Tarbiyaviy ishlar

U m u m sin f ta r b iy a v iy m a sh g ‘u lo tn i ta y y o r la sh . 
F araz 
qilaylik, algoritm ik m uvofiq bolalar kollektivini o ‘rganish 
bosqichi tugallangan va pedagog m ashg‘ulotning mana shu 
shaklini tanlagan. Birinchi navbatda m ashg‘ulotning m azm uni 
belgilanadi, unga m uvofiq m azkur s in f uchun aktual b o ‘lgan 
m ash g ‘u lo t 
m avzusi 
tanlanadi 
va 
m ashgulot 
g ‘oyasi 
ifodalanadi.
Pedagog o ‘zidan fikran shunday deb so ‘rashi kerak:
“M azkur mavzuni ochib borish orqali bolalarga tarbiyaviy 
ta ’sir ko'rsatish natijasida nimaga ega b o ‘lishni istayman?” 
Um um sinf tarbiyaviy m ashg‘ulotning mazmuni rivojlantirish, 
to ‘g ‘rilash, shakllantirish vazifalarini aks ettirishi kerak. T a’lim 
berish vazifasi um um iy vazifalardan biri sifatida namoyon 
bo ‘lishi mumkin. Boshqa so‘z bilan aytganda “ .. haqidagi
36

---

m a’lumotlami bay on qilish” tarbiyaviy m ashg£ulotning maqsadi 
b o ‘lishi m um kin emas (vazifalardan biri b o ‘lishi mum kin). 
Pedagog sinfdan tashqari m ash g ‘ulotning m aqsadi ham da 
vazifalarini qanchalik aniq ifodalasa, uning istalgan natijalar 
haqidagi tasavvuri ham aniq b o ‘ladi. Faqat shundan keyingina 
m ashg‘ulotning mazmunini, m etodlami, vositalam i tanlashga 
kirishish mumkin. M ashg‘ulotning mavzusi, mazmuniga alohida 
ahamiyat berib, uning maqsadini ifodalashga normal yondasha- 
digan yoki uni umuman e ’tibordan chetda qoldiradigan pedagog- 
lar noto‘g bri ish yuritadilar. Bunday holda tarbiyaviy ishning 
maqsadga yo‘naltirilganligi va tizimliligi yuqoladi.
M ashg‘ulot modelini tayyorlash natijalari um um sinf tarbi­
yaviy m ashg'uloti konspektida aks ettiriladi. U quyidagi tuzilishda 
bo‘ladi:
1) m ashg‘ulotning nomi;
2) maqsadi, vazifalari;
3) jih o z la n ish i;
4) o ‘tkazish shakli;
5) borishi.
M ashg'ulotning nomida sinfdan tashqari m ashg‘ulotning 
mavzusi aks ettiriladi. U faqat aks etib qolmay, shakl b o ‘yicha 
lo‘nda qilib ifodalangan, jozibali bo‘lishi lozim.
Vazifalar juda aniq b o ‘lib, mazkur mazmunni aks ettirishi 
kerak. Ular universal xarakterda b o ‘lmasligi lozim. Masalan, 
“Jonajon shahriga muhabbat uyg'otish” vazifasi o‘m iga “Shahar 
tarixiga qiziqishni oshirish”, “Bolalarda shahar yubileyiga 
tayyorgarlik ishlariga o ‘z hissasini qo‘shish istagini uyg‘otish”, 
’’Bolalarda shaham ing o ‘tmishdagi m ashhur kishilariga nisbatan 
hurmat hissi shakllanishiga yordam berish” kabi vazifalarni 
qo‘yish yaxshi boiadi.
Sinfdan tashqari m ashg‘ulotning jihozlanishiga turli vositalar: 
qo‘llanmalar, o ‘yinchoqlar, videofilmlar, diapozitivlar, adabiyotlar 
va boshqalar kiradi. Adabiy manbaning nominigina emas, balki 
uning muallifl, nashr etilgan joyi va yili k o ‘rsatilishi kerak.
S in f m ash g ‘ulotlari 
ekskursiya, 
viktorina, 
konkrus,
37

---

spektakl va hokazo shaklda o ‘tkazilishi mumkin. Bunday holda 
m ashg‘ulot rcjasida uni o ‘tkazish shakli “M atem atik viktorina”, 
“Fantaziyachilar konkursi”, “ Hayvonot bog‘iga ekskursiya” kabi 
nom lar bilan birlashtiriladi. Agar sin f m ashg‘uloti o ‘zida 
bironta o ‘tkazish shakllarini birlashtirsa, unda bolalarni joylash- 
tirish usuli ko ‘rsatiladi: aylana, komandalar va hokazo.
M ashg‘ulotning borishida uning mazmuni, tarbiya metodlari 
tavsif etiladi va pedagogning m ashg‘ulotni birinchi shaxs nomidan 
batafsil, izchillik bilan bayon qilinishdan iborat b o ‘lishi 
m um kin yoki (pedagogning shaxsiga qarab) asosiy mazm uni 
kartochkalarda ifodalangan tezisli plandan tashkil topishi 
mumkin.
M ash g ‘ulotning 
borishini 
m odellashtirishda 
uning 
davom iyligi va strukturasini 
hisobga olish 
zarur. 
S in f 
tarbiyaviy mashg^uloti olti yoshlilar uchun 15-20 daqiqadan o ‘n -
o ‘n bir yoshlilar uchun 1-2 soatgacha davom etishi mumkin.
Mazmuni va metodlari b o ‘yicha xilma-xil boMgan sinf 
m ashg‘ulotlarini samarali o ‘tkazish maqsadida uning asosiy to'rt 
bosqichdan iborat b o ‘lishiga amal qilish m a’qul.