Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

142

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

Vecd  ġemsuddin  Muhammed  b.  Abdüssettar  b.  Muhammed  b.  Ġmadî  el-

Bâretekinî,  ġemsuleimme  el-Kerderî.  Hanefî  fakihi.  Feteva‟l-Kerderî,  ġerhu 

Muhtasari‟l-Ahsikesî,  er-Red  ve‟l-ihtisar  li-Ebî  Hanîfe  (el-Fevâidfu‟l-Münîfe 

fi‟d-Dab an Ebî Hanîfe) adlı eserleri vardır. 

AHSĠKESÎ

218

,  (Özbekistan,  Tacikistan  ve  Kırgızistan arası 

Fergana  Ahsikes  Türkmeni)  (644/1247),  Ebû  Abdullah  Husamuddin 

Muhammed  b.  Muhammed  b.  Ömer  el-Ahsikesî  (el-Ahsiket) 

219

.  El-

Muntahab  fi  Usuli‟l-Mezheb,  el-Muntahabu‟l-Husâmî/Muhtasaru‟l-Husâmî 

adlı fıkıh usulü kitabı olup üzerine iki üç Ģerh yazılmıĢtır. 

ZÂHĠDÎ

220

,  (Harezm-Gazmin  Ġran  Türkmeni)  (658/1260): 

Ebü‟r-Recâ  Necmüddîn  Muhtâr  b.  Mahmûd  b.  Muhammed  ez-Zâhidî  el-

Gazmînî.  Mu„tezilî-Hanefî  âlimi.  Hârizm‟in  Gazmîn  (Gazmîne,  Gazvîne) 

kasabasındandır.  Eserleri.  1.  Kunyetü‟l-Münye  li-tetmîmi‟l-ġunye,  2.  Hâvî 

mesâ‟ili‟l-Münye  3.  el-Müctebâ  Ģerhu  Muhtasari‟l-Kudûrî,  4.  Fezâ‟ilü  Ģehri 

ramazân  5.  el-Câmi‟  fi‟l-hayz,  6.  Kitâbü‟l-Ferâ‟iz,  7.  el-Ġurer  ve‟d-Dürer  8. 

Tahrîcü Mesâ‟ili‟l-ferâ‟iz, 9. er-Risâletü‟n-Nâsıriyye.  

HAMÎDU‟DDÎN  ed-DARÎR

221

  (RamiĢ-Buhara  Özbekistan 

Türkmeni)  (666/1268)  Hamiduddin  Ali  b.  Muhammed  b.  Ali  ed-Darir  er-

RamiĢî  el-Buharî.  HaĢiyetu‟l-Hidâye  (el-Fevâid),  ġerhu  Manzumetu‟n-

Nesefiyye, ġerhu‟n-Nafi ve ġerhu‟l-Camii‟l-Kebir adlı eserleri vardır. 

                                                                                                                         

217

  KureĢî,  el-Cevâhir,III,  228-30;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,64;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  176-177; 

Ziriklî, A‟lam,VII, 255; Brockelmann, GAL, I, 474; Kehhâle, Muğcem, X, 167, XI, 233;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 64 

218

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  334;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,57;  KeĢfu‟z-Zunûn,II,  1848-49; 

Leknevî,  el-Fevâ‟id,  188;  Brockelmann,  GAL,  I,  474;  Ziriklî,  A‟lam,VII,  255;Özel,  Ahmet, 

Hanefî Fıkıh Âlimleri, 65. 

219

  Türkistan‟da  bir  Ģehir  harabesi.Fergana  ilinde  bugünkü  Namangan‟ın  17  km. 

güneybatısında,  Kâsân-say  suyunun  Siriderya  ile  birleĢtiği  noktada  yer  alan  Ahsîkes‟e  (veya 

Ahsîket)  dair  en  eski  kayıtlara  Çin  kaynaklarında  rastlanmaktadır.  ġehrin  milâdî  III-VII. 

yüzyıllar  arasında  yerli  bir  sülâlenin  idaresinde  Fergana‟nın  baĢĢehri  olduğu  bilinmektedir. 

Ahsîkes‟te  yapılan  arkeolojik  kazılarda  bulunan  en  eski  malzemenin  Göktürk  seramiği 

olmasından,  627-649  yılları  arasında  Göktürk  hakan  soyundan  Kan  Bagatur‟un  Fergana‟yı 

alıp kuzeydeki Kâsân‟ı baĢĢehir yaparak Ahsîkes‟e hâkim olduğu tahmin edilmektedir 

220

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  460;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,73;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  212;  Ziriklî, 

A‟lam,VII, 255;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 65. 

221

 KureĢî, el-Cevâhir, II, 598; Ġbni Kutluboğa, Tâc,34; Leknevî, el-Fevâ‟id, 125; Kehhâle, 

Muğcem, VII, 217; Hatip el-Bağdâdî, Tarih, I, 711;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 68. 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   143 

ĠMADÎ

222

 (Fergana-Özbekistan Horasan Türkmeni) (670/1271) 

Ebû‟l-Feth  Zeynuddin  Abdurrahim  b.  Ebûbekr  Ġmaduddin  b.  Ali  el-

Merginani  el-Ġmadî.  El-Fusulu‟l-Ġmâdiyye  adlı  çeĢitli  Ahkâm  meselelerine 

muhtevi  olup  Ġbni  Kadi  Semâve  bu  eser  ile  UsruĢeninin  Fusul‟unu 

birleĢtirerek el-Cami‟ul-Fusuleyn adlı eseri yazdı. 

LU‟LUÎ

223

  (Horasan  Bölgesi  Özbekistan  Türklerinden)  (627-

671/1229-1272),  Ebû‟l-Mehamid  Mahmud  b.  Muhammed  b.  Davud  el-

Efsencî el-Buhari(Nesefi‟nin hilafa dair Munzume‟sinin Ģerhi mahiyetinde el-

Hakaik adlı eseri vardır. 

NESEFÎ

224

  (Horasan  Nesef-Buhara/Özbekistan  Türkmeni), 

(606-687/1209-1288)  Ebû‟l-Fadl.  Burhanuddin  Muhammed  b.  Muhammed 

mb.  Muhammed  el-Burhanu‟n-Nesefî.  El-Mukaddimetu‟l-Burhaniyye  fi‟l-

Hilâf,  el-Usul  fi  Ġlmi‟l-Cedel,  MenĢeu‟n-Nazar  fi  ilmi‟l-Hilâf,  Ta‟ârudat  gibi 

fıkhî eserleri vardır. 

HABBÂZÎ

225

  (Horasan  Bölgesi  Tacikistan  Türkü),  (ö.691/1292 

), Ebû Muhammed Celâleddîn Ömer b. Muhammed el-Hucendî el-Habbâzî) 

Hanefî  fakihi.  629  (1232)  yılında  Mâverâünnehir  Ģehirlerinden  Hucend‟de 

doğdu.  HaĢiyetu‟l-Hidaye  adlı  eserinden  baĢka  el-Muğnî  adlı  fıkıh  usulüne 

dair bir eseri vardır. 

KELÂBÂZÎ

226

  (Buhara  Özbekistan  Horasan  Türkmeni),  (644-

700/1246-1300):  Ebû‟l-Alâ  ġemsuddin  Mahmud  b.  Ebibekr  el-Kelabazi  el-

Buhari  el-Faradî.  Eser  olarak,  Dav‟u‟s-Sirac  adlı  feraize  dair  bir  Ģerhi  ve  el-

Minhac adlı bu eserin muhtasarı vardır. 

                                                 

222

 Leknevî, el-Fevâ‟id, 93-94; Brockelmann, GAL, I, 476, Supplement, I, 476; Haffening, 

M.E.B. Ġslam Ansiklopedisi; “ Merginani” md., VII, 761;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 

68. 

223

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,  449;  Ġbni  Kutluboğa,  Tâc,72;  KeĢfu‟z-Zunûn,I,  1867-49; 

Leknevî,  el-Fevâ‟id,  210;  Brockelmann,  Supplement,  I,  761;  Ziriklî,  A‟lam,VIII,  60;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 68-69. 

224

 KureĢî, el-Cevâhir, III, 351; Ġbni Kutluboğa, Tâc, 85; Leknevî,  el-Fevâ‟id, 194; Ġbnu‟l-

Ġmad, ġezerat, V, 387; Brockelmann, GAL, I, 615, Supplement, I849; Ziriklî, VII, 260;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 69-70. 

225

 KureĢî, el-Cevâhir, II, 668; Ġbni Kutluboğa, Tâc, 47; KeĢfu‟z-Zunûn, II, 2033; Leknevî, 

el-Fevâ‟id, 151;Brockelmann, GAL, I, 477;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 70. 

226

  KureĢî,  el-Cevâhir,  II,  453-457;  KeĢfu‟z-Zunûn,  II,  1249;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  210, 

Bağdâdî, Hediyye, II, 406; Kehhâle, Muğcem, XII, 155;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 

71. 

---