TəDQİqat bülleteni n-2
Yüklə 315,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əmtəə bazarları.
- İnflyasiya.
- Siyasət qərarları.
- Qlobal gözləntilər.
- Metodologiya.
- SUİ-nin dinamikası
4
spredlər genişlənməyə başlamışdır. İEÖ-də faizlərin yüksəlməsi daxili tələbin zəif qalması fonunda İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələrə (İEOÖ) kapital axınlarının artmasına, nəticədə həmin ölkələrdə məzənnə təzyiqlərinin yaranmasına səbəb olmuşdur.
və
iqtisadi artımın
qeyri-müəyyənliyi səbəbindən dünya bazarında əmtəə qiymətləri aşağı düşmüşdür. Təkcə iyun ayında qeyri- enerji əmtəələri 1.9% ucuzlaşmışdır. Ötən ilə nəzərən ucuzlaşma isə 4% təşkil etmişdir. Bunun əsas mənbəyi Çində tələbin azalması nəticəsində əlvan metallarda baş verən qiymət enmələridir. İnflyasiya. İlin əvvəlində müşahidə olunan deflyasiya proseslərindən sonra may ayında İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (İƏİT) ölkələrində inflyasiya 1.5%-ə
çatmışdır (apreldə 1.3%). İEOÖ-də isə qarışıq meyillər müşahidə olunur. Belə ki, Türkiyə, Rusiya və Hindistanda inflyasiya sürətlənmiş, Çin, CAR və İndoneziyada zəifləmişdir. BVF ilin sonunadək İEÖ-də inflyasiyanın 1.9%-ə çatacağını, İEOÖ-də isə zəifləməkdə davam edəcəyini proqnozlaşdırır. Siyasət qərarları. Əsas İEÖ dəstəkləyici makroiqtisadi siyasət kursunu
davam etdirmişdir. Bu siyasət ortamüddətli dövrdə borc dayanıqlığının təmin olunması ilə yanaşı, kredit kanalının və müəssisələrin mühasibat balansının yaxşılaşdırılmasına yönəlmişdir. Əksər
İEOÖ zəif
iqtisadi aktivliyin dəstəklənməsi və kapital axınlarının qarşısının alınması kimi makroiqtisadi dilemma qarşısında qalmışdır. Bu
dilemma makroprudensial siyasətin və
struktur islahatlarının rolunu artırmışdır. 2013-cü ilin ikinci rübü ərzində 49 mərkəzi bank pul siyasətində dəyişiklik qərarları qəbul etmişdir. 42 ölkə əsas faiz dərəcələrini (Avrozona ölkələri, İsrail, C.Koreya, Moldova, Belarus, Serbiya, Vyetnam və s.) azaltmış, 7 ölkə (Braziliya, Tunis, Bolqarıstan, İndoneziya və s.) isə artırmışdır. Vergi siyasəti isə vergiqoymanın istehsaldan istehlaka keçirilməsinə istiqamətlənmişdir. Belə ki, II rübdə bir çox ölkələr (Sloveniya, Monteneqro, İsrail və s.) ƏDV-ni artırmış, mənfəət vergisi dərəcəsini isə azaltmışlar (Norveç, Avstraliya, Finlandiya və s.).
B.Britaniya, Kanada və Yaponiya istisna olunmaqla bütün aparıcı ölkələr üzrə iqtisadi artım proqnozlarını azaltmışdır. 2013-cü ildə qlobal iqtisadi artım tempinin 3.1% olacağı gözlənilir. BVF ilə yanaşı İƏİT-in qlobal artım proqnozları da bədbindir. Təklifin yüksək olması əmtəə bazarlarında ucuzlaşmaya səbəb ola bilər. Belə ki, il ərzində neftin 4.7%, qeyri-neft əmtəələrin 1.8% ucuzlaşması gözlənilir.
İxracda şaxələnməni ölçmək üçün ənənəvi olaraq Herfindahl, Herfindahl- Hirschman və
Brown dekompozisiya indekslərindən istifadə olunur. Lakin, bu indekslər şaxələnmə anlayışını müəyyən mənada təhrif edir. Belə ki, bu indekslərə görə ixracda ideal şaxələnmə vəziyyəti bütün
5
əmtəələrin eyni həcmdə olması qəbul edilir ki, bu da mümkün deyil. Məsələn, dünyada 6-rəqəmli Harmonikləşdiril- miş Sistem əsasında xarici ticarət mallarının sayı 6000-ə yaxındır. Bunlardan 10 ən irihəcmli məhsul birlikdə dünya ticarətinin ¼ hissəsini təşkil edir. 21 əsas məhsulun hər biri üzrə 100 mlrd. ABŞ dollarından çox ticarət aparıldığı halda, 103 məhsul üzrə bu rəqəm 10 min. ABŞ dollarından azdır. Metodologiya.
Şaxələnmənin başlıca göstəricisi ixracın əmtəə tərkibi ilə tərəfdaş ölkənin idxalının əmtəə tərkibi arasında uyğunluqdur. Bu uyğunluğu qiymətləndirmək məqsədilə struktur uzlaşması indeksindən istifadə etmək olar. İndeks hər-hansı bir ölkədə ixracın əmtəə tərkibinin tərəfdaş ölkələrin idxalı ilə nə dərəcədə üst-üstə düşməsini əks etdirir və aşağıdakı kimi hesablanır 1 :
?????? ???????????? = ????????????????????????????????????
?????? ???????????? ??????
???????????? ??????
?????? =1
?????? ???????????? 2 ?????? ?????? =1
?????? ???????????? 2 ?????? ?????? =1 / ?????? 2
Burada, i – ixrac ölkəsi (Azərbaycan), k – tərəfdaş ölkə, j – mal qrupları (n ≈6000), x – ixrac, m – isə idxaldır. Struktur uzlaşması indeksinin (SUİ) qiymətlər oblastı [0;1]-dir. 0 heç bir uzlaşmanın olmamasını, 1 isə uzlaşmanın ən yüksək səviyyədə olmasını göstərir. Bu indeks bir qayda olaraq ölkələr arasında müqayisəlilik məqsədilə geniş istifadə olunur. Qiymətləndir- mələr göstərir ki, Azərbaycanın qeyri-neft
1 Bu indeks ―Stankovsky, J., & Wolfmayr, Y., Interessante Absatzmärkte und Exportpotentiale für die österreichische Industrie. WIFO Arbeitspapier, 2003‖ tərəfindən irəli sürülən analoji indeksin modifikasiya olunmuş versiyasıdır. ixracı ilə MDB və Avropa ölkələrinin idxalı arasında nisbətən yüksək struktur uzlaşması mövcuddur. Çənub-Şərqi Asiya, Latın Amerikası və Şimali Amerika bazarları ilə uzlaşma səviyyəsi isə nisbətən ortaya yaxındır. Bu, həmin ölkələrə ixracın həcmində də öz əksini tapır. Meyillər. Hesablamalar göstərir ki, əsas ticarət tərəfdaşlarının toplam idxalı ilə Azərbaycanın qeyri-neft ixracının uzlaşma səviyyəsi qlobal iqtisadi böhrandan sonra yaxşılaşmaya meyillidir.
0.13
0.15 0.11
0.11 0.09
0.08 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.07
SUİ-nin dinamikası qeyri-neft ixracı ticarət tərəfdaşlarının toplam qeyri-neft idxalına nəzərən mənbə: İNTRACEN statistikası əsasında hesablamalar Yüklə 315,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|