Tarbiyaviy ishlar

1.Tashkiliy mom ent 
(0,5 - 3 daq ).
Pedagogik m aqsad
: bolalarni o ‘quv faoliyatidan faoliyatning 
boshqa turiga k o ‘chirish, ana shu faoliyat turiga qiziqish, ijobiy 
his-tuyg'ular uyg‘otish.
Tipik xatolar:
darsning boshlanishini aynan takrorlash, uning 
vaqt jihatidan uzoq davom etishi.
Tavsiyalar:
tashkiliy momentda kutilmagan holatni yuzaga 
keltirish, y a ’ni topishmoqlar, muammoli masalalar, o ‘yin mo- 
menti, tovush yozuvlari va hokazolardan foydalanish; b o la ­
larni uyushtirish shakllarini o'zgartirish; bolalarni boshqa 
xonaga, binoga (biologiya, fizika, m usiqa sinflariga, kutub- 
xonaga, maktab muzeyiga) o ‘tkazish yoki ularni sinfda gilamcha, 
aylana shaklda joylashtirish bolalarning darsdan tashqari faoliyati 
samarali k o ‘chishiga yordam beradi. Bu b o ‘lajak m ashg‘ulotga 
qiziqish, ijobiy his - tuyg‘ular uyg^otadi.
2.K irish qismi 
(butun m ashg‘ulot vaqtining 1/5 qism idan
38

---

1/3 qismigacha).
P edagogik 
maqsad:
bolalarni 
faollashtirish, 
ularni 
tarbiyaviy ta'sirg a moyil qilish. Pedagog o ‘zining pedagogik 
prognozi haqiqatda bolalam ing imkoniyatlari, shaxsiy sifatlari, 
m azkur m avzu yuzasidan x ab ard o rlik darajasi, em otsional 
kayfiyati, 
faollik, qiziqish darajasi bilan qanchalik mos 
tushishini 
aniqlaydi. 
Bu bosqichda pedagogdan bolalarni 
qiziqtirishgina emas, balki m ashg‘ulotning borishi davomida unga 
qanday tuzatishlar kiritishi kerakligi va tuzatishlar qanday 
xarakterda b o lish in i aniqlash talab etiladi. Masalan, pedagog o ‘zi 
m a'lum qiladigan narsalam ing yangiligiga umid bog‘lab, hikoyani 
planlashtirgan edi, ammo kirish suhbati bolalam ing bu m umimoni 
bilishini ko'rsatdi. Bunday holda pedagog hikoyani suboat yoki 
o ‘yin vaziyati bilan almashtirishi zarur. Shunday qi.’ib, kirish 
qism ining maqsadi bolaning shaxsiy tajribasidan :nashg‘ulot 
mavzusiga “ko‘prik tashlash”dan iborat.
Tipik xato
: pedagogning kiitilmaganda bolala'ning ta ’sir- 
lanishidan (bolalar pedagog kutayotgan narsani ajtm asligi yoki 
qilm asligi mumkin) q o ‘rqqani tufayli bu bosqichii inkor etishi. 
Pedagog m ashg'ulotning kirish qism ini bolalaming faolligiga 
emas. balki shaxsiy faollik asosiga quradi, ieskari aloqani 
mensimay, bolalarga passiv tinglovc-hilar roini beradi. U 
bolalam ing emotsional kayfiyatini e ’tiborga olma'di.
Tavsiyalar
: kirish qismi m ashg'ulotning nazm uniga qarab 
bilish xarakteridagi kirish 
suhbatidan, 
esteik 
va axloqiy 
m ash g 'u lo tlar yoki aqlni “charxlab olish” topshiriqlaridan 
(viktorina, konkurs va h.k.) iborat b o iis h i mum-in.
Birinchi holatda savollar, ikkinchisida - opshiriqla^ bols/ai 
uchun qiziqarli b o ‘lib 
qolmay, 
pedagogy o ‘quvchilaming 
tayyorlangan materialni idrok qilishga tayyciigi haqida axborot 
berishi kerak. Kirish qism ida pedagog blalarning bo lg us. 
m ashg‘ulot haqidagi dastlabki tasavvur\rini shakllantiiad., 
ularning faoliyatini tashkil etadi, y a ’ni Uholash tizim i bilai 
tanishtiradi, 
m ashg‘ulot 
rejasmi 
m a'Jni 
qiladi, 
ulami 
komandalarga bo‘ladi. Baholashning an ’anviy tizim ida pedagog

---

aniq mezonlarni berishi, zarur qoidalarni tushuntirishi kerak.
Bolalar kom andalarga bo'linganda ularning xatti-harakat- 
larini raqobat asosiga emas, balki ham korlik asosiga qurish 
lozim . Buning uchun quyidagi usul sam aralidir: kom an­
dalarga to 'g -ri ja v o b la r uchun ochkolar o 'rn ig a qirqib ajratil- 
gan rasmning b o ‘lakchalari tarqatiladi. M ashg'ulotning yakuniy 
qism ida bu b o ‘laklardan um um iy rastn y ig 'ilad i ham da ballar 
miqdori emas, balki umumiy natija muhimligi ayon b o iib qoladi.
M ashg‘ulotning kirish qismida bolalarni faollashtirishning turli- 
tuman metodlari hamda vositalaridan: muammoli suhbat, rebus, 
krassvord, topqirlik va chaqqonlikka doir topshiriqlar va 
hokazolardan foydalanish mumkin.