Guliston davlat pedagogika instituti

Validlik (inglizcha validity - xaqiqiy, yaroqli, kuchga ega bo‘lgan) - test nimani o‘lchayotganini va qanchalik yaxshi o‘lchayotganini ko‘rsatadigan tushuncha. Psixologik diagnostikada validlik metodika haqidagi ma’lumotlarning majburiy va eng muhim qismi bo‘lib, Validlik o‘z ichiga quyidagilar oladi:
test natijalarining sinovdan o‘tayotgan shaxs haqida har xil boshqa manbalardan olingan (kuzatish, ekspert baholar, ishonchliligi belgilangan boshqa metodikalar natijalari va x,.k.) ma’lumotlar bilan o‘zaro moslik darajasi haqidagi ma’lumotlar;
o‘rganilayotgan belgining rivojlanish istiqboli qanchalik asoslaiganligi haqidagi fikrlar; shaxsning o‘rganilayotgan xatti-harakatlari yoki o‘ziga xos xususiyatlarining muayyan psixologik tuzilmalar bilan bog‘liqligi.
Validlik, shuningdek, metodikaning kimlarga anik yo‘nalganligi (sinalayotganlarning yoshi, ta’lim darajasi, ijtimoiy-madaniy aloqadorligi va x.k. testdan foydalanishda olingan xulosalarning asoslanganlik darajasini ham tavsiflaydi.
Psixodiagnostik metodikalarning muhim sifatlaridan biri ularning ishonchliligidir. Psixodiagnostik tadqiqot natijalari odatda ko‘plab xisobga olinmaydigan omillar ta’siriga uchraydi. Bular sinalayotganlarning emotsional holati, charchaganligi, xonaning yoritilganligi, sinovdan o‘tayotganlarning tekshirilishga va boshqa vaziyat o‘zgarishlariga tayyorlik darajasi va x.k. bo‘lishi hamda tekshirish natijalariga bir omillar ta’sirini kuchaytirishi yana boshqalarining ta’sirini zaiflashtirishi mumkin.


Psixologik-pedagogik diagnostika vazifalari:
• nuqson strukturasida birlamchi va ikkilamchi sabalarning nisbatini aniqlash;
• u yoki bu nutq buzilishi uchun xos bo‘lgan ikkilamchi psixologik simtomatikani aniqlash;
• har xil genezdagi nutq buzilishlarida psixik rivojlanishning umumiy va uziga xos qonuniyatlarini aniqlash;
• nutq buzilishlarining shaxs shakllanishiga ta’sirini aniqlash;
• psixokorreksiya va psixoterapiya metodlarini aniqlash;
• psixoterapiya va korreksiyaning samaradorlik mezonlarini aniqlash va birgalikdagi ta’sirining baholarini belgilashdan iborat.
Psixologik-pedagogik diagnostikaning asosiy qoidalari:
1. Psixolog tekshirishning borishida kishidan uning shaxsi haqida ma’lumotlar so‘rab olishda yoki axborot unga ishonib topshirilganda, bu ishga tekshiruvdan o‘tayotgan shaxs tekshiruv maqsadlarini, shuningdek so‘ralayotgan axborotdan foydalanish maqsadi va usullarini to‘liq anglab yetgandagina, qo‘l urishi mumkin. Tekshiruv samaradorligini oshirish uchun test sinovidan o‘tkazishning xaqiqiy maqsadini yashirish zarurati bo‘lardi, ammo shaxs sinovga yolg‘on yo‘l bilan jalb qilinmasligi kerak.
2. Har qanday shaxs psixologik tekshiruv yoki eksperimentda qatnashishdan bosh tortish va shu yo‘l bilan o‘zining ichki olamiga o‘zi xohlamagan holda aralashuvdan himoyalanish xuquqiga ega.
3. Tekshiruv biron muassasa manfaatlari yo‘lida o‘tkazilayotgan bo‘lsa, sinovdan o‘tuvchi shaxs olingan natijalardan qanday maqsadda foydalanish mumkinligi haqida habardor qilinishi shart. Sinovdan o‘tayotgan shaxsning o‘z iltimosiga ko‘ra o‘tkazilgan tekshiruv natijalari uning roziligisiz biron muassasaga topshirilishi mumkin emas.
4. Qonun qoidasiga ko‘ra psixolog olingan axborotdan habardor qilish majburiyati qarshisida tursa, kasb sirini saqlash majburiyati o‘z kuchini yo‘qotadi. 16 yoshgacha bo‘lgan bolalar shaxsini test sinovidan o‘tkazishda bolalarning o‘zlari va ularning ota-onalari o‘z roziliklarini berishlari kerak; ota-onalarning iltimosiga ko‘ra, ular test natijalari haqida habardor qilinadilar.
5. Sinov natijalarini kurish kat’iy nazorat ostiga olinishi shart.
6. Test natijalari ma’lum qilinayotganda, bu ma’lumotlar tegishli bo‘lgan shaxs xususiyatlari xisobga olinishi kerak.
7. Test natijalari savodli sharhlanmay turib, tekshiriluvchiga ma’lum qilinmaydi. Ko‘rinib turganidek bu qoidalar axlok normalari qatoriga ham kiradi.