Tarbiyaviy ishlar

17-mavzu: “Alisher Navoiy - betakror siymo”
Assalomu alayknm aziz ustozlar va hunnatli o‘quvchilar. 
Bugungi kechamizni so‘z mulkining sultoni boim ish A.Navoiy 
bobomiz tavalludlarining ... yilligiga bag‘ishlaymiz va ularni 
xotirlab ruhlarini shod aylaymiz.
0 ‘zbek xalqining milliy iftixori A.Navoiy 1441-yil 9-fevralda 
Hirot shaxrida dunyoga keladi. Otasi G ‘iyosiddin teimiriylar 
saltanatining amaldorlaridan, shoh saroyining ishonchli kishilaridan 
edi, shuning uchun u yoshligidan Xurosonning bo‘lajak sultoni 
Husayn Boyqaro bilan juda yaqin do‘st bo Tib, bir madrasada ta’lim 
olishgan. Yosh Alisher kichginaligidan kitob o‘qishni, she’r yod 
olishni sevgan.
Alisher bir kuni she’r yozib, uni bog‘da baland ovoz bilan o ‘qiy 
boshladi:
Har yerda bahor b o is a , chaman boTsa kerak,
Har yerda chaman, gulu-suman boTsa kerak,
Har qayda xazon boTsa, tikan boTsa kerak,
Har yerda tikan mihan boTsa kerak.
Navoiyning yoqimli ovozda she’r o ‘qishini eshitgan bulbul 
undan so‘rabdi:
- Ey xushovoz shoir, sen o ‘qigan she’rlar bubullaming erta 
tongdagi navosidan ham yoqimli ekan. Nomingni bilsam boTadi-mi?
- Alisher! - deb javob beradi bola.
- Bildim, bildim, yangi chiqqan shoir ekansan-da. Endi o ‘zingga 
chiroyli taxallus tanlab she’rlaringning oxiriga o ‘shani qo‘ygin.
- Navo qanday chiroyli so‘z-a! Rahmat, bubuljon, sen menga
320

---

taxallus tanlashda yordam berding, bu kundan boshlab men 
she’rlarimning tagiga Navoiy deb qo‘shib qo'yaman.
1465-yili Navoiy Samarqand tomon y o i oladi va shoir sifatida 
juda katta shuhrat topa boradi. Shoiming dastlabki yozgan she’riy 
kitobi “Ilk devon” nomi bilan mashhurdir. Shu bilan bir qatorda shoir 
(1469-1472) yillari saroyda muhrdor, (1472-1476) yillarda vazir, 
(1487-1488) yillarda Astrobodda hokimlik qilgan.
Hokimlik davrida Navoiy shahami obod xalqni tobq va farovon 
yashashi uchun bir qancha ishlami amalga oshirdi, lekin Vatan va 
yurtiga boig an muhabbati bir soniya ham unga tinchlik bermadi va 
yurtini qoinsab bir qancha asarlar yaratdi.
Yorabki, inoyatingni yor ay la manga,
Y o‘qlukka xidoyatingni bor ayla manga,
Har qaxri kifoyatingni dor ayla manga,
Har duri inoyating nisor ayla manga.
Navoiyning eng katta orzusi yirik dostonlar hamda turkiy tilda 
asar yaratish edi. 1485-yili shoir turkiy tilda birinchi marotaba 
“Xamsa” asarini yaratib Husayn Boyqaroga taqdim etdi.
XV asrgacha turkiy tili mavjud boigan. Lekin o‘sha paytda 
shoirlar bu tilni kambag‘al deb fors tilida asarlar yaratganlar. Lekin 
mana shu da’volarga bir mukarram zot Mir Alisher Navoiy hazratlari 
nuqta qo'ydilar.
B o g 'da shoir she 'r mashq qilyapti.
Turk nazmida chun men tortib alam,
Ayladim ul mamlakatni yakqalam.
Shoiming ustozi Lutfiy kirib keladi. Salomlashgach
, 
shoir
Lutfiyga turkiyda bitgan ikki qator g'azalini о 'qib beradi.
Orazin yopqach ko^zimdan to ‘kilur har lahza yosh,
B o‘ylakim paydo b o iu r yulduz nihon b o ‘gach quyosh.
G 'azaldan zavqlangan Lutfiy shoiming ushbu misralari uchun
32000 baytli butun asarini almashishga tayyor ekanligini aytadi.
Navoiy g ‘azallaridan namunalar.

---

Boshlovchi:
Bizlar ana shunday iqtidorli, iste’dodli, haqiqiy 
hunarmandlarning avlodlari ekanligimizdan g kururga to iib , ulaming 
ijodlari, hayot va faoliyatlari bilan yaqindan tanishishimiz, o ‘qib 
o'rganishimiz kerak.
Boshlovchi: