi  proqramlar  göstərirlər)  və  kumite  (döyüş)  üzrə  ya­

rışlar.

Azərbaycan  karateçiləri  dünya  və  Avropa  çempionat­

larında  1992-ci  ildən  çıxış  etməyə  başlayıblar  və  60-dan 

artıq  medal  qazanıblar.  Yaşar  Bəşirov,  Füzuli  Mehdiyev, 

Ülvi  Quliyev  (indi  artıq  məşqçilərdirlər),  Rəhman  Hətə- 

mov,  Seymur  Hüseynov,  Fariz  Nəcəfov,  Novruz  Bəşirov, 

Qurban  Tağıyev,  Yusif  Cəfərov,  Rüstəm  Mədətov  və 

başqaları  idmanın  bu  növünün  ölkəmizdə  geniş  yayılması 

və Azərbaycan karate məktəbinin dünyada tanınması üçün 

çox iş görüblər.

Ruhi  Seyfullayev

İslamda idman

KİKBOKSİNO

Müasir dünyada ən populyar  döyüş növlərindən biri də 

kikboksinqdir.  Boksun  əkiz  qardaşı-kikboksinqi  Azərbay­

canda da daha çox sevirlər.  Bu idman növünün dörd proq­

ramını - ful-kontakt, semi-kontakt, layt-kontakt və lou-kik 

üzrə  yarışlar  keçirilir.  Azərbaycan  idmançıları  beynəlxalq 

yarışlarda  əsasən  ful-kontaktda  çıxış  edirlər.  Burada  ən 

böyük  uğurlar  dünya  çempionatlarında  qazanılmışdır. 

1995-ci ildə  Roman Tağıyev və  1999-cu  ildə  Pərviz  Qəhrə­

manov qızıl medallara sahib olmuşlar.

Kikboks  qaydalarına  görə  boksu  xatırladır.  Lakin  bo- 

kusdan  fərqli  olaraq  bura  ayaq  zərbələri  də  əlavə  edilib. 

Kikboksun vətəni  Amerika sayılır.  60-cı illərin əvvəllərində 

bəzi  Amerika  əsgərləri  Yaponiyada  hərbi  dərs  keçərkən 

orada karate ilə tanış olurlar. Vətənə qaydan kimi onlar bu 

idman  növü  iləboksu  sintez  edib,  onun  adını  kikboksinq 

qoyurlar.  Bu  yeni  idman  növünün  bütün  dünyada  tanın­

ması  üçün  dünya  çempionları,  məşhur  kinoaktyorlar  Cak 

Norris və Don «əgdəha» Uilson çox iş görmüşlər.

AYKİ-DO

Bir  neçə  il  bundan  əvvəl  televiziyanın  idman  verliş- 

lərindən  birindəbelə bir süget verdilər:  ağ saqqalı ayaq  üstə 

güclə  duran  bir  qoca  iki  nəfərin  köməkliyi  ilə  tatami  üzə­

rinə  qalxdı.  O,  bir  neçə  saniyə  sakit  dayanıb,  ətrafa  göz 

gəzdirdikdən  sonra  dörd  cavan  və  qüvvətli  karateçiyə 

müraciətlə ona hücum etməyi xahiş etdi.  Kənardan  baxan­

lara  elə  gəlirdi  ki,  nəvələri  yaşında  olan  bu  gənclər  ona 

toxunan  kimi  qoca  dərhal  yerə  səriləcək.  Lakin  əksinə  ol­

du.  Onların qocaya toxunmaları ilə havaya qalxıb uçmaları 

və  yerə düşmələri  bir olurdu.  Bu qoca Ayki-donun  banisi 

Morixey  Uesiba  idi.  Şərq  döyüş  növlərinin  məşhur  ustad­

---