Z. E. Azimova adu, Maktabgacha ta’lim fakulteti dekani, P. f d., dotsent
| These mutual influences aimed at the efficient use of power leading educational interaction to be successful in the.
|
|
Odam ijtimoiy rivojlanishini harakatga keltiruvchi kuch deb, kishi ehtiyojlari ta’sirida yuz beradigan ob’ektiv omillarni, odamlarning oddiy, biologik va jismoniy (moddiy) ehtiyojlaridan boshlab, oliy (mahnaviy va ruhiy) ehtiyojlariga qadar bo’lgan ehtiyojlar majmui hamda ularni qondirish imkoniyatlari orasidagi munosabatlarga aytiladi. Ehtiyojlar u yoki bu faoliyatning sabablarini vujudga keltiradi. O’zining ehtiyojlarini qondirish uchun kishi vosita va manbalar qidiradi. Ehtiyojni qondirish imkoniyatlari mavjud bo’lganda, kishi o’zini baxtiyor his etadi. Aks holda, o’zini baxtsiz deb bilib, unda harakatlantiruvchi kuch paydo bo’ladi. Agar odamning axloqiy tarbiyasi to’g’ri bo’lsa, u ijtimoiy rivojlanadi. Axloqiy tarbiyasi nosoz odamning ijtimoiy sifatlari nuray boshlaydi va ijtimoiy illat (o’g’rilik, nashavandlik, yolg’on so’z, firibgarlik va hokazo) larga duchor bo’ladi. Axloqiy tarbiyasi yaxshi odam ehtiyojini qondirishning to’g’ri yo’llarini izlaydi hamda odamlar bilan muloqotda bo’lib, yaxshi ijtimoiy sifatlari takomillashib boradi. Bunday o’zaro ta’sirlardan paydo bo’lgan kuchdan samarali foydalanish uchun yo’naltirilgan tarbiyaviy ta’sirning muvaffaqiyatli bo’lishi yetakchi o’rinni egallaydi.9 |
Bolalar va o’spirinlar xulq-atvordagi chetlash deganda faqatu o’ziga e’tiborni tartadigan shuningdek tarbiyachilarni (ota-ona, uqituvchi, jamoatchilik) ni qavga soladiganlarni ham tushuniladi. Bu o’zgarishlar umuman qabul qilingan me’yor talablaridan cheklash bo’libgina qolmasdan, shuningdek kelajak jinoyatlar, axloqiy, huquqiy me’yorlarni buzishni o’z ichiga olib xulq-atvor sub’ektiga xavf soladi, butun jamiyatga xavf soladi. Bola (uspirim)ning xulq-atvoridagi chetlash Birinchidan simptom shaxsning o’ziga xosligining paydo bo’lish va rivojlanishiga signal sifatida :
Ikkinchidan shaxsning rivojlanishiga tarbiyaviy ta’sirini amalga oshiruvchi, shakllantiruvchi qurol sifatida qobul qilinadi. Shaxs va bolalarning chetlashning oldini olish psixik immuno’zatsiyani ya’ni xulq-atvor psixik malakalarini o’rganishni talab qiladi. Bu vazifalarni echish uchun ijtimoiy inqirozning salbiy oqibatlarini neytrallovchi va korrektsiyalovchi ijtimoiy pedagogik haroitlarini tashkil qilishga haratilgan maktab siyosatini ishlab chiharish zarur bo’ldi.
Bolalarning xulq-atvordagi chetlashlarining barcha turlarining tarqalishiga yo’l qo’ymaslik.
O'quvchilar,ota-onalarning fikrlarini o’rganish, talqin qilish ular asosida o'quvchilarning chetlanishining oldini olish va korrektsiyalash dasturini ishlab chiharish.
O'quvchilarning xulq-atvordagi chetlashlarning oldini olish usullarini egallagan, bolalar Bilan samarali munosabatda bo’lib konfliktlar uchish, stresslardan chiqib ketish, salomat turmush tarzini tashkil qilish usullarini bo’ladigan pedgogik kadrlarni tayyorlash.
Tashqi tavakkalchilik omillaridan ozod bulgan psixik- pedagogik haroitni maktabda yaratish, ota-ona, jamoatchilik bilan birga ishlashning samaradorligini oshirish.
O'spirimlarga o’tish davridan qanday chiqish yo’llarini o’rgatish zarur chetlashlarga ega bolalar bilan ishlashning samaradorligi quyidagi asoslarga bog’liq.
O'quv ishchangligining yutuqlariga bog'liq.
O'quvchilarning emotsional ijobiy, qoniharli darajadagi munosabat tizimiga (tengqurlar, o'quvchilar, ota-onalar).
Psixik himoya qilish. Ijtimoiy himoya qilish uchun
O'quvchilar o’zlarining huquq va vazifalarini bilishi
O'quv va tarbiya jarayonida sub’ektlar va o’qituvchilarning hurmatini saqlash
O'quvchilarning muayyan bir belgi bo’yicha dikriminatsiyaga yo’l qo’yadigan psixik va ijtimoiy tengligi
O'quvchilar shuquqlarining mustaqilligidan va o’z-o’zini anglashdan saqlash. 11-12, 15-16 yoshdagi o’spirinlar jismoniy, jinsiy va axloqiy tomonidan rivojlanish davrida bo’ladi, o'quvning ishonchi shakllanadi. Teskari xulq- atvor o’spirinning- bu pedagogik diqqatdan tashharida qolgan, tarbiya ko’rmagan va o’qimagan bolalardir. Ular o’z tengqurlaridan orqada qolgan, chunki, ularning ongi fikrlashi va tasavvuri rivojlanmagan.
Ular mehnatdan qochadi, maktabda tartibni buzadi, ota-ona, o'quvchilarning aytganini tinglamaydi, maktabni tashlab ketadi. O’spirin xulq-atvordagi chetlash pedagogik nazardan chetlab qolish salbiy muxitning natijasi hisoblanadi. Natijada kelishmovchilik, o’zini aybsiz hisoblash uyidan chiqib ketish kabi hodisalar ro’y beradi. Keyin o’spirimlar yovuz, o’g’rilikga, alkogolga tez o’rganib ketadi. N. Vayzman qiyin bolalarni uch guruxga bo’ladi:
Psixik jihatdan, jismoniy va jinsiy tomonidan rivojlanmagan. Ular maktabda o’ynab yuradi, hech kimni tinglamaydi, qiziqishi yo’q.
Tez jinsiy rivojlanishiga va effektlilikga ega tezkor yovuz bo’ladi. Ular ota- ona va o'qituvchilarning tanbexiga qarshilik ko’rsatadi.
Qiyin oiladan chiqqan bolalar.
Ijtimoiy pedagogning qiyin bolalar bilan ishlashdagi maqsadi ularga paydo bo’lgan inqirozdan «sakrab» o’tishga «mustaqil» hayotini o’zgarishga yordam berishdir.
Bunda tarbiyalanuvchining o’zi xulq-atvorini baxolashi, ularning ijobiy va salbiy tomonlarini bilishi va o’zgartirishiga harakat qilishi ahamiyatlidir.
Yüklə 3,71 Mb.
Dostları ilə paylaş:
