Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1/2 2013, Sayfa: 65-93
Yüklə 355,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9. Ünlü Askerler
- 20-esir Namayendiliri
- 10- Spor Sahasındaki Başarılar
87 9. Ünlü Askerler Orta Asya Cumhuriyetlerindeki Uygurlar arasından yüksek rütbeli askerler, gaziler ve devlet tarafından kabul edilen halk kahramanları yetiştiler. Sovyetler Birliği ve Alman savaşına katılan Uygurlardan Masum Yakubov (1914-1974), Dadaş Babajonov (1922-1985), Sulhi Lutfilin (1923-1986)’e Sovyetler Birliği kahramanı madalyası verildi 55 . Murdin Tayipov (1918-1999)'a Kazakistan halk kahramanı ödülü verildi 56 . Uzun süre Polonya gerillaları ile birlikte savaşan Uygur savaşçı Kahar Şaripov’a Polonya’nın en yüksek kahraman ödülü olan Altın Hac ödülü verildi ve Polonya kahramanları arasında sayıldı 57 .
gösterilen Mahmud Hojamiyarov’ın adı Sovyetler Birliği ve Rusya’nın siyasi ve savaş tarihine yazılmıştır. Mahmud Hojamiyarov, Bolşeviklerden sonra Sovyetler hâkimiyetinin kuruluşu esnasında, Bolşeviklere karşı olan grup lideri Suydun şehrini depo yapan General Letenent Aleksandr Dutuv’u öldürme planına engel olduğu için yüksek ödüle layık görüldü. Günümüz Rusya tarihçileri, Mahmud Hojamiyarov’dan Rusya’nın 20. yüzyıldaki en korkunç suikast görevini yerine getiren şahıs olarak bahsederler 58 . Ayrıca Ataman Dutov’u komünistlere karşı güçlerin en önemli kahraman liderlerden biri olarak değerlendirir ve Sovyet hâkimiyetini onu öldürmekle suçlarlar. 2. Dünya savaşı döneminde Orta Asya'daki Uygurlar da diğer halklar gibi savaş felaketine maruz kalmış, 17 yaş üstü ve 50 yaş altındaki erkeklerin hemen hemen hepsi ön cephelere gönderilmiş ve arka cephelerde çalıştırılmıştır. Hatta çok sayıda Uygur kızı Sovyet ordusu bünyesinde savaş katılmış, onların bazıları Berlin'in işgaline kadar olan 4 yıllık savaşın bütün süreçlerinde yer almıştır. Savaş döneminde birçok Uygur savaşçı; Paris, Moskova, Leningrad, Stalingrad, Kiyev ve başka savaş meydanlarında savaşa katılmakla birlikte, Avrupa savaş meydanlarında, hatta Mançurya’daki Japon ordusuna karşı savaş meydanlarında savaşmıştır. Şimdiye kadar Uygurlardan ne kadarının 2. Dünya savaşına katıldığıyla ilgili kesin bir bilgi yoktur. Orta Asya Uygur tarihçileri arasında 200 bin, 100 bin, 30 bin gibi tahminler var; fakat bunların hepsi resmi bilgi değildir. Elbette, Özbekistan’ın Fergana bölgesinden gidenlerin çoğu Özbek kimliği ile savaşa katılmış olmasını göze alırsak, Uygurlardan savaşa katılanların sayısının çok olması doğaldır. Sovyetler Birliği-Alman savaşı devrinde Uygurlardan orta düzeydeki subaylar yetişmiş ve onlardan bazısı bölüm politik komiseri, alay, tabur ve şirket komutanı olarak görev yapmıştır. Sovyetler Birliği hükümeti 1979–1981 yıllar arasında Uygurlardan oluşan özel “Müslüman taburu” oluşturmuş, bu taburu Moskova’da özel eğittikten sonra Afganistan’a göndermiştir. Bu tabur Sovyetler Birliği'nin Afganistan’daki askeri planlamalarında önemli rol oynamıştır. Özel ve gizli olarak hazırlanan bu “Müslüman tabur”a ait olan sırlar şimdi bir bir açıklanmaktadır. Uygurlar arasından yetişmiş general, binbaşı, albay, yarbay ve binbaşı rütbesindeki yüksek rütbeli komutanların sayısı da belli bir oranı teşkil etmiştir. Onların bir kısmı şimdi Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan ordularında görev yapmaktadır. Bir kısmi devlet koruma teşkilatının en önemli sahalarında çalışmışlardır. Kazakistan’da Rusça yayımlanan “20. yüzyıldaki 55
56
57 Maşur Ruziyev, Vozrocdyonnıy uygurskiy narod, Alma-Ata, Kazahstan 1976, s. 168 58 A. V. Ganin. Aleksandr İliç Dutov "Voprosı İstorii", 2005 № 9. — С. 56—84. Konets atamana Dutova: zagadke sovetskih çekistov ispolnilos 90 let..http://rus.azattyq.org/content/alexander_dutov_killing_/2296420.html 88 Ünlü Uygurlar” adlı kitapta; Sovyetler Birliği, Rusya, Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan’ın silahlı güçleri ve devlet koruma birimleri, iç işleri biriminde 30’dan fazla Uygur albay olmuştur. Elbette onlar sadece bu kitaba yazılmış olan kısımdır. Birçok kişinin bu kitaba eklenmemesi de doğaldır. Örneğin, bunlar arasında Rusya silahlı güçleri generali, Çilek'te doğmuş Ravil Tursunov (1936–2005) adı ünlü olup, Sovyetler Birliğinin en yüksek devlet ödülünü kazanmıştır. Uzun süre Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu’nun devlet savunma ve güvenlik sahasında görev yapmış, general, binbaşı rütbesine kadar yükselmiştir. Kitaba eklenenler içerisinde Gülce ilçesinde doğmuş Nurahmat Rahmanhunov, Sovyetler Birliği ve şimdiki Rusya Hava Kuvvetleri'nin yüksek rütbeli subayı olmuş, Sovyetler Birliği'ndeki Müslüman halklar arasındaki Kuzey kutbunu uçarak geçen ilk pilot olmuştur. Kuzey Buz Okyanusu’nu 4 kere uçarak geçmiş ve uçağını 15 saat havada tutarak Sovyetler Birliği hava kuvvetleri tarihinde bir rekor kırmıştır. Kuzey kutbu bölgesinde 14750 saat uçmuş, Sovetler Birliği-Rusya hava kuvvetleri, deniz kuvvetleri ve kara kuvvetleri için, bilim ve teknoloji sahası için çok sayıda bilgi temin etmiştir. Nurahmat Rahmanhunov Yakut Cumhuriyeti ve Leningrad (Saint Petersburg) da çalıştı. Bunlardan başka yine Katman ilçesinde doğumlu Ahmat Darayev, Sovyetler Birliği'nin Magadan’daki ilk askeri havacılık uçuş ve yol haritasını belirleme işlerinden sorumlu kişiydi. Sovyetler Birliği deniz kuvvetlerinin Karadeniz filosunda albay olarak savaşçı uçaklar birliğine komuta etti. Nurahmat Rahmanhunov kendisinin bu durumunu ve arkadaşı Hava ordusu albayı Ahmat Darayufun durumunu benimle görüşmesinde ayrıntılı olarak anlatmış ve ben de bunları kaydetmiştim. Özbekistanlı Uygur Türklerinden Vilyam Sadıqov Sovyetler Birliği deniz kuvvetleri nükleer su altı gemisinin 3. dereceli kaptanı sıfatıyla nükleer su altı gemisine komuta etmiştir. Şimdi emekli olup Moskova’da yaşamaktadır. Şair olarak da tanınmıştır. Onun Sovyetler Birliği’nin nükleer denizaltıların komutanı olması Uygurlar arasında görülen yegane bir iştir 59 . Ünlü diplomat Robert Turdiyef ( 1939-2000) Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı ve sonraki Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın Orta Doğu ülkelerinde üst düzey elçilik görevlerinde bulunmuştur. O pek çok kere Sovyet Birliği’nin Dışişleri Bakanı Kosigin ile Orta Doğu ülkeleri liderleri arasında tercümanlık yapmış ve bu ülkelerde ataşe olmuştur. O yine Sovyet Birliği’nin Tunus büyükelçisi olarak çalışmıştır. Ayrıca o Sovyet Birliği lideri olan Lionid Brejinev ile Filistin Lideri Yaser Arafat arasındaki iletişimlerde ve görüşmelerde rol oynamış ve tercümanlık yapmıştır. 60
Spor Orta Asya Uygurlarının en fazla önem verdikleri sahadır. Uygurlar arasından sporun çeşitli dallarında bulundukları cumhuriyetler çapında, Sovyet Birliği çapında, Orta Asya, Avrupa ve dünya çapında şampiyon olanların sayısı çoktur. Uygurların bazıları milli takımların esas üyeleri olarak çeşitli yarışmalara katılmışlardır. Örneğin, Mahmut Ömarof 1950’li yıllarda bütün Sovyetler Birliği içinde okçuluk yarışmasında şampiyonu olmuştur. 1956’da Melbourn’da düzenlenen dünya olimpiyat yarışmasına katılmış ve rekor kırmıştır. 1960’ta Roma’da düzenlenen olimpiyat yarışmasında şampiyonu olmuştur 61 . Mahmut Ömarof 1956-1961 yılları arasında okçuluk yarışmasında 6 kez Sovyetler Birliği şampiyonu, Avrupa şampiyonu ve dünya şampiyonu olmuştur. O, 1955-1961 yılları arasında Sovyetler Birliği’nin okçuluk yarışması dalında şampiyonluğunu korumuştu. Ancak o vefat ettikten 59 Vilyam Sadiqov bilen bolğan söhbet xatirisi (Vilyam Sadıkov ile yapılan röportaj), Moskova, 1996. 60 20-Esir Namayendiliri, Rond . Almata, 2005, s. 385-391 61
Yüklə 355,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|