Korporativ dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan
sentyabr 2009
S hif 6
lakin bu gün q d r heç bir direktorun m suliyy t c lb olunmas hal mü ahid
olunmam d r.
5
Müst qil ura
üzvl rin nadir
hallarda rast
g lm k olar
S orta irk tl rind n ba qa, qanunvericilikd mü ahid uralar il ba l müst qillik
t l bl ri mövcud deyil. K nardan investisiyalar n c lb olunmas m qs dil korporativ
idar etm ni t kmill dirm k ist y n banklar v s hmdar c miyy tl ri mü ahid
uralar na müst qil üzvl ri c lb etdil r, lakin, bir çoxlar ikay t edir ki, Az rbaycanda
xidm t göst rm k üçün biznes sah sind yax t crüb si olan h qiq t n d müst qil
xs tapmaq ç tindir. Mü ahid uralar nda müst qil üzvl rin faiz pay h l d
a a d r. BMK t r find n 2007-ci ild apar lm sor uda i tirak etmi irk tl rin 28%
müst qillikl ba l öz t rifl rind n istifad etm kl mü ahid uralar nda müst qil
üzvl rin olmas na übh bildirdil r.
Maraqlar n
toqqu mas
sah sind yeni
qaydalar
S hmdar c miyy tl ri üçün maraqlar n toqqu mas il ba l az qaydalar var,
baxmayaraq ki, QKDK-n n aidiyy ti xsl rl qdl r il ba l yeni qaydalar mü ahid
uras n n üzvl rin amil olunur. Banklar n idar hey ti v mü ahid uras n n
üzvl rin maraqlar n toqqu mas il ba l daha konkret qaydalar t tbiq olunur.
Mü ahid uras n n
üzvl ri üçün
t liml r
Dövl t
mü ssis l rind
korporativ
idar etm
sah sind mü yy n
ir lil yi l r ld
olunmu dur
BMK-nin Az rbaycanda Korporativ dar etm Layih si irk tl r keçiril n üçün cari
t liml ri t kil edir. Lakin, s hmdar c miyy tl rin mü ahid uralar n n üzvl ri üçün
t liml r h l d , nisb t n nadir hallarda keçirilir. Mü ahid uras n n üzvl ri üçün
korporativ idar etm m c ll si haz rlanmaqdad r v h l ki, d rc olunmay b. Banklar
üçün daha çox t liml r keçirilir. uran n f aliyy ti, h mçinin, nadir hallarda
qiym tl ndirilir.
Dövl t mü ssis l rinin ks riyy ti s hmdar c miyy tl rin çevrilib v onlara Mülki
M c ll t tbiq olunur. ri dövl t mü ssis l rind mühasibat uçotu v audit üzr
beyn lxalq standartlar n t tbiqin ba lan b v Dünya Bank h min mü ssis l r
maliyy hesabatlar n n t kmill dirilm si sah sind yard m göst rir. Bu yax nlarda
keçirilmi dig r islahatlar, o cüml d n dövl t banklar na t tbiq olunacaq AMB-nin
korporativ idar etm standartlar , direktorlar üçün v zif l rin mü yy n edilm si v
aidiyy ti xsl rl qdl r haqq nda qaydalar n t sdiql nm si, v ura üzvl ri üçün
BMK t r find n t liml rin keçirilm si v m lumatl l n art r lmas mü yy n dövl t
mü ssis l rind idar etm nin t kmill m si il n tic l nmi dir.
...lakin ça r lar
mövduddur .
Lakin, dövl t mü ssis l rind daha t kmil idar etm , h mçinin, bir s ra ng ll r v
mane l rl üzl ir. n vacib dövl t mü ssis l rinin b zil ri s hmdar c miyy tl rin
çevrilm yib v qeyri-mü yy n hüquqi formaya malikdir.
6
Bir çox dövl t mü ssis l ri
h l ki, dövl tin birba a v ya dolay malilyy yard m na arxalan r v b z n, ayd n
maliyy mexanizml ri olmadan, müxt lif sosial v dig r qeyri-kommersiya
funksiyalar n yerin yetirirl r. Bir s ra icra hakimiyy ti orqanlar dövl t mülkiyy ti
hüquqlar n sas n sistemsiz kild h yata keçirir. ri dövl t mü ssis l ri
münasib td aç qlama sah sind ir lil yi l r ld olunsa da, ks riyy ti qeyri- ffaf
qalmaqdad r. uran n f aliyy t qaydalar , mandat v müst qilliyi laz mi s viyy d
5
M hk m m nb l ri v ya bazar i tirakç lar h r hans bel hal t sdiq etm mi dir.
6
Bura Dövl t Neft irk ti (ARDN ), X z r D niz G miçiliyi (KASPAR) v Bak Metropoliteni aiddir.
Korporativ dar etm nin Qiym tl ndirilm si Az rbaycan
sentyabr 2009
S hif 7
t min edilm yib v bir çox dövl t mü ssis l rinin mü ahid uralar yoxdur.
cran n t min edilm si
QKDK-nin geni
s lahiyy tl ri var,
lakin c rim l r
a a d r
QKDK qiym tli ka zlar n emitentl ri, brokerl ri v dig r pe kar bazar i tirakç lar ,
BFB v MDM v bütün 1.914 s hmdar c miyy tinin kommersiya v qiym tli
ka zlarla ba l m s l l ri t nziml yir. QKDK-n n yeni qaydalar t sdiq etm k,
ikay tl ri ara d rmaq, mülki iddialar ir li sürm k v c rim l r t tbiq etm k, lisenziya
verm k v geri ça rmaq s lahiyy tl ri var. O, bu yax nlarda, icran n t min edilm si
sah sind f aliyy t ba lay b v 2008-ci ild investorlar t r find n verilmi 200-d n
çox ikay ti ara d rm d r.
Lakin, onun c rim l ri a a d r v n ciddi pozuntulara gör maksimum 300 manat v
ya 400 AB dollar t kil edir. QKDK r qab tli m k haqlar n öd y bilmir v faktiki
büdc v inzibati müst qilliy malik deyil. Bütün s hmdar c miyy tl rin n zar t
etm k z rur ti, h mçinin, onun m hdud resurslar n daha da m hdudla d r r.
AMB yax
idar etm nin vacib
elementidir
2005-ci ilin SN H-d n sonra, AMB korporativ idar etm nin mühüm komponentin
çevrilib v h m müvafiq qanun v qaydalar n icras na n zar t edir, h m t liml r
keçirir v agahl art r r. M hk m sistemi, h mçinin, vv lki SN H-d n ba layaraq,
mühüm islahatdan keçib v , misal üçün, kommersiya i inin h llin t l b olunan vaxt
kimi f aliyy tin s m r liliyini ölç n ümumi göst ricil r h miyy tli d r c d
yax la b. Lakin, mü yy n bazar i tirakç lar m hk m l rin mür kk b korporativ
i l ri h ll etm k imkanlar n übh alt na qoyur.
Tövsiy l r
slahatlar davam
etm lidir
Az rbaycan ciddi v geni islahatlar h yata keçirib v , ks riyy ti son bir neç il
rzind h yata keçirilm kl , kapital bazarlar v korporativ idar etm üçün hüquqi v
institusional ç rçiv yarad b. Lakin, kapital bazarlar n n potensial n n tam istifad
edilm si v mü ahid uras , idar hey tinin v idar etm nin pe kar s viyy y
g tirilm si üçün h min islahatlar n davam etdirilm si t l b olunur.
Yax korporativ idar etm irk tl r t r find n resurslar n daha s m r li istifad
edilm si v i çil r, kreditorlar v dig r t r f müqabill ri il münasib tl rin
yax la mas n t min edir. Bu, davaml v uzunmüdd tli iqtisadi inki af üçün t l b
olunan kapital n c lb olunmas üçün ön mli v ba l ca rtdir.
QKDK-n n v icran n gücl ndirilm si
QKDK- daha
böyük s lahiyy tl r
v resurslar
laz md r
Qanunvericiliy QKDK-y cinay t i l rini ba lamaq v yerl rd yoxlamalar aparmaq
s lahiyy tl rini ver n d yi iklikl r edilm lidir. QKDK-nin t tbiq etdiyi c rim l r
h mçinin art r lmal d r ki, hüquq pozuntular n n qar s n n al nmas effekti t min
olunsun.
Resurslar n hal-haz rda m hdud olmas na gör , QKDK icra t dbirl rini “ictimai
h miyy tli qurumlara” v 100 v daha çox s hmdar olan iri s hmdar c miyy tl rin
yön ltm lidir. A a da qeyd edildiyi kimi, kiçik s hmdar c miyy tl ri qapal s hmdar
c miyy tl rin
v ya m hdud m suliyy tli c miyy tl r çevrilm y
h v sl ndirilm lidir v QKDK h min prosesi d st kl m lidir. Yenil dirilmi
prioritetl r qeydiyyat v dig r aç qlama t l bl rinin yerin yetirilm si v , h mçinin,
s hmdarlar n müdafi sinin dig r elementl ri daxil olmal d r.
QKDK t r find n v zif l rin daha s m r li yerin yetirilm si üçün daha çox v saitin
ayr lmas z ruridir. Z ruri sayda ixtisasl m kda lar n saxlanmas v öz l sektordan
c lb olunmas üçün QKDK- i çil rin m k haqlar n art rma a imkan verilm lidir.
T kilat, korporativ idar etm üzr t lim daxil olmaqla, m kda lar üçün t liml r
t kil etm li v potensial n art rmaq üçün donorlar v dig r beyn lxalq t r f