Uluslararasi sempozyumu

70

Tarihi - Kültürel Gelişim Sürecinde Türk Kadının Konumu 

bölgelerde kadın hakları daha yoğun sıklıkla bozulmaktadır. Kadın sorunları 

konusunda  uzmanlaşmış  STK᾿ların  yürüttüğü  soruşturmalardan  Azerbay-

can᾿da insan ticareti ve cinsel istismarın kurbanlarının % 82᾿sinin cahil, eksik 

eğitimli insanlar olduğu anlaşılmaktadır. Onların çoğu ailede ve işyerlerin-

de fiziksel ve psikolojik baskılarla karşılaşan 22-45 yaş arasında kızlar, dul 

ve boşanmış kadınlardır. (21, s. 14) Eğitim almayan kadınlar arasında erken 

evlilikler daha yaygındır. Son dönemlerin istatistiksel verilerine göre, Azer-

baycan᾿da erken yaşta aile kuran kadınların % 39᾿unu kent, % 61᾿ini ise köy 

insanları oluşturmaktadır .(21, s. 14)

Benzer durum diğer Türk devletlerinde de bulunmaktadır. Türkiye Baş-

bakanlığı  bünyesinde  Kadının  Statüsü  Genel  Müdürlüğünün  araştırmala-

rına  göre,  Türkiye᾿de  kadınların  yarıdan  çoğu  şiddete  maruz  kalmaktadır. 

Bu gösterge resmi başvurulara göre, 2007 yılı için % 39, çevre bölgelerde 

(taşralarda) ise % 97᾿dir. Fiziki şiddete maruz kaldıkları konusunda hiçbir 

kuruma başvuru yapmayanların toplam oranı ise % 92᾿dir .(36) Şiddetin en 

çok yaygınlaştığı bölgeler Doğu ve Merkezi Anadolu bölgeleridir. Türkiye᾿-

nin Adalet Bakanlığının yayınladığı bilgilere göre, resmi kayda alınan kadın 

cinayetlerinin yıllara göre sayısı 2005 yılında 164 iken, 4 yıl boyunca artarak, 

yaklaşık 1000᾿e ulaşmıştır. Cinayet sebeplerine gelinceyse, ayrılma ve bo-

şanma nedeniyle % 22.95, kıskançlık zemininde % 10.5, işsizlik sebebiyle % 

10.15, intihara zorlama % 6.51 olmuş, diğer yüzdeler ise farklı nedenlere göre 

belirlenmiştir .(37)

Bu günkü Türkiye᾿nin karşılaştığı en büyük sorunlarından birisi de cahil-

lik, özellikle de ücra bölgelerde, kırsal kesimlerde kız çocuklarının okutul-

ması ile ilgili çok sayıda sorunlardan oluşmaktadır. Oysa Atatürk kadınların 

bilgilenmesine yönelik adımları önemsemiş, Türk kadınının “nur ve irfanla 

bir çok faziletler kazanabileceği ve hatta pek çok yönden Avrupa kadınlarını 

geçeceği” düşüncesini savunmuştur .(11, s. 221)

Genel Müdürlüğünün verdiği bilgilere göre, kadınların sayısının 37 mil-

yon olduğu Türkiye᾿de okulu bitiremeyen kadınların sayısı son yılların is-

tatistiksel verilerine göre, yaklaşık 7 milyon, tam yüksek eğitim alan kadın-

ların sayısı ise 163 bin olmuştur. Türkiye İstatistik Kurumu, Aile ve Sosyal 

Politika Bakanlığı tarafından hazırlanan 2011 yılına ilişkin raporda okuma 

yazma bilmeyen 3 milyon 171 bin kişiden 2 milyon 617 bininin kadın olduğu 

kaydedilmiştir. Okuma yazma bilen, fakat okula gitmeyen kadınların sayısı 7 

milyon 342 bin, ilkokul mezunu 8 milyon 627 bin, ortaokul mezunu 1 milyon 

125 bin, üniversite mezunu 2 milyon 299 bin, yüksek lisans mezunu 163 bin, 

doktora mezunu ise 46 bindir .(39) Eğer merkezde 100 kadından % 63.9᾿u 

---

71

  Afsana MAMMADOVA  

kamu ve özel sektörde çalışıyorsa, % 34.8᾿i ev hanımıdır.

14

 Çevre bölgelerde 

ve köylerde ise % 84 tarlada çalışmaktadır. Bunların % 77᾿si aynı zamanda 

ev hanımıdır .(40) Azerbaycan᾿da da durum tatmin edici değildir. Örneğin, 

siyaset ve yönetim alanında kadınların ne kadar temsil edildiklerine bakacak 

olursa, nüfusunun % 52᾿sinin kadın olduğu bir ülkede Milli Meclis᾿te temsil 

edilen milletvekillerinin sadece % 16᾿sının kadınlardan oluştuğu anlaşılmak-

tadır. Kadınlar diplomatik heyetin sadece % 14,3᾿ünü oluşturur. Resmi kayıtlı 

olan 50 partiden sadece birisinin başkanı kadındır .(38) Bölgelerde durum 

daha da kötüdür. Eğitim düzeyinin düşük olması daha az beceriye ve altyapı-

ya sahip olan kadınların kendilerini toplumsal güç olarak gerçekleştirmesini 

zorlaştırmaktadır. Azerbaycan toplumuna özgün önyargılar, bölgelerde halen 

ataerkil geleneklerin kalması kadınları sosyal aktivitelerden uzak tutmaktadır.

Türk Dünyasının diğer bölgelerinde kadınların durumu nasıldır? Orta As-

ya᾿nın  “Özgürlük  sesi’nin”  yaydığı  bilgiye  göre,  Kazakistan᾿da  kadınlara 

karşı ayrımcılık durumları ile ilgili adli tecrübesinin olmaması şiddete maruz 

kalan tarafın vesadetinin (iddia) sağlanılmamasına ve ayrımcılığının daha ge-

niş yayılmasına neden olmaktadır. Yalnız, 2009 yılında 30 bin kadın aile içi 

şiddetin maruz kaldığı konusunda yasal birimlere ve mahkemeye başvursa 

da onların vesadeti sağlanmamıştır .(41) Aynı kaynağın verilerine göre, 2009 

yılında “Erkek ve kadınların eşit hak ve özgürlüklerinin devlet güvencesi” 

hakkında  kabul  edilen  yasa  tasarısında  çok  sayıda  eksikler  bulunmaktadır. 

Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu BM᾿nin kadın hakları ile ilgili kabul 

ettiği Sözleşmede

15

 öngörülen bazı maddeleri (mesela, cinsel taciz ve eşitli-

ğin sağlanması konusunda yetkili organlarının olması vs.) asılsız bulunmuş 

ve projeden çıkarmıştır .(41) BM᾿ye üye olan tüm devletler tarafından söz 

konusu Sözleşme kabul edilse de, maddelerle ilgili yerel mevzuat projelerinin 

hazırlanmasında ve uygulanmasında çok sayıda eksikler bulunmaktadır.

Diğer bir Türk devletinde, Çin᾿in işgali altında bulunan Doğu Türkistan᾿da 

Uygur kadınlarına karşı uygulanan vandalizm eylemleri korkunç gerçekleri 

14 2010 yılı raporları esasında.

15 BM Genel Kurulu tarafından 18 Aralık 1979᾿da kabul edilen ve 3 Eylül 1981᾿de yürürlüğe 

giren  “Kadınlara  karşı  ayrımcılığın  tüm  biçimlerinin  kaldırılması”  hakkında  Sözleşmede 

kadının siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, sivil ve diğer alanlarda (buraya din de dahildir) 

özgürlüğü  öngörülmüştür:  kadına  yönelik  her  türlü  şiddet  hallerini  yasaklayan  yaptırım 

ve diğer yasal çalışmaların uygulanması, kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi 

maddesiyle tam koruma sağlanması, yargı ve yetkili yerel makamlar aracılığıyla yasal koruma 

tespit edilmesi, herhangi bir kişi, kurum veya örgüt tarafından kadınlara karşı ayrımcılığın 

kaldırılmasını öngören çalışmaların yapılması, kadın haklarını çiğneyen yasaların, mevcut 

adetlerin kaldırılmasını sağlayan yasaların Kabul edilmesi ve uygulanmasının sağlanması, 

kadına karşı ayrımcılığı öngören suç anayasa maddelerinin kaldırılması. (42)

---