Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik
Yüklə 82,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4
6 8 0 4 6 8 0 3 3 130 6. Hisoblaymiz. Tarkibiy qismlar orasidagi bog‘lanishlar 11-dars 1. Mashinalarni guruhlarga ajratamiz va hisoblaymiz. 3 ta ustunda 4 ta mashina bor. Demak: 4 × 3 = 12. 4 − birinchi ko‘paytuvchi; 3 − ikkinchi ko‘paytuvchi; 12 − ko‘paytma. 65 − = 22 65 − 22 = − 18 = 42 42 + 18 = + 16 = 34 34 − 16 = 12 ÷ 3 = 4 12 ÷ 4 = 3 Qanday xulosaga keldingiz? 48 ÷ 8 = 6 48 ÷ 6 = 8 8 × 6 = 48 1-ko‘paytuvchi 1-ko‘paytuvchi ko‘paytma ko‘paytma ko‘paytma 2-ko‘paytuvchi 2-ko‘paytuvchi 2-ko‘paytuvchi 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 131 5. Hisoblaymiz. Bo‘sh kataklarni to‘ldiramiz. 8 × 8 = 64 8 × = 64 64 ÷ 8 = 64 ÷ = 8 7 × 9 = 63 9 × = 63 ÷ 9 = 7 63 ÷ 7 = 9 × 2 = 18 2 × = 18 18 ÷ = 9 18 ÷ 9 = 3. Ko‘paytma qanday hosil bo‘ldi? 7 × ? = ? ? + ? = ? 7 × ? = ? + 7 × ? = ? 2. Ifodalar tuzib, qiymatini topamiz. 35 5 6 5 7 7 9 ÷ ÷ ÷ ÷ ÷ ÷ × × × 42 45 4. Shakllarning perimetri nechta katakdan iborat? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 132 9 × 6 = 54 54 ÷ 9 = 6 54 ÷ 6 = 9 bo‘linuvchi bo‘linuvchi bo‘luvchi bo‘linma bo‘linma bo‘linma bo‘luvchi bo‘linuvchi 2. Hisoblaymiz. 3. Mulohaza yuritamiz. Bo‘linmalar qanday hosil bo‘ldi? 16 − 4 12 12 − 4 8 8 − 4 4 4 − 4 0 Tarkibiy qismlar orasidagi bog‘lanishlar 12-dars 1. Qanday xulosaga keldingiz? 5 × 3 = 15 3 × 5 = 15 ÷ = 5 15 ÷ 5 = 7 × 7 = 49 × 7 = 49 ÷ 7 = 7 49 ÷ = 7 4 × 4 = 16 × 4 = 16 16 ÷ = 4 ÷ 4 = 4 0 4 1 1 2 8 6 -4 -4 -4 -4 16 ÷ 4 = ? 16 − 4 = 12 12 − 4 = 8 8 − 4 = 4 4 − 4 = 0 16 ÷ 4 = 4 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 133 4. 5 sonini necha marta ayirdik? Bo‘linma nimaga teng? 20 − 5 − 5 − 5 − 5 = 0 20 ÷ ? = ? 5. Namuna asosida hisoblaymiz. 24 ÷ 8 = __ 8 × __ = 24 24 ÷ __ = 8 20 ÷ 5 = __ 5 × __ = 20 20 ÷ __ = 5 72 ÷ 9 = __ 9 × __ = 72 72 ÷ __ = 9 42 ÷ 6 = __ __ × 6 = 42 42 ÷ __ = 6 90 ÷ 9 = __ __ × 9 = 90 90 ÷ __ = 9 18 ÷ 6 = 3 6 × 3 = 18 18 ÷ 3 = 6 Tenglamalar 13-dars 1. Ikki pallali tarozida quti va sharlar quyidagicha muvozanatda turibdi. Har bir sharning massasi 1 kg. Qutining massasini topamiz. Ifodasi: □ + 3 = 5 ? Ko‘rinib turibdiki, qutining massasi 2 kg. Ifodasi: □ = 2 ? Yuqoridagilarni quyidagicha ifodalaymiz: x + 3 = 5; x = 2 ? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 134 3. Rasmga mos tenglamalar tuzamiz va noma’lumni topamiz. 2. Tenglamalarni yechamiz. 4. Shuhrat bog‘da tushgacha 64 kg, tushdan keyin yana x kilogramm olma terdi. U jami 97 kilogramm olma tergan bo‘lsa, tushdan keyin terilgan olma miqdorini topamiz. 5 + a = 14 a = 14 − 5 a = 9 x + 9 = 14 x = 14 − 9 x = 5 x + 13 = 26 27 + y = 27 14 + b = 76 10 + a = 90 9 + x = 16 40 + x = 80 a + 15 = 100 18 + b = 30 a + 30 = 70 bu – tenglama qoidani qo‘llaymiz noma’lumni topamiz 5. Taqqoslaymiz. 6. Tenglamalarni yechamiz. 60 + 5 70 + 4 + 4 30 + 9 + 7 80 + 9 + 8 80 + 2 + 9 30 + 9 + 2 70 +2 + 4 60 + 4 Noma’lum qatnashgan tenglik hosil bo‘ldi. Bunday tengliklar tenglama deyiladi. Tenglamani yechish bu – noma’lumni topish. 12 30 23 84 95 38 x x x 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 135 35 − x = 30 x = 35 − 30 x = 5 x − 17 = 34 x = 34 + 17 x = 51 noma’lumni topamiz x − 29 = 15 y − 50 = 40 47 − x = 47 x + 12 = 30 Tenglamalar 14-dars 2. Tenglamalarni yechamiz. 1. Hisoblashlar qanday bajarildi? 5. Model asosida hisoblaymiz. 30 x 12 3. Buklash yordamida shakllarning simmetriya o‘qini toping. 4. Fermer aprel oyida 65 ta qoramol sotib oldi. Sentyabr oyida x ta qoramolni go‘shtni qayta ishlovchi korxonaga topshirdi. Qolgan 37 ta qoramolni yaylovga chiqardi. x nechaga teng? 6. Noma’lumlarni topamiz. − 17 59 − 25 36 + 43 67 83 − 20 74 − 16 16 + 92 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 136 Tenglamalar 15-dars 1. Hisoblashlar qanday bajarildi? Ifodasi: 3 × x = 9 Ifodasi: x = 3 x x x x 2. Tenglamalarni yechamiz. 9 × y = 72 y = 72 ÷ 9 y = 8 x × 7 = 42 x = 42 ÷ 7 x = 6 x × 3 = 30 7 × a = 56 10 × y = 100 noma’lumni topamiz 3. Noma’lumlarni topamiz. 15 10 = = 15 10 = = 15 10 = = 4. Tenglamalarni yechamiz. x × 3 = 30 7 × a = 56 10 × y = 100 b × 8 = 64 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 137 5. Kattalar yordamida idishlar sig‘imini taqqos laymiz. Tenglamalar 16-dars 18 ÷ x = 6 x = 18 ÷ 6 x = 3 x ÷ 3 = 6 x = 6 × 3 x = 18 noma’lumni topamiz 1. Hisoblashlar qanday bajarildi? 5. Tenglamalarni yechamiz. 25 ÷ y = 5 48 ÷ x = 8 80 ÷ a = 10 20 ÷ x = 2 15 ÷ 3 36 ÷ 4 32 ÷ 8 35 ÷ 7 36 ÷ 6 a ÷ 2 = 9 b ÷ 5 = 6 b ÷ 8 = 8 x ÷ 9 = 9 16 ÷ y = 4 32 ÷ x = 8 2. Tenglamalarni yechamiz. A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 3. Nechta shaklni ikkita bir xil qismga bo‘lish mumkin? 4. Bo‘linmalarni topamiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 138 Tenglamalar 17-dars 1. Matematik diktant. Tenglamalar tuzamiz va ye chamiz. 1-qo‘shiluvchi 34, yig‘indi 51 ga teng. 2-qo‘shiluvchi – ? Kamayuvchi 69, ayirma 49 ga teng. Ayriluvchi – ? 1-ko‘paytuvchi 4, ko‘paytma 36 ga teng. 2-ko‘paytuvchi – ? 2. Tenglamalarni yechamiz. 3. Berilgan ma’lumotlar asosida savollarga javob topamiz. • Hasan Saiddan necha kilogramm og‘ir? • Bahrom Hasandan necha kilogramm yengil? • Bahrom va Irodaning jami og‘irligi 80 kg. Irodaning og‘irligi qancha? • Iroda va Hasanning jami og‘irligi necha kilogramm? 4. Noma’lumlarni topamiz. ? ? 8 5 = = 8 5 = = 8 5 = = y − 18 = 50 44 − x = 21 40 + y = 65 Bahrom 39 kg Iroda ? kg Hasan 46 kg Said 32 kg 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 139 5. Tenglamalarni yechamiz. 6. Taqqoslaymiz. Tenglamalar (takrorlash) 18-dars 1. Ifodalarning qiymatini topamiz. a − 10 = 10 100 − y = 90 30 + b = 70 26 + 4 × 3 3 × 4 + 26 8 × 8 − 20 6 × 6 + 20 8 + 8 × 6 6 + 8 × 8 54 ÷ 9 × 6 6 × 9 ÷ 54 (35 − 15) + 27 56 − (4 × 7) 100 − (9 × 3) x − 10 = 32 x + 12 = 33 80 ÷ y = 8 12 ÷ (2 + 4) (5 + 3) × 6 (7 + 2) × 8 45 ÷ (4 + 5) 24 ÷ (7 + 1) 63 ÷ (17 − 8) 2. Hisoblaymiz. 3. Ifodalar tuzamiz va qiymatini topamiz. 6 + + + + × × × × 3 4 5 8 7 7 2 4. Tenglamalarni yechamiz. 5. Chizma asosida ifoda tuzamiz va qiymatini topamiz. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 BUTUNNING BO‘LAKLARI. VAQT 7-BOB 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 141 Aylana va doira 1-dars 1. Eslaymiz. Qaysi narsalar aylanaga, qaysilari doira- ga o‘xshaydi? 5. Rasmni chizamiz. Unda nechta aylana bor? Doira-chi? 2. Hilola 25 marta, Sayyora 27 marta, Zilola 18 marta koptokni savatga tushirdi. Ular koptokni jami ne cha marta savatga tushirdi? 3. Rasmda nechta doira bor? 4. Hisoblaymiz. ÷ ÷ × × × × 8 5 2 4 7 3 ? ? ? 5 5 ? ? ? 54 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 142 Aylana va doira 2-dars 2. Aylana radiuslari qan- day rangga bo‘yalgan? Aylana diametri qanday rang ga bo‘yalgan? aylana markaz radius diametr diametr radius radius 4. Radius va diametrlar necha santimetrdan? 50 cm 4 cm 3. Hisoblaymiz. 44 + 35 37 + 15 46 + 18 34 + 25 1. Eslab qolamiz! 4 cm 5 cm 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 143 5. Nomaʼlum tarkibiy qismni topamiz. 76 cm 56 cm ? cm 76 cm ? cm 19 cm Sirkul 3-dars Sirkul – aylana chizish uchun mo‘ljallangan asbob. Ehtiyotkorlik bilan ishlaymiz! Sirkulni yuzimizga yaqinlash- tirmaymiz! Do‘stimizga ignali tomoni bilan uzatmaymiz! 1. Amaliy ish. – Qog‘ozda nuqta belgilaymiz. – Sirkul oyoqlarini 3 cm ga kengaytiramiz. – Sirkulning ignali oyog‘ini belgilangan nuqtaga qo‘yib, qalamli oyog‘i bilan aylana chizamiz. – Chizilgan aylanada 6 ta nuqta belgilaymiz va chiz g‘ich orqali bu nuqtalarni aylana markazi bilan tutashtiramiz. – Hosil bo‘lgan kesmalar qanday nomlanadi? – Ularning uzunliklarini o‘lchaymiz. Qanday xulosaga keldingiz? – Har bir radiusni chizg‘ich yordamida diametrgacha davom ettiramiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 144 3. Sirkul oyoqlari harakatlanadi. Kattaroq aylana chi zish uchun ularni kengaytirish kerakmi yoki yaqinlashtirish? 2. Kim tez sanaydi? 64 53 ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... 4. Aylanalarni chizamiz. Ularning diametrlari nechta katakka teng? Radiuslari-chi? – Barcha diametrlar uzunliklarini o‘lchaymiz. – Qanday xulosaga keldingiz? Butunning bo‘laklari 4-dars 1. Pitsa nechta teng bo‘lakka bo‘lingan? 2. Yana nimalarni teng ikkiga bo‘lish mumkin? bo‘laklar teng 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 145 3. Taqqoslaymiz. Shirinlik- lar nechta bo‘lakka boʻlin- gan? Bo‘laklar tengmi? 4. Qaysi shakl teng bo‘laklarga boʻlingan? Shakllarni chizamiz. 5. Natijalarni taqqoslaymiz. 6. Ifoda natijasida doiraning qaysi bo‘laklari bo‘yaladi? Doira larni chizamiz va bo‘yab topamiz. + = Butunning bo‘laklari (teng bo‘laklar) 5-dars 1. Shirinlik bo‘laklarini taqqoslaymiz. U nechta bo‘lak- ka bo‘lingan? bo‘laklar teng ? ta bo‘lak bo‘laklar teng emas (26 + 4) ÷ 3 60 9 × 9 8 × 7 + 25 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 146 2. Shokolad bo‘laklari teng- mi? Qaysi bo‘laklar teng? Qaysilari teng emas? 3. Doiralar qanday bo‘laklarga boʻlingan? 4. Qaysi shakllar teng bo‘laklarga boʻlingan? 5. Yig‘indilarni hisoblab, marraga yetib olamiz. Kim birinchi bo‘ldi? 4 10 5 7 8 11 6 9 4 10 5 7 8 11 6 9 6. Narsalar nechta bo‘lakka bo‘lingan? Ularni chizamiz va har birining bittadan bo‘lagini bo‘yaymiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 147 Butunning bo‘laklari (yarmi) 6-dars Pishiriqni 2 ta teng bo‘lakka boʻ- lamiz. Har bir bo‘lak pishiriqning yarmi yoki ikkidan biri deyiladi. 1. Yong‘oqning qaysi bo‘lagi uning ikkidan biriga teng? 2. Shaklning qanday bo‘laklari bo‘yalgan? Chizamiz. 4. Qaysi shakllarning yarmi boʻyalgan? 3. Har bir qovoqning massasi necha kilogramm? 5kg 10kg 10kg 3kg 5. Shakllarni chizib, har birining yarmini bo‘ yaymiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 148 Butunning bo‘laklari (choragi) 7-dars Pishiriqni 4 ta teng qismga boʻ lamiz. Har bir bo‘lak pishi riqning choragi yoki toʻrtdan biri deyiladi. 1. Yong‘oq mag‘zining qaysi bo‘lagi uning chorak qismiga teng? 3. Taqqoslaymiz. 2. Shakllarning qaysi qismi bo‘yalgan? Chizamiz. 4. Qaysilari toʻrtta teng bo‘lakka bo‘lingan? 5. Choragi boʻyalgan shaklni topamiz va chizamiz. 2 × 6 6 × 2 5 × 3 3 × 5 8 × 3 2 × 8 3 × 7 8 × 3 5 × 2 2 × 5 4 × 3 3 × 4 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 149 5. Uchdan biri boʻyalgan shaklni topamiz va chizamiz. 2. Natijani topamiz. 80 –20 –10 –30 ? Butunning bo‘laklari (uchdan biri) 8-dars Pishiriqni 3 ta teng qismga boʻlamiz. Har bir bo‘lak pishiriqning uchdan biri deyiladi. 1. Shakllarning qaysi qismi bo‘yalgan? Chizamiz. 4. Qaysilari uchta teng bo‘lakka bo‘lingan? 3. Men bir sonni o‘yladim. Bu songa 16 ni qo‘shdim. Men topgan son 47 bo‘ldi. Men o‘y lagan son qaysi? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 150 Butunning bo‘laklari 9-dars 1. Qismlarning nomlanishini eslaymiz. 2. Qaysi rasmlarda narsaning yarmi, choragi, uchdan biri tasvirlangan? Bir butun Ikkidan bir (yarim) Toʻrtdan bir (chorak) Uchdan bir 3. Hasan va Husan teng boʻlaklarga bo‘lingan pitsa sotib olishdi. Ular bir boʻlakdan yeyishdi, bitta boʻlak ortib qoldi. Har bir bola pitsaning qanday qismini yedi? Ularga qaysi raqamdagi pitsa berilgan? 1 2 3 4. Nomaʼlumlarni topamiz. 25 25 9 9 5 5 5 ? ? 25 ? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 151 Butunning bo‘laklari 10-dars 1. Nuqtalarni shunday tu- tashtiringki, natijada ikkidan bir bo‘lak hosil bo‘lsin. 5. Shakllarni chizamiz, uchdan birini boʻyaymiz. 1 2 3 2. Modellar asosida ifodalar tuzamiz va yechamiz. 3. Zafar, Diyor va Madina teng boʻlaklarga bo‘lingan pitsa sotib olishdi. Har bir bola bittadan boʻlak yedi. Bitta boʻlak ortib qoldi. Bu boʻlak pitsaning qanday qismini tashkil etadi? Ularga qaysi pitsa berilgan edi? 4. Kesma nechta bo‘- lak ka bo‘lingan? Kesma uzunligini topamiz. 23 cm 23 cm 23 cm ? 5. 3 ta to‘g‘ri to‘rtburchak chizamiz. Birinchisini to‘liq, ik- kin chisining yarmini, uchinchisining choragini bo‘yaymiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 152 1. Bular kubiklar. Kubik nechta bo‘lakdan iborat? 3 × 3 + 3 × 3 + 3 × 3 = ? Ifoda nimani anglatadi? Bo‘laklari bo‘yicha shaklni yasash va bo‘laklarga ajratish 11-dars 2. Chapdagi toʻrtbur- chak dan qaychi yorda- mida toʻgʻri to‘rtbur- chak ni yasaymiz. 3. Quyidagi shaklni katakli qogʻozdan qirqib olamiz va uni namunadagidek ikkita boʻlakka ajratamiz. Shu ikkita boʻlak tengmi? Ustma-ust qoʻyib tekshiramiz. Shu boʻlaklardan kvadrat yasab ko‘ramiz. 4. 2-yili nechta metro bekati qurildi? 23 ta metro bekati 1-yarim yilda 1-yili − ? ta 2-yili − ? ta 8 ta 2-yarim yilda 5 ta 2-yilda 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 153 5. Shakllarning perimetri necha santimetr? 5 cm 12 cm 13 cm 2 cm 10 cm Bo‘laklari bo‘yicha shaklni yasash va bo‘laklarga ajratish 12-dars 1. Quyidagi shaklni katakli qogʻozdan qirqib olamiz. Uni namunadagidek toʻrt- ta boʻlakka ajratib, bir- birining ustiga qoʻyamiz. Shu toʻrtta boʻlak tengmi? 2. Noma’lum qo‘shiluvchilarni topamiz. 50 14 ? ? 28 33 ? 90 29 ? ? 41 58 ? 80 ? 28 45 ? ? 62 3. Keyingi shaklni yasash uchun nechta lego dona- chalari kerak bo‘ladi? 4. Har bir kesma nechta bo‘lakka bo‘lingan? Sonlar nimani bildiradi? 5 5 5 15 10 2 2 2 2 2 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 154 1. Namuna asosida simmetrik shakl yasaymiz. 2. Berilgan shakllardan kvadrat yasash mumkinmi? Katakli qog‘ozdan qirqib, tekshiramiz. Bo‘laklari bo‘yicha shaklni yasash va bo‘laklarga ajratish 13-dars 3. Hisoblaymiz. 29 + 51 32 + 29 52 + 44 60 + 19 72 + 18 45 + 33 4. Chapdagi 2 ta shakl dan o‘ngdagi shaklni ya- sash mumkinmi? Cha malab topamiz. 5. Chizamiz va har bir shaklning yarmini bo‘yaymiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 155 Soat turlari bilan tanishamiz. Vaqt va vaqt birliklari 14-dars Vaqt – hodisa kechishi davomiyligini ifodalaydi. Soat – vaqtni o‘lchovchi asbob. Soatning katta mili minut- larni koʻrsatadi, kichik chiziqlar minutni bildiradi. Agar soat mili 2 sonini, minut mili esa 12 sonini ko‘rsatsa, soat 2 bo‘ldi deyiladi. Soatning kichik mili soatlarni koʻrsatadi, kat ta chiziqlar soatni bildiradi. Bunday soatlarni qayerda koʻrgansiz? 1. 2. Soat bilan tanishamiz. Soat mili Minut mili 3. Soat necha boʻlganini aytamiz. Soat 12 Soat 2 Soat 4 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 156 6 cm 8 cm 8 cm 6 cm 5 cm 3 cm 3 cm 2 cm 2 cm 3 cm 7 cm 6 cm 4. Shakllarning perimetrini hisoblaymiz. 5. Soat necha boʻlganini aytamiz va yozamiz. 99 33 66 1122 55 44 22 11 1111 1100 88 77 99 99 99 33 33 33 66 66 66 1122 1122 1122 55 55 55 44 44 44 22 22 22 11 11 11 1111 1111 1111 1100 1100 1100 88 88 88 77 77 77 99 33 66 1122 55 44 22 11 1111 1100 88 77 99 99 99 33 33 33 66 66 66 1122 1122 1122 55 55 55 44 44 44 22 22 22 11 11 11 1111 1111 1111 1100 1100 1100 88 88 88 77 77 77 99 33 66 1122 55 44 22 11 1111 1100 88 77 99 99 99 33 33 33 66 66 66 1122 1122 1122 55 55 55 44 44 44 22 22 22 11 11 11 1111 1111 1111 1100 1100 1100 88 88 88 77 77 77 99 33 66 1122 55 44 22 11 1111 1100 88 77 99 99 99 33 33 33 66 66 66 1122 1122 1122 55 55 55 44 44 44 22 22 22 11 11 11 1111 1111 1111 1100 1100 1100 88 88 88 77 77 77 Vaqt va vaqt birliklari 15-dars 1. Eslaymiz. Minut mili bir marta aylanguncha 1 soat vaqt oʻtadi. Minut mili yarim aylanguncha yarim soat vaqt oʻtadi. Bu holatda minut mili 6 sonini koʻrsatadi. Agar minut mili 6 sonini ko‘rsatib, soat mili 7 va 8 sonlari orasida bo‘lsa, soat 7 yarim bo‘ldi deyiladi. 7:30 ko‘rinishida yoziladi. 99 33 66 1122 55 44 22 11 1111 1100 88 77 yarim 2. Hisoblaymiz. 57 + 4 − 37 91 − 6 − 15 72 − (36 + 9) 66 + (40 − 9) 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 157 3. Soat necha boʻlganini aytamiz va yozamiz. 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 4. Soatlarni farqlaymiz: 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 Oddiy soat Elektron soat soat minut 5. Bir xil vaqtni koʻrsatayotgan soatlarni tutashtiramiz. 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 Vaqt va vaqt birliklari 16-dars 1. Eslaymiz: soatning katta mili – minutlarni koʻrsatadi. 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 5 minut 1 oraliq = 1 minut Soatdagi chiziqchalar soni 60 ta. Bitta chiziqchadan boshqasigacha boʻlgan oraliq 1 minutni bildiradi. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 158 Vaqtning oʻqilishi va belgilanishini eslab qolamiz. 10 11 9 3 6 12 10 11 9 3 6 12 10 11 9 3 6 12 10 11 9 3 6 12 1:15 1:30 12:45 1:07 Birdan 7 minut o‘tdi Bir yarim bo‘ldi 15 ta kam bir 2. Rasmlarga mos keluvchi vaqtlarni aytamiz. : : 1 sutka = 24 soat 1 soat = 60 minut Yarim soat = 30 minut 3. Film namoyishi davomiyligi 3 soat-u 15 minut. U so at 8:30 da boshlansa, qachon tugaydi? 4. Hisoblaymiz. (50 + 10) ÷ 6 (80 − 40) + 6 (100 − 80) ÷ 2 70 − (43 − 3) 5. Qaysi soatlar bir xil vaqtni koʻrsatmoqda? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 159 3. Kun tartibi. 4. Rasmlar asosida kun tartibini tuzamiz. Bolajonlar, quyidagi savollarga javob berib koʻring-chi: 1. Siz ertalab soat nechada uygʻonasiz? 2. Ertalabki badantarbiya bilan shugʻullanasizmi? 3. Ertalabki yuvinishga qancha vaqt sarflaysiz? 4. O‘rningiz va xonangizni tartibga keltirasizmi? 5. Soat nechada nonushta qilasiz? 6. Soat nechada uydan chiqasiz? 7. Maktabga yetib borish uchun qancha vaqt sarflaysiz? 8. Bitta dars necha minut boʻladi? 9. Darslaringiz odatda soat nechada tugaydi? Vaqt va vaqt birliklari 17-dars 1. Rasm asosida vaqtlarni yozamiz. 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 9 3 6 12 5 4 2 1 11 10 8 7 2. Avtobus soat 6:30 da shaharga jo‘nab ketdi. Manzilga yetib borish uchun 1 soat vaqt ketadi. Avtobus manzilga soat nechada yetib boradi? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 160 Vaqt va vaqt birliklari (takrorlash) 18-dars 1. Vaqtning oʻqilishi va belgilanishini eslab qolamiz. 10 : 48 8 : 33 9 : 39 10 : 48 – soat 10 dan 48 minut oʻtdi; 8 : 33 – soat 8 dan 33 minut oʻtdi; 9 : 39 – soat 9 dan 39 minut oʻtdi. 2. Rasmlarda kunning qaysi vaqti tasvirlangan? 6. Hisoblaymiz. 3 × 8 + 5 6 ÷ 3 + 85 16 ÷ 2 + 61 5. Ayrim nuq talarni tu- tashtirib, shakllarni qan- day teng bo‘laklarga bo‘lish mumkin? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 161 7. Soat necha boʻlganini aytamiz va yozamiz. 3. Malika maktabga ertalab soat 7:30 da yetib bordi va soat 12:45 da maktabdan uyga jo‘nab ketdi. U maktabda qancha vaqt boʻlgan? 4. Hisoblaymiz. 5. Umarning onasi ishdan 5 kunlik ta’til oldi. Uning ta’tili dushanba kuni boshlandi. Ta’til haftaning qaysi kunida tugaydi? 10 ÷ 5 14 ÷ 2 6. Shakllar qanday bo‘laklarga bo‘lingan? Chizamiz. 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 163 Jadvallar 1-dars 1. Savollarga jadvaldan foydalanib javob beramiz. Qaysi kunning birinchi yarmida osmon quyoshli boʻlgan? Qaysi kunning ikkinchi yarmida osmon bulutli boʻlgan? Qaysi kuni yomgʻir yog‘gan? Kunning qaysi paytida? Qaysi kun davomida osmon faqat quyoshli boʻlgan? Qaysi kun davomida quyosh umuman ko‘rinmagan? Hafta kuni Kunning birinchi yarmi Kunning ikkinchi yarmi Dushanba Seshanba Chorshanba Payshanba Juma 2. Har bir jadvalda nechta qator, ustun va kataklar bor? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 164 3. Modelga mos ifodani topamiz. 4. Jadval asosida masala tuzamiz va yechamiz. 5. Hisoblaymiz. a b d 38 − 21 11 28 − 21 17 38 − 17 21 Bor edi Qo‘shildi Bo‘ldi ? 40 ÷ 10 ÷ 2 (90 − 30) ÷ 6 (100 − 70) ÷ 3 80 − (73 − 3) 6. Soatlarga mos vaqtni topamiz va yozamiz. 3:55 1:15 9:50 4:10 6:10 5:45 3:35 2:40 8:20 11:05 12:25 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 165 2. Jadvalni daftarimizga koʻchirib, boʻsh kataklarini toʻldiramiz. Jadvallar 2-dars 1. Savollarga jadvaldan foydalanib javob beramiz. Yoshi Qiziqishi Yoqtirgan uy hayvoni Yoqtirgan rangi Mahmud 8 kompyuter it qora Nozima 7 oʻqish mushuk qizil Ikkinchi ustunda nima haqida ma’lumotlar keltirilgan? Kim qora rangni yoqtiradi? Kimning yoshi kattaroq? Nozima qaysi uy hayvonni yoqtiradi? Kim kompyuterga qiziqadi? 8 yoshli bola itni yoqtiradimi? 2-“A” 2-“B” 2-“D” Jami O‘quvchilar soni 34 31 35 ? Darsga qatnashganlar soni ? 31 34 97 Darsga qatnashmaganlar soni 2 0 1 ? 3. Natijalar nimaga teng? 3 × 2 3 + 3 6 × 2 6 + 6 3 × 4 3 + 3 + 3 + 3 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 166 5. Jadvalni to‘ldiramiz. Qaysi meva ko‘p? Jami meva- lar qancha? Sanog‘i Soni Olma 7 Apelsin Qulupnay Nok Ma’lumotlarni jadval ko‘rinishida ifodalash 3-dars 1. Jadvalni daftarimizga koʻchirib, boʻsh kataklarini toʻldiramiz. Go‘sht yeydimi? Oʻt yeydimi? Shoxi bormi? Mushuk ? ? Yo‘q Sigir ? Ha ? Tovuq Yo‘q ? ? Qoʻy ? ? ? 2. Rasm asosida yig‘indilarni hisoblaymiz. + + + 4. Bo‘sh kataklarga qaysi mevalarni qo‘yish mumkin? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 167 3. Sabzavotlarni bolalarga teng taqsimlaymiz. Har bir bola nechtadan sabzavot oldi? Zamira ? ? ? ? Mardon ? ? ? ? Jami 4 2 10 6 4. Alisher 2 soat-u 15 minut avtobusda va 4 soat-u 25 minut poyezdda yurdi. Uning transportda o‘tkazgan vaqtini topamiz. 5. Har bir shakldan nechta? Shakllarni rangi bo‘yicha guruhlaymiz. Ma’lumotlarni jadval ko‘rinishida ifodalash 4-dars 1. Berilgan maʼlumotlar asosida jadvalni toʻldiramiz. Sport toʻgaragi qatnashchilari jami 44 nafar; 24 nafar oʻgʻil bola; 22 nafar oʻquvchi futbolga qatnashadi, ulardan 8 nafari qiz bola; 8 nafar oʻgʻil bola tennis toʻgaragiga qatnashadi; 12 nafar qiz bola yugurish bilan shugʻullanadi. Nechta oʻquvchi yugurish bilan shugʻullanadi? 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 168 2. Quyidagilar asosida jadvalni toʻldiramiz: qizlar bitta- dan meva yeyishdi. Lola olmani yoqtirmaydi. Dilbar mandarinni yoqtiradi. Har bir qiz qaysi mevani yedi? Olma Nok Mandarin Lola − Dilbar Go‘zal 3. Noma’lumlarni topa miz. Kim tezroq topadi? ___ × 2 = 20 4 × ___ = 16 ___ × 2 = 10 ___ × 4 = 24 6 × ___ = 0 ___ × 6 = 36 ___ × 6 = 60 4 × ___ = 40 ___ × 2 = 20 4. Mos shakllarni topamiz va daftarimizga ularni chi- zib, bo‘yaymiz. Futbol Tennis Yugurish Jami Oʻgʻil bolalar 8 24 Qiz bolalar 8 - 12 Jami 22 44 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 169 Jadvalga doir masalalar 5-dars Shaxmat taxtasi − jadval sifatida Shaxmat − ikki kishilik aql o‘yi ni. 64 ta oq va qora katakli taxtada 32 ta o‘yin donasi yordamida oʻynaladi. 1. 1 dan 8 gacha sonlar – QATORLAR e4 katak deb oʻqiladi a, b, c, d, e, f, g, h harflar – USTUNLAR a b c d e f g h 8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h 8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h 8 7 6 5 4 3 2 1 2. Poyezd Toshkentdan chiqib, soat 8:50 da Sa mar- qandga yetib keldi. U yo‘lga 2 soat-u 10 minut vaqt sarfladi. Poyezd Toshkentdan soat nechada yoʻlga chiqqan? 3. Har bir idishga necha litr suv sig‘adi? – 1 litr – ? litr – ? litr 4 6 8 0 4 6 8 0 3 3 170 5. Ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiramiz. 6. Ota-onamiz va boshqa oila a’zolarimizga oid ma’lu- motlar kiritilgan yuqoridagi kabi jadval tuzamiz. Jadvalga doir masalalar yechish 6-dars 1. Shaxmat taxtasidan a1, d5, h8, g4 kataklarni topamiz? Namuna: d5. a b c d e f g h 8 7 6 5 4 3 2 1 a b c d e f g h a b c d e f g h 8 7 6 5 4 3 2 1 8 7 6 5 4 3 2 1 2. Yig‘indi va ayirmalarni taqqoslaymiz. 4. Mevalarga mos bo‘ lak larni aytamiz. Kim chaqqon? Og‘irligi Bo‘yi Qarich uzunligi Men Yüklə 82,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|