Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ iltifatsızlığını və eyni zamanda öz mühitindən və dövründən narazı olduğunu ifadə edir. Səh. 302. Qalmışıq Tai, Yəminindən geri, Onların bizdə səxasın görmürəm.
işarədir. Səh. 303. İndi ünsürlər məhəbbət doğmayır, Dörd ananın mərd balasın görmürəm.
Beytin mənası: indi analar mərd oğul doğmayır. Səh. 315. Bu fələyin xonçasında var ancaq, İki fətir - biri sarı, biri ağ. Xaqani bədii ifadələrlə səmanı fələyin süfrəsinə, Günəşi - ağ (isti), Ayı sarı (soyuq) fətirə bənzədir.
Hümmətim var yenilməz Rüstəm kimi, Məhv edərəm mən tamahın divini. Şair hümmətini, "Şahnamə" qəhrəmanı Rüstəmə bənzədərək, tamahkarlıq evini onun əlilə viran edir. Yəni, özünün tamahkar olmadığını bildirir.
Söylə, Ey Xorasan, Şəhabın hanı? Söylə, ey İsfahan, ne oldu Camal?
Əbdürrəzaqdır; Xaqanilə müşairəsi olmuşdur. Səh. 329. Necə vəfa ayəsi unudular "Quran"da, "Ufu biəhdi" sözü var surə qurtaranda.
Bu oyunbaz fələyi yeddi şirindil uşaq, Al diliylə edibdir öz əlində oyuncaq.
təfəkkür və ya qədim astrologiyaya görə bu səyyarələr belə adlanır: Ütarid, Zöhrə, Ay, Günəş, Mərrix, Müştəri, Zühəl.
"Səfər" o nöqtə ilə çevrilib oldu "səqər". Ərəb əlifbasında səfər sozünün üstünə bir nöqtə də qoyulsa səqər əmələ gələr. Səfər – səyahət, səqər - cəhənnəm. Xaqani deyir: Mənim səfərim cəhənnəm əzabına çevrildi.
Eyib tutma Şirvana, Xaqaniyə gülmə sən, Demə "şər"lə başlayan şəhərin oğluyam mən.
________________Milli Kitabxana________________ Xaqani bu və bundan sonra gələn beytlərdə sözlərin yazılışı ilə əlaqədar məna çalarları göstərir. O, deyir: Şirvan şər sözüylə başlayırsa, o şər yeri deyil, xeyir yeridir. Bədəxşan bəd sözüylə başlayırsa, o xoş bir məkandır. Təbrizin əvvəli təb (qızdırma) ilə başlayırsa, ora sağlamlıq məkanıdır və s.
Bir ovucdur onlar - İsmayililər, Bunlar bir dəstədir - israyililər.
və terror vasitəsilə Yaxın Şərqdə hökmranlıq etmək iddiasında olmuşlar. Onların ən görkəmli başçısı Həsən Səbbah olmuşdur (XIII əsr). İsrayililər yəhudilərə işarədir. Xaqani onları pisləyir. Səh. 3639. Biri "haşa"ru "haşa"dan ayırmaz, Biri "Bəhmən" nədir, "bəhmən"nə, qanmaz.
otudur. Bəhmən həm şəxsi qələndərdə ay adı, həm də qar topası deməkdir. Xaqani yuxanda adları çəkilənlərin nadan olduqlarını nəzərə çarpdırmaq istəyir.
Giv, Bəhmən axmaqla çıxmaz cidala. Giv və Bəhmən "Şahnamə" qəhrəmanlarındandır. Xaqani özünü onlara nisbət verib, axmaqlarla vuruşmaq istəmədiyini bildirir. Səh. 339. Fil elə qorxmaz ki, sapand daşından, Qorxar Əbablin kiçik quşundan.
başına daş yağdırıb, onu xəsarət verməkdən çəkindirmişlər. Səh. 340. "Kaf" ilə "nun", "yasin" murad və rəhmət, Onun kərəminə bağlıdır fəqət.
"Yasin"- çox oxunan "Yasin" surəsidir. Xaqani deyir: bu surələrin oxunuşundan məqsəd Allahdan kömək ummaqdır.
Onun əlindədir kilidi, bilin, Yeddi göy günbəzin, səkkiz behiştin. Mənası: Yeddi səma və səkkiz behişt qapısının açan Məhəmməd peyğəmbərin əlindədir. Ondan kömək ummaq lazımdır. Səh. 342. Bələmdə kəhf itini yüz aslanə satmaram. Bələm (ibn Baur) - Musa ilə müasir bir abid olmuş, vaxtı ilə ruhani bir adam kimi tanınmış, sonra arvadının fitnəsinə uyaraq, dünya malına tamah etmiş, haqq yoldan azmış və nəticədə guya it kimi ləhləmək bəlasına mübtəla olaraq, dili ağzından sallanmışdır.
Torpaq altında yatırsan bu gün ey mehr-giya! Mehr-giya - sevgi otudur; guya bu ot kimdə olsa, onu hamı sevər. Səh. 353. ________________Milli Kitabxana________________ Davudun göz yaşı, Nuhun novhəsi, Sənin Yusifinə etmədi təsir.
oxuyaraq, öz tayfasını haqq yola çağırmışsa da, nəticəsi olmamışdır. İkinci misra Yusifın məhv olduğunu eşidən atası Yəqubun hədsiz-hesabsız ağlamasına işarədir. Xaqani burada Yusif deyərkən, öz oğlu Rəşidəddini nəzərdə tutur. Səh. 358. Təfəkkür yaxşıdır Mərva, Səfa dağına qaçmaqdan. Mərva və Səfa – Məkkədə iki dağın adıdır. Səh. 359. Kədərli hər gecəmdir hamilə bəhcətli bir sübhə, Çıxar lağmım o gəncə kim qalıbdır Ali-Samandan.
hökm sürmüş Səmanilər sülaləsidir. Səh. 359. Olanda bayram, ustadı bağışlar lövheyi-əlvan. Lövheyi-əlvan – qədimdə məktəbdə müəllimin uşaqları sevindirmək üçün onların oturduqları taxta müşk və zəfəranla çəkdiyi naxışlardır. Səh. 359. Üzümdə göz yaşın görcək "əlif 'lə nöqtə şəklində, Oxu qəm rəmzini, öyrən bu Məddü Həmzədən asan. Mədd və Həmzə ərəb əlifbasında uzun və dəyirmi işarələrdir. Xaqani üzünə axan göz yaşını onlara oxşadır.
Gözünü bağladım hirsin, tamahın dişini qırdım, Necə katib yazar "mim"i, necə "sin"i yazar divan. Ərəb əlifbasında "mim " şəklində gözsüz bir kiçik dairə kimi "sin" isə şəklində diş-diş bir fiqur kimi yazılır.
Mənə vəhdət bağında bir şərikdir həzrəti-İsa, Verib canı, ucuz aldım ikinci səhmi İsadan. Burada Xaqani deyir: vəhdət (birlik, təklik) bağçası İsa peyğəmbərlə mənim aramda müştərək idi, mən canımı verdim, onun payını ucuzca aldım. Burada şair tamamilə üzlətə (yalqızlığa) çəkildiyini bildirir. Səh. 360. Hələ İsfəndiyarım keçməmişdir yeddi tilsimdən. İsfəndiyar - İranın qədim Kəyan sülaləsi padşahlarından Kəştasbın oğludur; müxtəlif iftiralara düşmüş, atası tərəfındən həbsxanaya atılmış, nəhayət, Rüstəmin haça oxu ilə öldürülmüşdür. Firdovsinin "Şahnamə" əsərində bu böyük bir epizoddur.
Hələ Ruyindəj olmuşdur gözəl dilbərlərə zindan. Gözəl dilbərlər - İsfəndiyarın bacılarıdır. Möhkəm bir qala olan Ruyindəjin yeddi tilsimli yolu olmuş, Turan padşahı Ərcasb İsfəndiyarın bacılarını Ruyindəj qalasında həbs etmişdi. İsfəndiyar 'bütün tilsimli yolları keçib, Ruyindəjə çatmış, Ərcasbı öldürüb, bacılarını xilas etmişdi. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|