T a ’m irc h i-m e 'm o r o ‘z faoliyatida sh u n d ay ho llar bilan
uchrashadiki, ular maxsus bilim talab qiladi. Bu hollar tarix
yodgorliklarini, xiyobonlarni, san'at asarlarini ta'm irlashdan,
yo*q bo ‘lib ketgan yodgorlikni qayta
qurishdan va usti ochiq
m uzeylarni tashkil qilishdan iborat.
Tarix yodgorliklarini ta'mirlash
ham um um iy, y a 'n i m e’
m o riy yodgorliklarni ta'm irlash qoidalariga bo'ysunadi. 0 ‘ziga
xos xususiyati shundan iboratki, m uayyan tarixiy davrga alo -
h id a e ’tibor beriladi. Yodgorlikning tarixiy qim m atini
ochishda
ikki o ‘zaro teskari usul bor. Birinchisi, yodgorlikka tarixiy huj-
jat d e b qaraladi va asosan konservatsiya ham d a ju z ’iy ta ’mirlash
b ila n kifoyalanadi. Ikkinchisi, birinchisiga teskari usul b o'lib,
u n d a
yodgorlik m uayyan, tarixan qim m atli shaxs va voqea bilan
bog4liq davrdagi holatga qaytariladi. T om oshabin o ‘sha davrga
kirib ketganday bo‘ladi. Ikkinchi usul ko‘p hollarda to ‘la ta'm irni
ta la b qiladi. B a'zan soxtalikka yaqinlashtirib qo'yadi. Birinchi
usul zam onaviy ta 'm ir nazariyasiga m os kelsa-da, am alda ik
k in c h i usul ko‘p q o 'llan ilad i. Ikki
usuldan birini tanlashda
m u ay y an sharoitga qaraladi. Y echim tan lash d a ichki jihozning
(m eb el, buyum larning) ham ta ’siri nazarda tutiladi.
Tarix yodgorligi ayni vaqtda
me ’moriy yodgorlik
ham bo‘lganda,
tarix iy asliyatni saqlab qolish istagi badiiy jihatlarni to ‘la ochish
istagiga qarshi turishi h am m um kin. M uam m oni hal qilishda
ko 4pchilikning fikriga tayanish kerak b o kladi.
B o g
‘
va xiyobonlarni t a ’mirlash
ch u q u r
maxsus bilim larni
ta la b etadi. Qadimgi bog‘, xiyobonlarda tabiatga m unosabatning,
dunyoqarashning aks ettirilishi, «yashil arxitektura»ning fasllar
va yi liar davomida tabiiy ravishda o ‘zgarishi bu xildagi ta ’mirning
s h a rtli ekanligini ko‘rsatadi. Uning xususiyatlaridan biri shundan
iboratki, eski holga qaytish daraxtlami yokq qilish orqaligina erishi-
ladi. Vujudga keladigan ziddiyatni kom prom is (kelishuv) orqali
y um shatish mumkin. 0 ‘zi o*sib chiqqan va kompozitsiyani buza-
y o tg a n o ‘sim liklardan tozalash ch o ralari b o g \ xiyobonlarni
ta 'ra irla sh d a shubhasiz to ‘g‘ri choralardan biri hisoblanadi.
Manzaraviy xiyobonlarda o ‘zi o*sib chiqqan daraxtlar um um iy
kompozitsiyani buzm asa ham da xiyobonning
dastlabki holatiga
urg‘u berish uchun xizmat qilsa, ulam i mustasno sifatida qoldi-
rish maqsadga muvofiq bo‘!adi. M anzarali xiyobonlarda eski d a
raxtlar o kmiga yosh daraxtlar — nihollar o ‘tkazish xiyobonlarni
asta-sekin bosqichm a-bosqich yangilash im koniyatini beradi.
B undaxiyobon kokrinishida keskin o ‘zgarish yuz berm aydi. D a-
raxtlarni yoppasiga yoshartirish m untazam (regulyar), rejali xiyo
bonlarda qo'llaniladi.
Bogk va xiyobonlarni ta ’mirlash jarayonida
bir n e c h a qiyin-
chiliklarga duch kelinadi. C hunonchi, yosh va qari daraxtlarni
yonm a-yon o ‘sishi qiyin kechadi. O 'sim liklarning ba’zilari hozir
yo‘q bo ‘lib ketgan yoki xiyobonlar aw algidek ozchilikka emas,
balki ko‘pchiiikka mo'ijallanishi mumkin. Sharq bog'larining o ‘ziga
xos xususiyatlari bor. U lar ichidagi asosiysi
mevali va m an zarali
daraxtlaming birlikda keng qo kllanilishidir. Ulami ta ’m irlash usul-
lari maxsus tadqiqotlar o'tkazishni talab qiladi.
M e’moriy yodgorliklardagi
Dostları ilə paylaş: