Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

152

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

ĠBNĠ  RASLAN  (ARSLAN)

269

,  (Filistin  Türkmeni)  Ebû‟l-Abbas 

ġihabuddin  Ahmed  b.  Hüseyin  b.  Hasan  b.  Ali  b.  Yusuf  b.  Ali  b.  Raslan 

(Arslan)  er-Remlî.  TanınmıĢ  ġafii  Fakihi.  Beyzavinin  Minhacu‟l-Vusul  adlı 

usulünün  haĢiyesi  olan  HaĢiyetu‟l-Minhac  adlı  eseri  vardır.  Ayrıca  ġerhu 

Cem‟il-Cevâmi‟,  ġerhu‟l-Hâvî,  Tabakâtu‟Ģ-ġafiiyye,  ez-Zübed  adlı  eserleri 

vardır. 

SÜYÛTÎ

270

,  (Annesi  Türk  Mısır  Asyutlu)(911/1505)  Ebü‟l-Fazl 

Celâlüddîn  Abdurrahmân  b.  Ebî  Bekr  b.  Muhammed  el-Hudayrî  es-Süyûtî. 

ġâfiî Fakihi olup birçok konuda eser vermiĢtir. Fıkıhla ilgili eserleri arasında 

en  meĢhurları;  el-EĢbah  ve‟n-Nazâir,  Menâkıb-ı  Ġmam  Hanife,  el-Hâvî  li‟l-

Fetevâ‟dır.        

SONUÇ 

Bu  tebliğimizde  sonuç  olarak;  çeĢitli  Ortadoğu  kavramları  olsa  da 

birbirinden suni sınırlarla ayrılmıĢ geniĢ Ortadoğu Coğrafyasının aslında daha 

geniĢ olduğunu, Suriye-Irak ve Ġran Ģeklinde bir sınırlandırmanın bugün olsa 

da  tarihsel  olarak  ilim  havzaları  nedeniyle  yapmacık  olacağından  bahisle 

alanımızı  daha  geniĢ  tuttuk.  Aynı  Ģekilde  Türkmen  ve  Türk  tanımlarının  da 

suni olduğunu tespit ettik.  

Bu  verilerden  hareketle;  birçok  Türk,  Fars  ve  Arapın  Türklerle  bir 

arada yaĢaması, onlara hoca veya talebe olması, Türklerin Arap ve Fars ismi 

alması  sebebiyle;  artık  yüzyıllar  sonra  bir  fakihin  Türk/Türkmen  mi  yoksa 

baĢka  bir  unsurdan  mı  olduğunun  tespitinin  zor  olduğu  sonucuna  vardık. 

Bunun da ancak bir takım (Türk illerinde yaĢıyorsa ve o Ģehrin meskûnu daha 

çok  Türkse  gibi)  faraziyelerle  tespit  edilebileceğini  belirttik.  Buna  göre 

sınıflandırmamızı  yaptık.  Yüzyıllara  göre  fakihleri  sıralayarak  hem  bugünkü 

devlet sınırlarına hem de tarihteki Horasan Ġlim Havzası gibi ilim bölgelerine 

göre  fakihleri  ele  aldık.  Ġslam  hukuk  tarihinde  önemine  binaen  ilk  onunun 

                                                                                                                         

268

  ġevkânî,el-Bedre,  I,  72-75;  Bağdâdî,  Hediyye,  I,  123;  Ziriklî,  A‟lam,  I,  144; 

Brockelmann, Suppl., II, 71;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 191-192. 

269

  KeĢfu‟z-Zunûn,  II,  1879;  ġevkânî,  el-Bedre,  I,  49-52;  Bağdâdî,  Tarih,  I,  126;  Serkis, 

Muğcem, I, 952; Brockelmann, GAL, I, 533, Suppl., II, 113, 741; Ziriklî, A‟lam, I, 115; Özel, 

Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 194. 

270

 Ġbnu‟l-Ġmâd, ġezerât, VIII, 51; ġevkânî,el-Bedre, I, 328; Leknevî, el-Fevâid, 13; Serkis, 

Muğcem I, 1073,-1074; Brockelmann,  GAL,  II, 181, 198, 286, Suppl.,I, 802,  II, 179,   187, 

191,  310;  Ziriklî,  A‟lam,  IV,  71;  Karahan,  Abdülkadir,  MEB  Ġslam  Ansiklopedisi,  “Suyûtî” 

md.,  XI, 258-263;Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Âlimleri, 197,198. 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   153 

ayrıntılı  bilgisini,  diğerlerinin  ise  sadece  tam  ismi,  muhtemel  kavmî 

mensubiyeti ve fıkıh eserlerini verdik.  

Bu  yönüyle  etkisi  günümüze  kadar  süren;  tespit  edebildiğimiz  kadar 

sırf  Türkmen/Türk,  Türk  olması  muhtemel  ve  Türk  Kültüründen 

etkilenmiĢ120  adet  fakih  tespit  ettik.  Bunlardan  nisbesinde  “Türkmen, 

Türkistan”  olan  Türklüğü  kesin  olan  sadece  4  fakih  tespit  ettik.  Hatta  bu 

meyanda;  ortaokul  ve  liselerde  okutulan  din  kültürü  ve  ahlak  bilgisi 

kitaplarında  adı  “Müslüman-Türk  Bilim  Adamları”  baĢlığı  altında  geçen 

Ġmam-ı  A‟zam  Ebû  Hanife‟nin  3.dedesinin  ismine  nisbetle  kuvvetle 

muhtemel  Fars  olduğunu  ama  Türklerin  Fars  isimlerini  de  çocuklarına 

koyması vesilesiyle Türk de olabileceğini tespit ettik.  

KAYNAKÇA 

Âlûsî, ġehâbeddin Mahmûd, el-Ecvibetü‟l-„Irâkıyye, Ġstanbul 1317. 

Apak, Âdem, Ġslam Tarihi, Ensar Yay., Ġstanbul 2013. 

Ayni,  Mehmed  Ali,  “Türk  Mantıkçıları”,  Daru‟l-Funun  Ġahiyat  Fakültesi 

Mecmuası ( DĠFM), Ġstanbul 1928. 

Bağdadî, Ġsmail PaĢa, Hediyyetu‟l-Arifin, Ġstanbul 1951-1955. 

Belazuri,Ahmed  b.  Yahya,  Futuhu'l-büldan,  Çev.  Mustafa  Fayda,  Kültür  ve 

Turizm Bakanlığı Yay., 2. bs., Ankara 2002. 

Bezzâzî,Muvaffak b. Ahmed el-Mekki, Hafızuddin Muhammed b. Muhammed 

b. ġihab,Menâkıbü‟l-Ġmâmi‟l-A‟zam,  Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi, Beyrut 1981. 

Bilmen, Ömer Nasuhî, Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, I, 439, Ġstanbul 1967. 

Brockelmann, Geschichte der Arabischen Litteratur (GAL), Leiden 1943-1949,  

-Supplementband.,Leiden 1937-1942. 

-Milli  Eğitim  Bakanlığı  (Maarif  Vekaleti)  Ġslam  Ansiklopedisi(ĠA),  “Muhibbî” 

md., Ġstanbul 1940-1988. 

Bursalı, M. Tahir, Osmanlı Müellifleri, Ġstanbul 1333. 

Çetin, 

Osman, 

Türkiye 

Diyanet 

Vakfı 

Ġslam 

Ansiklopedisi 

(DĠA)“Horasan”md.,XVIII, 234, Ġstanbul 1998. 

Damad, Mecma‟u'l-Enhür ġerh-i Mülteka'l-Ebhur, Eda NeĢriyat, Ġstanbul 1991. 

Dâvûdî,ġemseddin  Muhammed  b.  Ali  b.  Ahmed,  Tabakatü'l-müfessirin,  thk. 

Ali Muhammed Ömer, Mektebetu Vehbe,  

Kahire 1972/1392. 

Fasîh-i Hâfî, Mücmel-i Fasîhî (nĢr. Mahmûd Ferruh), MeĢhed 1339. 

---