Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə
Yüklə 3,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 85 Əfəndiyev əməkçilərin zəhmət birliyini böyük məhəbbətlə və hərarətlə təsvir edir, onların zəhmətini parlaq və real boyalarla göstərir... Biz «Bahar suları» əsərini onun şeriyyətinə görə sevirik, bir daha inanırıq ki, həyatımızda yalnız maddi nəhənglər deyil, eyni zamanda yeni, zəngin, həm də gözəl bir insan mənəviyyatı yaradılır.‖ (Bax: ―Ədəbiyyat və incəsənət‖ qəzeti, 1974, 23 noyabr.) Yazıçının qayğısını çəkən qələm dostları, xeyirxah insanlarla yanaşı, onun paxıllığını çəkənlər, yüksəlməsini istəməyənlər də tapılırdı və bu məsələlərə biz yuxarıda toxunmuşuq. Sonralar yazıçının ―Söyüdlü arx‖, ―Sarıköynəklə Valehin nağılı‖ romanlarının taleyi də eyni sınaqlardan keçməli olmuşdu. Ölməz sənət nümunəsi kimi Azərbaycan nəsrinin xəzinəsini zənginləşdirən, yüksək vətəndaşlıq pafosu, incə lirizm və dərin psixoloji tapıntılarla aşılanan ―Körpüsalanlar‖ povestı bədii təfəkkür tərzində yeni bir mərhələ açdı. Bu tipli əsərlərin məna və mahiyyətini Bəkir Nəbiyev belə şərh edirdi: ―İlyas Əfəndiyevin ―Söyüdlü arx‖, ―Körpüsalanlar‖, ―Sanköynəklə Valehin nağılı‖ kimi yazıldığı dövrün gerçəkliyini əks etdirən əsərlərinin qəhrəmanları mərkəzdən uzaq rayonlarda təzə binalar tikən, dağlar qoynundakı fermalara yol çəkən, gur çaylar üstündən körpülər salаn, bu binalar, yollar, körpülər vasitəsilə kəndə mədəniyyət aparan, adamların rifahını yaxşılaşdıran, onların qəlbinin dərinliklərinə işıq salan nufzlu adamlardır. Həyatın müxtəlif sahələrində çalışan bu qəhrəmanların boyük bir qismi cavan qızlar və oğlanlardır. Lakin yaşından, fəaliyyət sahəsindən, ixtisasından asılı olmayaraq, ədibin qəhrəmanları öz www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 86 böyük qayəsi, bu qayə uğrunda mübarizədə təzahür edən ehtirası, xarakterinin bütövlüyü, yaşadığı hisslərin, daxili təlatümün təbiiliyi ilə yaddaşlara həkk olunmuşlar.‖ (Bax: Nəbiyev B. ―O həmişə müasirdir‖ məqaləsinə - İlyas Əfəndiyevin 3 cildlik ―Seçilmiş əsərləri‖nin I cildinə yazılmış ön söz. Bakı, ―Avraasiya Press‖, 2005.) Müəllif fikrini davam etdirərək yazır: ―Bu da maraqlıdır ki, sovet dövrü bədii nəsrində 60-cı illərin əvvəllərində ilk bahar qaranquşu kimi təravətli təsir bağışlayan, həm də о dövrün ədəbi mühitində heç də birmənalı qarşılanmayan ―Кörpüsalanlar‖ povestinin ilk oxucusu makinaçı Sona xanımdan və Elçindən sonra mən olmuşam. 1960-cı ilin ortaları idi. ―Kommunist‖ qəzetinin redaktoru, qocaman jurnalist İsrafil Nəzərova dedim ki, İlyas Əfəndiyev qəzetdə bədii əsər çap etdirməyə həvəs göstərən müəlliflərdən deyil. Ondan xahiş edib boynuna bir yazı (məsələn, müxtəsər hekayə) qoysanız çox yaxşı olar. Bir neçə gündən sonra redaktor məni yanına çağırıb ―Körpüsalanlar‖ povestindən bir parçanı verdi və oxuyub çapa hazırlamağı məsləhət gördü. Mən səhəri gün redaktora dedim ki, bu çox maraqlı bir parçadır, obrazlar arasında əsasən onların düşüncə və dialoqunda özünü büruzə verən təravətli münasibətlər, maraqlı hadisələr və rəvan dil elə təsir bağışlayır ki, həmin parçanı oxuyan oxucu mütləq əsərin hamısını mütaliə etməyə daxili ehtiyac duyur. İsrafil müəllim də sözügedən parçadan məhz bu cür təsirləndiyini söylədi və mənim yanımdaca telefon açıb İlyas müəllimə dedi ki, oxuduğu hissə çox xoşuna gəlir və əsərin hamısını nəzərdən keçirmək üçün xahiş edir ki, povesti tam halda ona göndərsin. İlyas www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 87 müəllim əsəri göndərdi. Beləliklə də, ―Körpüsalanlar‖ı Əfəndiyevlər ailəsindən sonra ilk dəfə tam halda oxumaq, onun haqqında redaktorda konkret obyektiv rəyin formalaşmasna kömək etmək şərəfi mənə nəsib oldu. Bunu xatırlayanda, üstündən 45 il keçdiyinə baxmayaraq bu gün də duyğulanıram... Həmin il sentyabrın 7-dən başlayaraq ―Körpüsalanlar" müntəzəm olaraq parçalar halında qəzetdə çap olunmağa başladı.‖ (Bax: Yenə orada, s.11.) Lakin bu əsər də ədəbi tənqid tərəfindən bir mənalı qarşılanmadı, hətta o vaxtlar Respublika KP MK-nın xüsusi göstərişi ilə bu əsərin çapının yarımçıq dayandırılması haqda göstəriş verilmiş, əsər ətrafında ziddiyyətli diskusiyalar baş alıb getmişdi... Bu barədə prof. Elçinin də xatırlamaları bir çox həqiqətləri ortaya çıxarır. Elçin müəllim yazır: ―Yadıma gəlir, «Körpüsalanlar» povestini İlyas Əfəndiyev 1959-cu ilin sonunda yazıb bitirmişdi və unudulmaz Sona xanımın – mən gözümü açandan Yazıçılar İttifaqında işləyən və İlyas Əfəndiyevin ərəb əlifbası ilə xəttini oxuyan yeganə makinaçının çap etdiyi əlyazmanın ilk oxucusu mən oldum. O zaman 10-cu sinifdə oxuyurdum və «Körpüsalanlar»ın romantikası, o əsərdəki lirika, psixoloji məqamlar mənə çox təsir etmişdi, hətta o qədər təsir etmişdi ki, bunu atamdan gizlətməyə çalışırdım... İlyas Əfəndiyev «Körpüsalanlar»ı da, başqa əsərləri kimi, əvvəlcə «Azərbaycan» jurnalına vermək istəyirdi. Ancaq hər şey başqa cür oldu. O zaman ən nüfuzlu qəzet Azərbaycan Kommunist Partiyasının orqanı olan «Kommunist» qəzeti idi və o qəzetin redaktoru rəhmətlik İsrafil Nəzərov həmin Yüklə 3,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|