Xülasə Tədqiqatın məqsədi
Yüklə 176 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- P.Rzayev, Z.Rzayev
- 6. Müəssisə və təşkilatlarda heyətin idarə edilməsində motivasiyanın rolu
P.Rzayev, Z.Rzayev MÜƏSSİSƏ VƏ TƏŞKİlATlArDA HEyƏTİn İDArƏ EDİlMƏSİnİn AKTUAl... fiyyətlərin qazanılması və çevik üslubdan tətbiqi həm də rəhbərin liderlik nüfuzunu yüksəldir. Qeyd etmək lazımdır ki, rəhbərlik üslublarının effektli şəkildə əlaqələn - dirilməsi liderliyi əks etdirən əsas atribut sayılır. Fikirimizcə, müəssisə və təşkilatlarda sağlam iqlimin yaranması, işçi-rəhbər, rəh- bər-işçi münasibətlərinin düzgün təşkili, bu qurumların öz mövqeyini qoruyub-saxla- maq bacarığı müvəffəqiyyətin artmasına böyük təsir göstərir. Bundan başqa, mühüm prioritet məsələlərdə operativ idarəetmə qərarlarının qəbulu, bütövlükdə müəssisə və təşkilatın intensiv inkişafı rəhbərlik üslubunun səmərəli təşkilindən asılıdır. İdarəetmədə hakimiyyətin və təsirin zəruriliyi. Hakimiyyət və təsir sferasında nəzəri məsələlərin təhlilinin başlıca məqsədi-idarəetmədə təsir və hakimiyyətin psixoloji, sosial köklərinin düzgün anlaşılmasının formalaşmasından ibarətdir. Əsas praktiki vəzifə isə hazırki dövrdə böyük əhəmiyyətə malik olan hakimiyyət və təsir formalarının təhlili və seçilməsindən ibarətdir. Qeyd etmək lazımdır ki, hakimiyyət və təsirin problemləri idarəetmə üzrə psixolo- qlar və mütəxəssislər tərəfindən praktiki olaraq az öyrənilmiş və təhlil olunmuşdur. Bu isə onunla izah edilir ki, idarəetmənin inzibati-komanda üslubu hakimiyyət və təsirin heç bir köməkçi formalarını nəzərə almamışdır. Ona görə də araşdırmada bu sahədə idarəetmənin qərb məktəbinin tədqiqatlarından istifadə olunmuşdur. Rəhbərin əsas məqsədi istənilən şəraitdə ümumi məqsədlərin əldə edilməsi üçün kollektivin bütün səylərini istiqamətləndirməkdən ibarətdir. Bu işlər hakimiyyət və təsirin köməyi ilə həyata keçirilir. Konkret şəxsin hakimiyyət diapazonu ümu- miləşdirilmiş şəkildə formal və qeyri-formal təşkilatın müvəffəqiyyəti üçün hakimiyyət kollektiv üzvlərinin səylərinin koordinasiya edilməsi və istehsal intiza- mını saxlamaq aləti kimi vacibdir. Bir qayda olaraq, aşkar və mövcud vəzifə ier- arxiyası ilə əlaqəli olaraq rəhbər səlahiyyət və məsuliyyətin bölüşdürülməsi ilə yaranır. Liderlikdə də şəxsi keyfiyyətlər aparıcı əhəmiyyətə malikdir. Rəbərlik və liderlik prosesinin əsas elementləri - hakimiyyət və təsirdir. Hakimiy - yət rəhbərin kollektivin üzərində təsirinə əsaslanır. Təsir-başqasının dünyagörüşünün dəyişməsinə gətirib çıxaran hər hansı bir şəxsin davranışıdır. Təsir alətləri böyük diapazonda fəaliyyət göstərir. Rəhbər üçün elə təsir alətləri lazımdır ki, o nəinki bun- ların köməyilə kollektivdə yeni ideyalar yaradır, həmçinin təşkilatın məqsədinə çat- masında praktiki nəticələr əldə edir. Hazırda təsdiq olunur ki, təsir dərəcəsi təsir edənin şəxsiyyətindən, həmçinin rəhbərin vəziyyətindən və qabiliyyətindən asılıdır. Real mütləq hakimiyyət yoxdur. Hakimiyyət rəhbərin aktiv tələbatıdır [5, 6]. 6. Müəssisə və təşkilatlarda heyətin idarə edilməsində motivasiyanın rolu Motivasiya gözlənilən nəticələrə istiqamətlənən idarəetmə deməkdir. Bu o deməkdir ki, daha yaxşı olacağına ümid edir və insanları işə elə cəlb edir ki, onlar
P.Rzayev, Z.Rzayev MÜƏSSİSƏ VƏ TƏŞKİlATlArDA HEyƏTİn İDArƏ EDİlMƏSİnİn AKTUAl... hər şeyi düzgün etsinlər, çünki özünə və rəhbərliyinə yaxşı hisslər bəsləyən insanlar yaxşı nəticələr əldə edir. İnsanın davranışı və istəkləri həmişə motivləşir. İnsan həvəslə, yüksək yaradıcılıqla iş prosesinə qoşula və ya tamamilə işdən ayrıla bilər. İdarəetmə heyətinə daxil olan hər bir şəxs digərlərindən fərqli olaraq xüsusi əmək motivinə malikdirlər və onlar gələcəkdə şəxsi inkişafa daha çox meyilliyə üstünlük verirlər. İdarəetmə heyətinin motivləşməsi məqsədlərinə çatmaq üçün özünü və başqalarını faydalı fəaliyyətə yönəltmə prosesi olub, dinamik xassəyə malikdir. Təşkilatda idarəetmə heyətinin hər bir üzvü tərəfindən xidməti vəzifələrinə yaradıcı-təfəkkürlü münasibət olmalıdır. Eyni zamanda idarəetmədə motivləşməyə ənənəvi yanaşmaqla ilk növbədə işçilər arasında qarşılıqlı inama əsaslanıb idarəetmə sahəsində onları səmərəli işləməyə sövq etmək lazımdır. Motivləşdirmə birinci növbədə fizioloji tələbatdan irəli gəlir. Hər bir ehtiyac (psixoloji, mənəvi və fizioloji) insanda müvafiq davranış əmələ gətirir və onu fəallaşdırır. Əslində fizioloji və mənəvi tələbatlar ehtiyacın hiss edilməsidir. Görkəmli amerikan psixoloqu Abraham Maslou (1908-1970) tələbatın iyerarxiya prinsipi üzrə əlaqəli olan beş növünü (fizioloji tələbat, təhlükəsizliyə tələbat, sosial
əsasən, tələbatların səviyyələrə görə və mərhələlərlə ödənilməsi zəruridir və idarəetmə prosesində bu amillər mütləq nəzərə alınmalıdır. 1960-cı illərdə Layman Porter (1913-1990) və Edvard Louler (1938) gözləmə və ədalətlilik nəzəriyyələrinin elementlərini özündə birləşdirən kompleks prosessual motivləşdirmə nəzəriyyəsini hazırlamışlar. İdarəetmə üzrə Qərb işlərində motivasiya mexanizminin başa düşülməsi üçün ən yaxşı modellərdən biri Porter-Loulerin komp - leks modelidir. Bu model mükafatlandırmanın köməyi ilə nəticələrini (işçinin qiymətləndirilməsində) sərf edilmiş səylərlə, yəni bacarığın və xarakterin köməyi ilə bir-birinə bağlayır. Bu da müəyyən ehtimala görə tam işçilərin tələblərinin ödənilməsinə gətirib çıxarmalıdır. Menecment üzrə məşhur professor Duqlas Mak Qreqor (1906-1964) motivasiya sahəsində işçiyə münasibətin iki steriotipinin formalaşmasını əks etdirən və izah edən iki nəzəriyyə yaratmışdır ki, bu da idarəetmənin iki əsas üslubunu-inzibati və demokratik üslubun formalaşmasına gətirib çıxarmışdır[1,5]. İnsanların yalnız birbaşa olaraq motivləşdirilməsi və ya stimullaşdırılması müasir zamanda mümkün deyil. Ən səmərəli yol qarşıya qoyulmuş məqsədlərin əldə edilməsi üçün işçilərin özü-özlərinə stimul təmin edən iqlim yaratmalarıdır. Rəhbər başa düşməlidir ki, hətta çox gözəl hazırlanmış planlar və ən kamil struk- tur belə, icraçı olmadan təşkilatın faktiki işinin yerinə yetirilməsində heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Motivləşdirmə funksiyasının qarşısında duran əsas vəzifə odur ki, təşkilatın üzvləri-icraçılar tapşırılmış vəzifələrə uyğun və planları anlayaraq qarşıda duran işləri yerinə yetirsinlər.
Yüklə 176 Kb. Dostları ilə paylaş:
|