- 79 -
“EKSSON”, “Mobil” və Fransanın “Total” neft şirkətləri ilə müqavilə
imzalanmışdır.
8.
1997-ci il sentyabrın 25-də İtaliyada “Kürdaşı”, “Araz” və “Hirkan”
yataqlarının istismarı üçün İtaliyanın “Eni ACYP”, İspaniyanın “Repsol” və
Türkiyənin “Türk petrolları” şirkətləri ilə müqavilə imzalanmışdır.
9.
1998-ci il iyunun 2-də Bakıda “Kürdaşı” (1940-cı ildə kəşf olunmuş) yatağının
birgə işlənməsi üçün Yaponiyanın “Mitsui” bə Türkiyənin “Türk petrolları”
neft şirkətləri ilə müqavilə imzalanmışdır.
10.
1998-ci il iyulun 2-də Lindonda “Araz”, “Alov” və “Şərq” yataqlarının birgə
istismarı üçün B.Britaniyanın Norveç müştərək şirkəti olan “Bi-Pi-Statoyl” ilə
“İnam” yatağının qalan hissəsinin ABŞ-ın “AMOKO”, B.Britaniyanın
“Monument oil and gaz” və Rusiyanın Mərkəzi Yanacaq şirkəti ilə müqavilə
bağlanmışdır.
11.
1998-ci ilin dekabrın 25-də “Yanan tava”, “Atəşgah” və “Muğan-dəniz”
yataqlarının birgə istismarı üçün Yaponiyanın “Capanpetrolium”, “İndoneziya
petrolium”, “İtoçu”, “Teykoku oyl” neft şirkətləri ilə müqavilə imzalanmışdır.
12.
1999-cu il aprelin 27-də Vaşinqtonda “Zəfər” və “Məşəl” yataqlarından ABŞ-
ın “Eksson”, “Savalan”, “Dalğa”, “Lerik-dəniz” və “Cənub” neft yataqlarından
“Mobil” şirkətləri ilə müqavilə imzalanmışdır.
Eyni zamanda quruda olan köhnə və yeni quyuların xarici ölkə şirkətləri ilə
yenidən qurulması, bərpası və istismarı ilə bağlı bir neçə müqavilə də imzalanmışdır:
1.
1998-ci il iyunun 2-də Cənub-Qərbi Qobustana aid olan sahələrin ABŞ-ın
“Yunion Teksas”, B.Britaniya və Kanadanın “Komonvels oyl ənd qaz”,
“Kürsəngi-Qarabağlı” yatağının ABŞ-ın “Amirada Hess”, Səudiyyə
Ərəbistanının “Delta” və ABŞ-ın “Frontera Resorses Korporeyşn” neft
şirkətlərinin birgə işlənməsi barədə müqavilə imzalanmışdır.
2.
1998-ci il iyulun 21-də Londonda “Muradxanlı”, “Cəfərli” və “Zərdab”
yataqlarının B.Britaniyanın “Remko” şirkəti ilə istismarı barədə müqavilə
imzalanmışdır.
- 80 -
3.
1999-cu il aprelin 27-də Vaşinqtonda Şamaxı və Hacıqabul rayonları
ərazisində yerləşən “Padar”, “Böyük və Kiçik Hərəmi”, “Qırlıq” yataqlarının
hasilatı barədə ABŞ-ın “Monikrif” neft şirkəti ilə müqavilə imzalanmışdır.
Dünyanın aparıcı neft şirkətləri ilə bağlanan bu müqavilələrin nəinki iqtisadi
inkişafın, həmçinin siyasi müstəqilliyin əldə olunmasına, Dağlıq Qarabağ
probleminin həllinə də ciddi köməyi danılmazdır.
Cədvəl 1.9
Şirkətlər
İnvestisiya payı
Britiş Petrolium (B.Britaniya)
17.12%
AMOKO (ABŞ)
17.01%
LUKoyl (Rusiya)
10%
Penzoil (ABŞ)
4.81%
Eksson (ABŞ)
8.00 %
Statoyl (Norveç)
8.56%
İtoçu Sladzi (Yaponiya)
3.92%
Remko Enerji: Qrup (B.Britamiya)
2.08%
Yunokal (ABŞ)
10.05%
Turkiş Petrolium Cor. (Türkiyə)
6.75%
Delta Nimir Xəzər (S.Ərəbistanı)
1.68%
ARDNŞ (Azərbaycan)
10%
Ölkəmizin sənaye istehsalının sahə strukturunda neft-qaz sənayesinin payı ili-
ildən sürətlə artmaqdadır. Neft-qaz sənayesinə investisiyaların cəlb edilməsi dövlət
siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri kimi qiymətləndirilir. Son illərdə xarici
şirkətlərlə birgə aparılan geoloji – kəşfiyyat işlərinin nəticələrinə əsaslanaraq qeyd
etmək olar ki, ölkəmiz nəinki təbii qaza olan daxili tələbatı ödəməyə qadirdir, hətta
NABUKO və digər beynəlxalq layihələrdə iştirak etməklə iri təbii qaz ixracatçısı
rolunu da oynayacaqdır.
- 81 -
Neft və təbii qaz hasilatı ölkəmizdə elektroenergetika sənayesinin yaranmasına,
inkişaf edib təsərrüfatın ayrı-ayrı sahələrinin formalaşmasına öz töhfəsini vermişdir.
Hal-hazırda respublikamızın energetika sisteminə ümumi istehsal gücləri 5000 mvt-
dan artıq olar 10 istilik elektrik stansiyası və 7 su elektrik stansiyası daxildir ki, il
ərzində bu stansiyalarda 20 mlrd. kvt/saatdan artıq elektrik enerjisi istehsal edilir.
Azərbaycanda yerli təbii resurslar əsasında qismən inkişaf etmiş sənaye
sahələrindən biri qara metallurgiyadır. Bu sənaye sahəsini xammalla təmin edən
dəmir filizi əsasən Daşkəsən rayonu ərazisində cəmləşmişdir. Burada Daşkəsən,
Cənubi Daşkəsən, Dəmir və Dardərə yataqları, müəyyən qədər Gədəbəy rayonunun
Novo-İvanovka kəndi yaxınlığında və Ordubad rayonunun Başyurd sahəsində aşkar
edilmişdir. Eyni zamanda Alabaşlı, Çardaxlı, Atabəy, Aşağı Morul, Mansurlu,
Təknəli, Lənkəran-Astara sahili boyu ərazilərdə (çökmə mənşəli) dəmir filizi
yataqları yayılmışdır. Xromitin iri yataqları Göydərə, Zaidərə, Nikolayev,
Kəzimbinin, Xotovəng, Qarilov və İpək qrupu ərazilərindədir. Xromit filizi ilə yanaşı
filiz saxlayan alunit süxurları odadavamlı xammal kimi, maqnium metalı və nikel
almaq, eləcə də turş torpaqları neytrallaşdırmaq üçün istifadəyə yararlıdır.
Molla Cəlilli, Eldar və Daşsalahlı manqan yataqları sənaye əhəmiyyətlidir.
Ölkəmizdə qara metallurgiya natamam silsiləli inkişaf etməklə Daşkəsən
filizsaflaşdırma kombinatı, Sumqayıt boru-prokat zavodu, “Bakı Steel Company” və
digər müəssisələrlə təmsil olunur. Daşkəsən filizsaflaşdırma kombinatı 1954-cü ildə
istifadəyə verilmişdir. Burada filiz çıxarıldıqdan sonra süxurlardan təmizlənir,
baraban tipli yuyucu maşınlara doldurulur, baraban fırlandıqca dəmir filizi suyun
köməyilə süxurlardan azad olur, barabanın daxilindəki güclü elektrik-maqnit qurğusu
dəmiri torpaqdan ayırır, filiz xırdalandıqdan sonra domna sobasına daxil olur.
Sumqayıt boru-prokat zavodu 1952-ci ildə istifadəyə verilmiş, çuquna xrom,
nikel, ferroərinti qatmaqla sobalarda polad əridilir.
Ölkəmizdə əlvan metallurgiya sənayesi mis, qurğuşun, sink, kobalt, alunit,
molibden, civə, boksit, volfram, arsen, sürmə, qızıl, bismut və s. metallar, Gəncə və
Sumqayıt alüminium zavodları ilə təmsil olunur. Alüminium sənayesindən başqa
Dostları ilə paylaş: |