Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

138

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

Muhammed  b.  Emîrveyh  el-Kirmânî.  Hanefî  fakihi.  Eserleri:  1.  et-Tecrîd 

(et-Tecrîdü‟r-Rüknî).  2.  el-Îzâh.  KureĢî,  Ġbn  Kutluboğa  ve  daha  sonra  gelen 

Hanefî  tabakat  müelliflerini  ele alır,  3.  ġerhu‟l-Câmi‟i‟l-kebîr.  Muhammed b. 

Hasan  eĢ-ġeybânî‟ye  ait  eserin  Ģerhidir.  4.  Fetâvâ  (Fetâvâ  Ebi‟l-Fazl)

193

 

Kirmânî‟nin  fetvalarını  ayrıca,  Rükneddin  Muhammed  b.  AbdürreĢîd  el-

Kirmânî  diğer  âlimlerin  fetvaları  ile  birlikte  Cevâhirü‟l-fetâvâ  adlı  eserde  bir 

araya  getirmiĢ,  bu  eserin  birçok  nüshası  günümüze  ulaĢmıĢtır

194

.  5.  Kâtib 

Çelebi, Kirmânî‟nin Kitâbü‟l-Hayz adlı bir eserinden daha bahsetmektedir

195

 

SERAHSÎ

196

,  (Horasan-Serahs  Ġran  Türkmeni),  (544/1149), 

Radiyyuddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed Burhânu‟l-islâm es-

Serahsî. el-Muhîtu‟r-Râdevî adlı Hanefi fıkhına dair kitabı vardır. 

El-BURHÂNU‟L  BELHÎ

197

  (Belh-Afganistan/Horasan-Ġran 

Türkmeni)  (548/1153),Ebû‟l-Hasan  Ali  b.  Hasan  b.  Muhammed  el-Belhî. 

Büyük  Hanefi  âlimi.  ġam  Sadıriyye  medresesinde  Kasânî  ile  birlikte  ders 

verdi. Bilinen bir eseri yoktur. 

KEġġÎ

198

, 

(Semerkant 

Yakını 

Özbekistan 

Türkmeni) 

(550/1155),Ahmed  b.  Musa  b.  Ġsa  el-KeĢĢî;  Hanefî  fıkıh  âlimi.  Eseri: 

Mecmû‟u‟n-nevâzil ve‟l-havâdis ve‟l-vâkıât. 

SEMERKANDÎ

199

,(Semerkand 

Özbekistan 

Türkmeni) 

(556/1161), Ebu‟l-Kasım Nasîruddin Muhammed b. Yusuf b. Muhammed b. 

Ali  el-Alevî  eel-Hasenî  el-Medenî  es-Semerkandî.  El-Mültekât  fi‟l-Feteva‟l-

Hanefiyye, Cami‟u‟l-Fetevâ, en-Nafi‟ adlı eserlire vardır. 

                                                                                                                         

192

  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  388-90;  Zehebî,  Nübela,  XX,  206;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,33; 

TaĢköprüzâde, Miftah, II, 283; Leknevî, el-Fevâ‟id, 91-92; Sem‟anî, el-Ensab, X, 401, Beyrut 

1981;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 50. 

193

 Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr. 626. 

194

 Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 586; Cârullah Efendi, nr. 921; Çorlulu Ali 

PaĢa, nr. 266; Hekimoğlu Ali PaĢa, nr. 401. 

195

 KeĢfü‟ž-Žunûn, II, 1414; YaĢaroğlu M. Kamil, DĠA, “Kirmânî” md., XXVI, 65. 

196

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  357;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,  57;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  188-191; 

Ziriklî, el-‟A‟lâm, VII, 249;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri,51. 

197

 Zehebî, Nübela, XX, 276; KureĢî, el-Cevâhir, II, 560-562; Leknevî, el-Fevâ‟id, 120-121; 

Ġbnu‟l-Ġmâd, ġezerât, IV, 148; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 51. 

198

  Leknevî,el-Fevâ‟id,  42;  Brockelmann,  GAL,  I,  463;  Kehhale,  Muğcem,  II,  189;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 52. 

199

  Ziriklî,  VIII,  22-23;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,219-220;  Bağdadî,  Ġsmail  PaĢa,  Hediyyetu‟l-

Arifin, II, 94, Ġstanbul  

1951-195; Kehhale, Muğcem, XII, 137;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 51.  

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   139 

KERDERÎ

200

,  (Cürcan-Kerder  Ġran  Türkmeni)  (562/1166-67), 

Ebu‟l-Mefahir  Tacuddin  Abdulgafur  b.  Lokman  b.  Muhammed  el-Kerderî. 

ġeruhu‟l-Camii‟l-Kebir ve‟s-Sağîr, ġerhu Ziyadât, Hiyeretu‟l-Fukahâ, el-Mufîd 

ve‟l-Mezid li‟t-Tecridi‟l-Kirmânî.  

BAKKALÎ

201

,  (Harezm-Bakkal  Ġran  Türkmeni)  (562/1167), 

Ebu‟l-Fadl  Muhammed  b.  Ebi‟l-Kasım  b.  Babcuk  el-Harezmî  el-Bakkâlî. 

Hanefi Fakihi. El-Fetevâ adlı eseri vardır. 

UġÎ

202

,  (Fergana-Maturid  Özbekistan  Türkmeni)  (569/1199), 

Ebu‟l-Hasen  Siracuddin  Ali  b.  Osman  el-UĢî  el-Maturidî  el-Ferganî.  Hanefi 

fakihi. el-Feteva‟s-Sirâciyye, Bed‟u‟l-Emâlî, Tuhfetu‟lEâlî ġerhi Bed‟u‟l-Emâlî 

adlı eserleri vardır. 

ĠMAMZÂDE

203

,  (Buhara-Çerğ  Özbekistan  Türkmeni)  (491-

573/1098-1177),  Sediduddin  Muhammed  b.  Ebubekr  Ruknu‟l-Ġslâm  el-

Buhârî  eĢ-ġerğî  (Çerğ)  Ġmamzâde.  Hanefi  Fakih.  ġir‟atu‟l-Ġslâm  ilâ  Dari‟s-

Selâm adlı eseri olup iki üç Ģerhi vardır.  

ATTABÎ

204

, (Buhara Attâbiye Mahallesi Özbekistan Türkmeni) 

(586/1190) Ebû Nasr Zeynuddin Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Attabî 

el-Buhârî.  El-Feteva‟l-Attabiyye/Cami  (Cevami)‟u‟l-Fıkh,  ġerhu‟z-Ziyadat, 

ġerhu Camii‟s-Sağir ve‟l-Kebir. 

KADIHÂN

205

, 

(Fergana-Özkent 

Özbekistan 

Türkmeni) 

(592/1196)  Fahruddin  Hasan  b.  Mansur  b.  Mahmud  el-Uzcendî  el-Ferganî. 

Fetevây-ı  Kadıhân  (el-Feteva‟l-Hâniyye),  ġerhu  Camii‟s-Sağir,  ġerhu‟z-

Ziyadat,  el-Fevâid,  el-Vâkıât,  el-Emâlî,  ġerhu  edebi‟l-Kâdî  (Hassaf‟ın)  ve  el-

Mehâdir adlı eserleri vardır. 

                                                 

200

KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  443;  Ziriklî,  IV,  158;KeĢfu‟z-Zunûn,  I,  345;Leknevî,  el-Fevâ‟id, 

98;Ġbni Kutluboğa, Tâc, 37;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 52. 

201

 Leknevî, el-Fevâ‟id, 161-162; Brockelmann, Supplement, I, 153; Kehhale, Muğcem, XI, 

137-138;Ziriklî, el-„A‟lam, VII, 227;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 52. 

202

 KureĢî, el-Cevâhir, II, 583; KeĢfu‟z-Zunûn, II, 1124; Brockelmann, Supplement, I, 764; 

Serkis, Muğcem, I, 500;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 53. 

203

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  103;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,  60;  KeĢfu‟z-Zunûn,  II,  1044; 

Brockelmann, GAL, I, 464; Ziriklî, A‟lam, VI, 278; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 53. 

204

  Kehhale,  Muğcem,II,  140;  Brockelmann,  GAL,I,  465;  KureĢî,  el-Cevâhir,  I,I,  298; 

Leknevî,  el-Fevâ‟id,36;  Hatîb el-Bağdadî, Tarih,  I, 870;Özel,  Ahmet, Hanefî  Fıkıh Âlimleri, 

55. 

205

 TaĢköprüzâde, Tabakat, 35a;Ġbni Kutluboğa, Tâc, 22; Leknevî,  el-Fevâ‟id,  64; KureĢî, 

el-Cevâhir, II, 93; Ziriklî, A‟lam, II, 238;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 56. 

---