23
Epidural kateterin yeri epidural elektriksel stimülasyon testi ile gösterilebilir. Spesifite
ve sensitivitesi yüksek güvenilir bir metoddur. Tipik olarak kateter epidural aralıkta ise
epidural kateterin ucunun komşuluğundaki sinir kökünün innerve ettiği alanda motor
kontraksiyon gözlenir (95,96).
Epidural anestezide tek enjeksiyon yöntemi uygulanacak ise, yine öncesinde mutlaka
test doz uygulanmalıdır (91).
Kateter sonradan yer değiştirebilir bu nedenle kateterden yapılacak her doz test dozu
gibi kabul edilip 5 ml’yi geçmeyen volümlerde aralıklı yapılmalıdır (91).
Sonuç olarak ideal test doz henüz mevcut değildir. Günümüzde kullanım kolaylığı
açısından test doz olarak lokal anestezik olarak özellikle lidokain, adrenalin ile kombine
edilerek 1:200.000’lik (15-25 µg) 3-5 ml volümlerde tek aşamalı test uygulanmaktadır. En sık
hazırlanan test doz 5 µg/ml adrenalin içeren (1:200.000) içeren 3 ml lokal anestezik
solüsyonudur.
Epidural Anestezide Kullanılan Lokal Anestezik ve Adjuvan Ġlaçlar
Negatif aspirasyon testi ve test dozu uygulamalarını takiben 15-25 ml lokal anestezik 5
ml’lik boluslar şeklinde uygulanmalıdır. En yaygın kullanılan lokal anestezikler %2 lidokain
(1:200.000 adrenalin ile birlikte) veya %3 klorprokaindir. Lidokain daha düşük
konsantrasyonda veya adrenalin olmaksızın verildiğinde cerrahi için yetersiz anestezi
görülebilmektedir (62).
%0.5 bupivakain ile yeterli cerrahi anestezi sağlanabilmekte, fakat bloğun göreceli
olarak yavaş başlaması ve potansiyel kardiyotoksisitesi bu ajanın güncel kullanımını
kısıtlamaktadır. %0.5-0.75 ropivakain ve %0.5 levobupivakain gibi bupivakain izomerleri ile
kardiyotoksisite riski daha azdır. Tablo 6’da epidural anestezide kullanılan lokal anestezikler
ve opioidlerin dozları ve etki süreleri verilmiştir.
Tablo 6. Epidural anestezide kullanılan lokal anestezik ve opioidler
Ġlaç
Doz aralığı
Etki süresi (dk)*
Lokal Anestezikler
%2
lidokain
(5µg/ml
adrenalin içeren)
300-500 mg
75-100
%3 klorprokain
450-750 mg
40-50
%0.5 bupivakain
75-125 mg
120-180
%0.5 ropivakain
75-125 mg
120-180
Opioidler
Fentanil
50-100 µg
120-240
Sufentanil
10-20 µg
120-240
Morfin
3-4 mg
720-1140
Meperidin
50-75 mg
240-720
* Etki süresi, lokal anestezikler için duyusal bloğunun iki segment gerilemesi için geçen süre,
opioidler için ise ilk ek analjezik gereksinimine kadar geçen süre olarak tanımlanmıştır.
24
Epidural anestezide adjuvanlar lokal anesteziklerin dozunu azaltmak, etki başlangıcını
hızlandırmak ve olası yan etkilerinden kaçınmak amacıyla kullanılmaktadır. Sezaryen
operasyonlarında adjuvanların kullanımı intraoperatif anestezi kalitesini arttırmakta,
postoperatif analjezi süresini uzatmakta ve motor blok süresini kısaltmaktadır. Opioidler ilk
lokal anestezik dozu ile birlikte uygulanabildiği gibi kord klemplenmesini takiben de
verilmektedir; bu şekilde plasentadan olası bir opioid transferi engellenmiş olur. Lipofilik
fentanil ve sufentanil gibi opioidler, hidrofilik olanlara kıyasla daha hızlı etki başlangıcı ve
ilaç klirensine sahiptir. Fentanil (50-100 µg) sezaryen anestezisinde epidural bolus
uygulamayı takiben anestezi kalitesini arttırmaktadır. Optimal doz tam olarak belirtilmemiş
olup intraoperatif lokal anesteziklere eklenen 50-100 µg fentanilin yenidoğan üzerinde yan
etki görülmeksizin anestezi kalitesini arttırmaktadır. Epidural sufentanil (10-20 µg) ile %0.5
bupivakain ve 5 µg/ml adrenalin kombinasyonu ise sadece bupivakain/adrenalin
kombinasyonu ile karşılaştırıldığında intraoperatif anestezi kalitesinde artış, maternal ve fetal
yan etkiler olmaksızın postoperatif analjezi süresinde uzamaya neden olmaktadır. Epidural
uygulanan sufentanilin fentanile göre 5 kat daha etkin olduğu belirtilmektedir (97).
Yavaş salınımlı morfin formunun epidural uygulanması ile sezaryen sonrası 48 saat
analjezi sağlanmaktadır. Carvalho ve ark. yavaş salınımlı morfin uygulanmasını takiben 10 ve
15 mg dozların sezaryen sonrası analjezi kalitesini arttırdığını ve yan etkiler açısından anlamlı
fark bulunmadığını belirtmişlerdir (98). Aynı araştırmacılar epiduralden koruyucu içermeyen
4 mg morfin ile yavaş salınımlı 10 mg morfini karşılaştırdıklarında yavaş salınımlı formun
postoperatif ilk 48 saat daha az ek analjezik gereksinimi ve daha düşük ağrı skorları
sağladığını belirtmişlerdir (99). Yavaş salınımlı formun tek dezavantajı lokal anesteziklerle
birlikte kullanılamamasıdır (100).
Epidural klonidinin 75-200 µg dozlarında kullanıldığında sezaryen sonrası morfin
ihtiyacını azalttığı gösterilse de bu ajanın obstetrik, postpartum ve postoperatif analjezi için
FDA onayı yoktur (101, 102). Ayrıca klonidin kullanımı sonrası bradikardi, hipotansiyon ve
sedasyon bildirilmiştir (33).
Neostigmin, epidural adjuvan olarak kord klemplenmesinden sonra uygulandığında
dozdan bağımsız olarak orta derecede analjezi sağlamaktadır. Sezaryen sonrası epidural 75-
300 µg neostigminin bulantı kusma yapmadan, orta derecede analjezi sağlarken, sedasyona da
neden olduğu bildirilmiştir (103).
Adrenalin lokal anesteziğin sistemik emilimini ve kan seviyesi azaltmak, duyusal
bloğun yoğunluğunu artırmak ve anestezi süresini uzatmak için kullanılmaktadır. Lidokainin
etki süresini emilimini azaltarak uzatırken, bupivakain ve ropivakainin emilimine etkisi
yoktur. Adrenalin epidural olarak 2,5 ve 5 µg/ml (1:200.000 ve 1:400.000) dozlarında
uygulanabilir (1).
Bikarbonat adjuvan olarak kullanıldığında solüsyonun pH değerini ve lokal
anesteziklerin iyonize olmayan formunu arttırır. Bu uygulama blok başlangıç zamanını
kısaltır. Lidokaine 1 mL/10 mL, 2-kloroprokaine 0.3 mL/10 mL, bupivakaine 0.1 mL/10 mL
%8.4 sodyum bikarbonat (1 mEq/mL) eklenmesi önerilmektedir (104).