Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ "Şahnamə"qəhrəmanı Rüstəm-Zal divləri məğlub etdiyi kimi Xaqani də qara qüvvələri məhv etməyə qadirdir, lakin o, əfsanəvi Simurğ kimi insanların gözünə görünməməyi daha üstün tutur. Səh. 274. Xalq atan yoxsulluğu mən qaldırıb etdim qəbul, Sam Zalı atdı, mən aldım, bəslədim, bildim oğul. Xaqani xalqın kənar etdikləri yoxsulluğu qəbul edərək, Simurğ Zalı bəslədiyi kimi onu qəbul etmişdir. Burada Zal - yoxsulluq timsalı kimi qələmə alınır. Səh. 275. Mən Əsəd bürcü ikən, Cövzaya yoxdur nisbətim. Əsəd bürcü dedikdə dördüncü - Şir bürcü nəzərə alınır. Buna görə də o üçüncü bürc bitişik Uşaq (Oğlaq) bürcünə meyl etmir. Şair bununla fəxriyyə üslubu ilə öz vüqarını yüksək tutur.
Mən doğulduqda ağıl təlqin qıldı Adəmə: "Leysə min əhlik" - buna səhvən sən övladım demə!
onda mələk xasiyyəti var. Səh. 275. Olmadım Əshabi-kəhfə it, Məsihayə ulaq. Əshabi-kəhf- mağara adamları. Dini rəvayətə görə İslamdan qabaq II əsrdə zalım Dəqyanusun şahlığı zamanı altı nəfər bütpərəst xristianlardan qaçıb, mağarada gizlənmək istərkən, yolda onlara bir çoban da itilə qoşulub, guya mağarada 300 il yatmış halda qalmışlar. İsa peyğəmbər (Məsiha) da çox zaman eşşəklə gəzmişdir. Xaqani deyir: mən nə Əshabi-kəhf iti, nə də İsanın eşşəyi olmaram.
Həmdəməm Haruta, həm bərbət calan o arvada, Zöhhak əfisi, dəmirçi zindanı üstə qada.
asdırılmışlar. Zöhhak - qaniçən hökmdar. Çiyinlərində baş qaldıran ilanlara insan beyni yedirdərdi. Dəmirçi - Gaveyi-ahəngərə işarədir. Bərbət çalan arvad - mifologiyada Zöhrə ulduzu nəzərdə tutulur. Bərbət - musiqi aləti. Qada – dəmirçi zindanı üstündə tumcu alət. Beytin mənası: Mən sözlə sehr yaradıram, Zöhrə kimi məhəbbəti tərənnüm edirəm. Dəmirçi Gavə kimi zalım Zöhhaka qaniməm. Səh. 376. Mən ki, 'ia mövla ləhüm"ü dəftərimə salmışam, Küfr təlimin "nəsüllah" məktəbində almışam. Beytin mənası: Onların ağası yoxdur (nadandırlar). Küfr təlimini əsil Allah məktəbindən almışam.
Hecə Zühəl rəngli dəmirtək od mənim bətnimdədir, Həm "nəayim"tək hərisəm, çeynərəm odlu dəmir.
edilir.
________________Milli Kitabxana________________ Xaqani deyir: mənim qəlbim od püskürən Zühəl kimi olduğundan, dəvəquşu kimi od yeməkdən çəkinmərəm.
Zahidəm, amma, nə Yəhyatək, brəhmən seyrətəm, Şairəm, amma, nə Həssantək, Ləbidi tiynətəm.
sitayiş etmiş olan hind dinlərindəndir. Həssan Məhəmməd peyğəmbəri məhd edən məşhur Həssan ibn Sibit, Ləbid isə şeri Məkkədə divardan asılan cahiliyyət dövrünün şairlərindən olub, Həssanın əleyhinə olmuşdur. Xaqani təvazökarlıqla özünü Brəhmən və Ləbidə oxşadır.
Atdı xaqan, basdıran torpaqda, qəm Qarunuyam, Qərq edin, Şirvanlılar, çayda ki, şər Fironuyam.
qəm Qarunuyam dedikdə "heç kimdə mən qədər qəm olmaz" demək istəyir. Səh. 280. Məlumdur hər bir kəsə, görsə əsa, qorxar ilan, Söylər: əsa şəklindəyəm, amma qənimimdir əsa. Burada Musa peyğəmbərin əsasına işarə edilir ki, o, əlindəki əsanı yerə atdıqda, əsa əjdaha olub ilanları udur.
Bir quru barsız ağacdırlar o Nuhun qovmutək, Bir qarının təndirinə bağlanıb ümmidləri. Nuh peyğəmbər dünyanı su basacağını xəbər verərkən onun qovmu (Əhl adamları) ona inanmayıb, kömək etməmişdilər. Əfsanəyə görə tufan qarının təndirindən başlanmışdır. Xaqani müasir paxıl adamları Nuhun qovmuna oxşadaraq, onları quru barsız ağac adlandırır. Səh. 284. Qoysalar da şerimə qarşı çürük hədyanları, Bu - Türabın qarşısında Bu - Ləhəbin yox yeri.
əksinə gedən əmisidir. Xaqani uz şerlərini imam Əli ləyaqətinə, ona qarşı yazılan şerləri isə ləyaqətsiz bu- Ləhəbə, çürük laqqırtıya bənzədir. Səh. 285. Cəbrayıl könlüm xədənginə özü vermiş qanad, Ehtiyacım yox, hərifdən istəyəm quzğun pəri. Oxun düz istiqamətdə uçması üçün onun arxa hissəsinə quş qanadı geydirərdilər. Şair deyir: mənim könül oxumda (şerimdə) Cəbrayıl mələyin qanad lələyi var. Mənə qartal lələyi lazım deyil. Yəni: mənim şeirlərim hədəfə sərrast dəyir. Səh. 286. Mən məgər Əbrəhənin mindiyi divanə filəm, Getməyə Kəbəyi-dəyyanə məni qoymurlar.
________________Milli Kitabxana________________ Əbrəhə ibn Səbbah - VII əsrdə Yəməndə hakimiyyət sürmüş bir padşahdır; Ərəbləri Kəbədən ayırıb, öz kilsəsinə ibadətə çağırmışsa da, xalq ona qulaq asmamış və buna görə də Kəbəni dağıtmaq üçün qoşun və fillərlə hücuma keçmişdir. Kəbəyi-dəyyan - doğruluq və düzlük yeri mənasındadır. Səh. 287. Bir öküztək bu dəyirmanda salıb boynuma ip, Atmağa ağzıma yağdanə məni qoymurlar. O zaman böyük dəyirmanları öküz və başqa bu kimi heyvanlarla işlədirdilər; yağdanə - bitki adıdır.
Müştəritək yerim olmuş ikiüzlü Cövza, Qaldım avərə, Sərətanə məni qoymurlar.
Xaqani onu ikiüzlü adlandırır və bununla da öz mühitinin ikiüzlülər yeri olduğunu göstərir. Sərətan - Cövza ilə qonşu bürc olub, eyni zamanda xərçəng deməkdir. Məlumdur ki, xərçəng geri yeriyir. Xaqani bununla saraydan geriyə qayıtmaq arzusunda olduğunu, lakin, onu buraxmadıqlarını bildirir.
Yoxsa, Bəstamə gedənlər hamısı yurdsuz olur? Bəstam - Xorasanın cənub-şərqində yerləşir, vaxtı ilə məşhur şəhər olmuşdur. Səh. 288. Əql ilə rəy mənim qəlbimə Mizan olmuş, Peyk olam Əqrəbi-üsyanə, məni qoymurlar.
etrafında dolanan kiçik ulduz deməkdir. Xaqani deyir: əqlim də, qəlbim də mənə deyir ki, Üsyan əqrəbinin dalınca düşmə, ona xidmət etmə.
Düşməyə vadiyi-xəzlanə məni qoymurlar. Vadiyi-xəzlan - özbaşına, köməksiz qalmaq. Səh. 290. İlahiyyat ərşinə səni üzlət çatdırar. Yəni ancaq saraydan çıxıb getməklə həqiqət yoluna düşərsən.
Namərd süfrə açsa, desə "əssəla" çörək! Əssəla (səla) - çağırışdır. Burada Xaqani demək istəyir ki, ac qalaram, alçaqların cörəyini yemərəm.
Səh. 298. Məhəmməd Əbu-Cəhli xəcil etdiyi kimi... Əbu-cəhl (əsl adı Əbu-Həkəm) ərəblərin qüreyş rəislərindəndir. Məhəmmədin və İslam dininin düşməni olmuşdur. Əbu-Cəhl öldürüləndə Məhəmməd: "Ərəb xalqının Fironu öldürüldü" demişdir.
Bərcis ulduzutək Hutdan gəlmişəm, Sərətan bürcüdür duracağım yer.
aləminin beşinci planetidir. Hut - Balıq bürcü deməkdir. Bu şer Xaqaninin dünyaya Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|