Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

148

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

ĠBNU‟L-HUMAM

248

, 

(Anadolu-Mısır 

Türkmeni) 

(790-

861/1388-1457)Kemaluddin  Muhammed  b.  Abdülvahid  b.  Abdülhamid  b. 

Mesud  el-Humam  es-Sivasi  el-Ġskenderî.  Eserleri:  1.  Fethu‟l-Kadîr 

(Hidâye‟nin önemli Ģerhlerinden biri),  

2.et-Tahrir (fıkıh usulü), Zâdu‟l-Fakîr (namaza dair bir risale).  

ĠBNĠ  KUTLUBOĞA

249

,  (Türk  Asıllı  Mısırlı)  (802-879/1399-

1474)Ebû‟l-Fadl (Ebû‟l-Adl) Zeynuddîn Kasım b. Kutluboğa b. Abdullah el-

Mısrî.  Eserleri:  Tashihu‟l-Kudûrî,  HaĢiyetu  ġerhi‟l-Mecma‟,  3.  ġerhu‟n-

Nukâye, 4. Tâcu‟t-Terâcim fî Tabaakâti‟l-Hanefiyye, 5.ġerhu Dureri‟l-Bihâr, 6. 

ġerhu‟s-Sirâciyye,  7.ġerhu‟l-Muhtâr,  8.  ġerhu  Muhtasari‟t-Tahavî,  9.ġerhu‟l-

Musâyere, 10.ġerhu‟l-Verekât, 11. ġerhu‟l-Mesâbîh. 

ALĠ  TÛSÎ

250

,  (Semerkant-Horasan-Özbekistan  Türkmeni) 

(887/1482), Alâuddin b. Ali b. Muhammed el-Beterkânî et-Tûsî. Eserleri: ez-

Zâhîre (ez-Zuhr), Seyyid ġerif‟in Mevâmıf‟ının ve Metâlî‟sinin ġerhleri ile el-

KeĢĢâf haĢiyesinin haĢiyeleri ve et-Telvîh haĢiyesi vardır.  

KUHĠSTANÎ

251

,  (Kuhistan-Horasan-Afganistan  Türkmeni) 

(962/1554) ġemsuddin Muhammed b. Husameddin el-Horasânî el-Kuhistânî. 

Hanefî  fıkıh  âlimi.  Eserleri:  Camiu‟r-Rumuz,  ġerhu‟l-Mukaddimetu‟l-

Keydâniyye (Câmi‟u‟l-Mebânî li-Mesâ‟ili fıkhi‟l-Keydânî), HâĢiye „ale‟l-Fevâid 

olmak üzere bilinen üç fıkhî eseri vardır.  

KĠRMÂNÎ

252

,  (Kirman-Horasan  Ġran  Türkmeni)  (597/1201), 

Ebû  Mansur  Zeynuddin  Muhammed  b.  Mükerrem  b.  Süfyan  el-Kirmânî. 

                                                 

248

  Sehâvî,  ed-Dav‟u‟l-Lâmi‟,  VIII,  127-132;  TaĢköprüzâde,  Miftâh,  II,  272;  Leknevî,  el-

Fevâ‟id,  180;  Serkis,  Muğcem,  I,  278;  Ziriklî,  A‟lâm,  VII,  134;  Kehhâle,  X,  264;Bursalı, 

Osmanlı Müellifleri, I, 221;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 96-97. 

249

  Sehâvî,  ed-Dav‟u‟l-Lâmi‟,    VI,  84;  Ġbnu‟l-Ġmâd,  ġezerât,  VII,  326;  Leknevî,  el-Fevâid, 

99;  Zirikli,  A‟lam,  VI,  14;  MEB  Ġslam  Ans.  “Ġbn  Kutluboğa”  md.,  V,  763;Özel,  Ahmet, 

Hanefî Fıkıh Âlimleri, 101. 

250

 TaĢköprüzâde, ġakâik, 97-100; Leknevî, el-Fevâ‟id, 145-146; Serkis, Muğcem, II, 1249; 

Brockelmann, GAL, II, 261-62, Suppl., II, 279; Ġbnu‟l-Ġmâd, ġezerât, VII, 286; Ziriklî, A‟lam, 

V, 162, Kehhâle, Muğcem, VII,  185; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 103. 

251

  KeĢfu‟z-Zunûn,  II,  1971;  Bağdâdî,  Tarih,  II,  244;  Serkis,  Muğcem,  II,  1533;  Ziriklî, 

A‟lam,V233;  Kehhâle,  Muğcem,  IX,  278;  Brockelmann,  GAL,  I,  469,Suppl.,  I,  648;Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 116. 

252

 KureĢî, el-Cevâhir, III, 373; KeĢfu‟z-Zunûn, II, 1221; Bağdâdî, Tarih, II, 247; Leknevî, 

el-Fevâ‟id,  Brockelmann, Suppl., II, 953; Kehhâle,  Muğcem,  XII,  46;Özel, Ahmet, Hanefî 

Fıkıh Âlimleri, 118. 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   149 

Kirmâni‟nin  eser  olarak  Menasik‟i  -veya  el-Mesâlik  fî  ilmi‟l-Menâsik-  vardır. 

Daha sonra onu Hidâyetu‟s-Sâlik bi-Mağrifeti‟l-Menâsik adıyla ihtisar etmiĢtir. 

ALĠ el-KÂRÎ

253

, (Herat Afganistan Türkmeni) (1014/1605),Ali b. 

Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî. Hanefi Fıkıh ve Kelâm Âlimi. Eserleri: 

1.ġerhu‟l-Menâsik  (Menâsiku‟l-Kâri),  2.  Mirkâtu‟l-Mefâtih,  3.Dav‟u‟l-Meâlî 

ġerhu  Bed‟i‟l-Emâlî,  4.ġerhu‟l-Mukaddimetu‟l-Cezeriyye,  5.ġerhu‟n-Nukâye, 

6. Menâkıbu‟l-Ġmâmi‟l-A‟zam. 

TUMURTAġÎ

254

, 

(Harezm 

Horasan 

Ġran 

Türkü) 

(601/1205),Ebû‟l-Abbâs  Zâhiruddîn  Ahmed  b.  Ġsmail  b.  Muhammed  et-

TumurtâĢî  el-Hârezmî,  Hanefi  fakih.Eserleri:  ġerhu‟l-Câmii‟s-sağîr,  Fetâva‟t-

TumurtâĢî, Ferâizu‟t-TumurtâĢî. 

TUMURTAġÎ

255

,  (TumurtaĢ-Harezm  Horasan  Bölgesi  Ġran-

Özbekistan Türkmeni) (1004/1595),ġemsuddin Muhammed b. Abdullah b. 

Ahmed  b.  Muhammed  b.  Ġbrahim  et-TumurtaĢî  el-Gazzî.  Eserleri: 

1.Tenvîru‟l-Ebsâr  ve  Câmiu‟l-Bihâr,  2.Minehu‟l-Gaffâr,  3.Muînu‟l-Muftî  „alâ 

Cevâbi‟l-Müsteftî,  4.Tuhfetu‟l-Akrân,  5.  el-Fetevâ,  6.Îânetu‟l-Hakîr,  7.ġerhu 

Kenzi‟d-Dekâik, 8. ġerhu‟l-Vikâye, 9.el-Vusûl ilâ Kavâidi‟l-Usûl, 10.Mus‟ifu‟l-

Hukkâm  „ala‟l-Ahkâm,  11.ġerhu‟l-Vehbâniyye,  12.ġerhu‟l-Menâr,  13.Tertîbu 

Fetevâ Ġbn Nuceym, 14.Ferâizu‟t-TimurtaĢî, 15.MüĢkilâtu‟l-Mesâil. 

TUMURTAġÎ

256

,  (TumurtaĢ-Harezm  Horasan  Bölgesi  Ġran-

Özbekistan Türkmeni)(1035/1626), Muhammed b. Salih b. Muhammed b. 

Abdullah b. Ahmed et-TumurtaĢî el-Gazzî. Hanefî fıkıh âlimi. Eserleri: ġerhu 

Ferâizi‟r-Rahabiyye, Manzume fi‟l-Munâsehât adlı bilinen iki fıkhî eseri vardır. 

TUMURTAġÎ

257

,  (TumurtaĢ-Harezm  Horasan  Bölgesi  Ġran-

Özbekistan  Türkmeni)  (980-1055/1572-1645),  Salih  b.  Muhammed  b. 

Abdullah  b.  Ahmed  et-TumurtaĢî.  Hanefî  fıkıh  âlimi.ġemsuddin  et-

                                                 

253

  Brockelmann,  GAL,  II,  517,Suppl.,  II,  524;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,  8;  Ziriklî,  A‟lam,  V, 

166; Kehhâle, Muğcem, VIII,  100;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 126. 

254

  KureĢî,  el-Cevâhir,  III,147;  KeĢfu‟z-Zunûn,  II,1221;  Leknevî,  el-Fevâ‟id,15;  Hatîb  el-

Bağdadî, Tarih, I, 89;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 60. 

255

  Bağdâdî,  Tarih,  II,  262;  Brockelmann,Suppl.,  II,  427-429;  Ziriklî,  A‟lam,  VII,  117; 

Kehhâle, Muğcem, X, 18-20; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 124-125. 

256

 Bağdâdî, Tarih, II, 274; Brockelmann, GAL, II, 404, Suppl., II, 418; Ziriklî, A‟lam, VII, 

32; Kehhâle, Muğcem, X, 87; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 129. 

257

  KeĢfu‟z-Zunûn,  I,  99;  Bağdâdî,  Tarih,  I,  42;  Brockelmann,  GAL,  II,  390,  401;Ziriklî, 

A‟lam, III, 281; Kehhâle, Muğcem, V, 11; Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 130. 

---