К I R I SH
Y er tu z is h n in g ilm iy a s o s la ri - b o ‘ lg ‘usi y e r tu z u v c h i
bakalavrning maxsus bilim larini shakllantirishga
xizmat qiladigan
fandir. Unda bizning davlatimizda yer tuzish nazariyasi va amaliyotining
asosiy qoidalari berilgan. Ularni o'zlashtirib, talabalar aniq nazariy,
uslubiy va amaliy masalalarga, maxsus yer tuzish fanlariga o ‘tishlari
mumkin. Bu darslikning bosh mavzusi - yerning yer tuzish obyekti
sifatidagi tushunchasi, undan ishlab chiqarish va ijtimoiy m aqsadlar
uchun
foydalanish sharoiti, yer tuzishning aham iyati va vazifalari,
uning m azm unidir.
Yer - xalqning hayoti va faoliyatining asosi, jam iyat boyligining
m anbai, qishloq xo'jalik ishlab chiqarishining asosidir. V atanim iz
tabiiy resurslarga boy: u qazilm a boyliklar, c h u ch u k suv va boshqa
rcsurslarning katta zahiralariga ega, biroq,
ularning eng aham i-
yatlisi yer resurslari, ayniqsa, qishloq x o 'jalik yerlari hisoblanadi.
Bu boylikdan foydalanishda belgilangan q o id alar va tartib kerak.
Butun m am lakatim izda, ayrim m intaqalarda va xo'jaliklarda yerdan
oqilona va samarali foydalanish, uni m uhofaza qilish yer tuzishning
vazifasi hisoblanadi.
O 'zbekistondagi katta e ’tibor va kuch talab etadigan xo'jalik
m uam m olarining eng m uhim laridan biri oziq-ovqat m ahsulotlarini
yetishtirish muammosi bo'lib qolmoqda. Agrosanoat ishlab chiqarishi
h o /irg i d av rda m u lk ch ilik tu rla rin in g ,
yerga egalik qilish va
foydalanishning, yerda xo'jalik yuritish turlarining - qishloq xo'jalik
sh irk a tla ri, fe rm e r x o 'ja lik la ri, d e h q o n x o 'ja lik la ri, u la rn in g
shirkatlari va birlashm alari, shaxsiy tom orqa xo'jaliklarining ko'p
xilligi asosida rivojlanmoqda. Davlat qishloq xo'jaligi ishlab chiqa-
rishining barcha shakllari rivojlanishini qo'llab-quvvatlaydi; ularga
bir xil h u q u q iy va iq tiso d iy sh a ro itla r, x o 'ja lik y u ritish n in g
sam aradorligini oshirish uchun tashkiliy asos yaratiladi.
Zam onaviy
a g ra r siy o sat q is h lo q la rd a ish lab c h iq arish m u n o s a b a tla rin i
o '/g artirish g a , fuq aro larn in g yerga va b o shqa ishlab c h iq arish
3
vositalariga b o 'lg an m ulkiy huquqlarini liklashga, dehqonni o 'z
m ehnatining yakuniy natijalaridan hayotiy m anfaatdor, yerning
haqiqiy egasiga aylantirishga qaratilgan. Bu vazifalarni bajarish uchun
m am lakatim izda yer islohoti o'tkazilm oqda, uni o'tkazish
davrida
yerlar qayta ta q sim lan a d i, yer tu zu m i m ohiyati o 'zg arad i. Bu
islohotdan ko'zlangan m aqsad - yerdan qishloq xo'jaligida asosiy,
alm ashtirib bo'lm aydigan vosita sifatida foydalanishni yaxshilash va
uning unum dorligini oshirishdir. Bularsiz qishloqlarning samarali
ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanishi m um kin emas.
Y e rd an n a fa q a t q ish lo q x o 'jalig id a fo y d alan ilad i. LI xalq
xo'jaligining b a rc h a tarm o q larin i joylashtirish va rivojlantirish
uchun, ijtim oiy m asalalarni yechish u ch u n hududiy asos sifatida
zarur.
Shu sababli, yer doim o tarm oqlararo foydalanishda bo'ladi.
Ayrim korxonalarning unga bo'lgan talabi qondiriladi, boshqalariga
ajratilgan yerlar m aydoni qisqaradi, qishloq xo'jaligi uchun yangi
u n u m d o r y erlar o 'z la s h tirila d i, n o q ish lo q x o 'jalik m aqsadlari
uchu n yer uchastkalari olinadi.
«Yer» so'zi h ar xil m a’noda ishlatiladi; yer tuzish fanida va
am aliyotida quyidagi ta ’rif qabul qilingan:
Yer bu quruqlikning yuzasi, kengligi, relyefi, tuproq qatlami,
o ‘simliklari, qazilma boyliklari, suvlari bilan tavsiflanuvchi tabiiy
resurs; qishloq xo'jaligida asosiy ishlab chiqarish vositasi va xalq
xojaligining barcha tarmoqlarini joylashtirish va rivojlantirish uchun
kenglik asos (bazis) hisoblangan ijtimoiy - iqtisodiy m anfaatlar
obyektidir.
Y erd an o q ilo n a foydalanish va uni m uhofaza etish - xalq
x o 'ja lig in in g a h a m iy a tli v azifasid ir. Y e rd an o 'z in in g tab iiy
x u su siy atlari h a m d a u n d a n bevosita fo y d alan u v ch ilarn in g va
um u m an jam iyatning m anfaatlarini m aksim al hisobga olgan holda
foydalanish kerak. Bu talab larn i hisobga olgan holda, quyidagi
ta ’rifni berish m um kin:
Yüklə
Dostları ilə paylaş: