Avtomatlaşdırmanın yayılması
487
larının tətbiqi ilə inteqrasiya olunmuş transfer xətlərinin yaradılmasına
başlanır. Burada əsas söhbət bir-biri ilə yükləmə tərtibatı ilə
əlaqələndirilmiş ayrı-ayrı dəzgahlardan gedir. İlk belə inteqrasiya
olunmuş sistem səkkiz emal mərkəzi və iki burğu dəzgahından ibarət
idi.
Buna paralel olaraq avtomatik alətdəyişmə sisteminə, pəstah nəql
edən tərtibatlarla işləyən yükləmə sisteminə və iri işçi sahəsinə malik
emal mərkəzlərinin yaranması prosesi baş verir.
Şəkil 3.27. “System 24” çevik istehsal sistemi.
Avtomatlaşdırmanın yayılması
488
70-ci illərin sonunda çevik istehsal sistemlərinin inkişafında yeni bir
addım atılır. Tam təcrid olunmuş və texniki təminat sisteminə malik
emal mərkəzləri emal hücrələrinə daxil edilir. Emal hücrələrində
yerləşdirilmiş dəyişmə tərtibatı, dəzgahları ilkin mövqelərdə yığılmış
materialla avtonom təmin edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki,
istehsalda tətbiq
olunan avadanlığın
çevikliyi artdıqca onun
məhsuldarlığı aşağı düşürdü (şəkil 3.28). Çünki, çevik texnoloji
sistemlərinin sazlanmasına daha çox vaxt lazım gəlir.
Şəkil 3.28. Çevik istehsal sistemləri arasında əlaqə.
Çevik istehsal sistemlərinin 1975-ci ildə Yaponiyada geniş tətbiqi
nəzərə çarpır [3.17]. Bu, Yaponiyada istehsalın məhsuldarlığının
artırılması üçün NC dəzgahlarının tətbiqi ilə bağlı idi. Avropa və ABŞ-
dan fərqli olaraq Yaponiyada tətbiq olunan çevik istehsal sistemləri çox
hallarda hazırlama prosesi ilə bəarbər yığmanı da əhatə edirdi. Şəkil
3.29-da avtomobil vallarının hazırlanması üçün Hitaşi firmasının
hazırladığı bir çevik sistem təsvir olunmuşdur.
Avtomatlaşdırmanın yayılması
489
Şəkil 3.29. Çevik istehsal sistemi, 1981.
( 1-yükləmə məntəqəsi, 2 və 3- CNC torna dəzgahları AX-25N, 4-ötürücü mexanizm, 5-
üfiqi çoxməqsədli dəzgah MN630, 6-ötürücü mexanizm, 7- pardaqlama dəzgahı
CGU100N, 8- boşaltma məntəqəsi, 9-avtomatik yükləmə, 10- CNC idarə qurğusu)
1980-ci illərin əvvəlində Avropada da çevik istehsal sistemlərinin
tətbiqi sürətlənir. Çevik istehsal sistemlərinin tətbiq olunması
tendensiyası onların köməyi ilə hazırlanan hissələrin sayından asılı
olaraq qiymətləndirilir. Bu baxımdan Avropa, ABŞ və Yaponiyada
tətbiq olunan sistemlər müxtəlif sayda hissələrin emalı üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Bunların arasında Alman sistemlərinin çevikliyi daha
yüksək idi. Çevik sistemlər, adətən gövdə hissələrin hazırlanmasında
özünə geniş yer tapmışdır. Gövdə hissələrin payı bu istehsalda 60%
təşkil edirdi. Çevik istehsal sistemlərinin tətbiqində qapalı axın öz asan
idarə olunması və texnolojiliyi ilə müəyyən üstünlüyə malik idi. Qapalı
axın texnologiyasından Yaponiyada da çox istifadə olunurdu. Bu
texnologiya Yaponiya çevik istehsalında 60% təşkil etdiyi halda,
Avropada və ABŞ-da 45% idi. Ümumiyyətlə, çevik istehsal
Avtomatlaşdırmanın yayılması
490
sistemlərinin tətbiqi emal olunan hissələrin həndəsi formasından,
məhsuldarlıq
kriteriyalarından
və
istehsalın
idarə
olunması
tələblərindən, hissələrin sayından, emal dəqiqliyindən, həmçinin
avtomatlaşdırma dərəcəsindən asılı olaraq həyata keçirilir.
Son 50 ildə çevik istehsal sistemlərinin inkişafına nəzər saldıqda
görünür ki, burada tətbiq olunan dəzgahlar yüksək səviyyə və
mürəkkəbliyə malikdirlər. Sistemlərin daimi inkişafı nəticəsində onlarda
yüksək etibarlıq, aşağı maya dəyəri və yüksək səmərəlik əldə edilmişdir.
Gələcəyin zavodu modular şəklində işləyən və yüksək avtomatlaşdırma
səviyyəsinə malik çevik istehsal sistemlərindən ibarət olacaqdır. Dünya
üzrə
Almaniya
və
Yaponiya
çevik
istehsal
sistemlərinin
hazırlanmasında aparıcı yer tuturlar.
Mütərəqqi texnologiyanın inkişaf etdirilb istehsalda tətbiq olunması,
istehsal proseslərinə informasiya texnikasının inteqrasiyası şəraitində
baş verirdi. Hazırlama proseslərinin layihələndirilməsi və praktikada
reallaşdırılması getdikcə informasiya texnikasının güclü iştirakı ilə
həyata keçirilirdi.
İnkişaf etmiş hazırlama sexləri üçün ümumi səciyyə kompyüterlərin
köməyi
ilə
avtomatlaşdırmanın
tətbiqi
idi.
Burada
söhbət
avtomatlaşdırılmış layihələndirmə (CAD - Computer Aided Design),
avtomatlaşdırılmış planlaşdırma (CAP - Computer Aided Planing),
avtomatlaşdırılmış hazırlama (CAM - Computer Aided Manufacturing)
və avtomatlaşdırılmış keyfiyyətə nəzarət (CAQ - Computer Aided
Quality Assurance) sistemlərindən gedir. Bu sistemlərin tətbiqi ilə
istehsalın ənənəvi təşkilində də EHM inteqrasiyası qaçılmaz olmuşdur.
Gələcəyin
fabrikində
məhsulun
layihələndirilməsindən
tutmuş,
hazırlama prosesi və sifarişçiyə göndərilməsini əhatə edən açıq
informasiya axınının tətbiqi ilə yeni bir istehsal prosesinin həyata
keçirilməsi mümkün olmuşdur.
CAD sistemləri yeni məhsulun yaradılması ilə bağlı olan
layihələndirmə və konstruksiyaetmə işlərinin yerinə yetirilməsində
istifadə edilir. Mühəndis kompyüterdə qrafiki-interaktiv şəkildə verilmiş
Dostları ilə paylaş: |