56
görə – SİYİ-nin ağırlaşmamış (sidik-ifrazat yolları orqanlarının normal strukturu və
funksiyası), ağırlaşmış (struktur dəyişikliklərin, yanaşı gedən ağır xəstəliklərin,
immunodefisit və s. fonunda) formaları vardır .
Hamiləlik vaxtı sidikdə əsasən Escherichia coli (SİYİ-nin 80%-ə qədər
hallarında) aşkar edilir. Hamiləlik vaxtı sidik-ifrazat yollarının infeksiyalarının
rekurrent formalarının mümkün risk amilləri kimi Proteus mirabilis və Enterococcus
faecalis-in böyük rol oynaması qeyd edilir. Belə məlumatlar vardır ki, sidikdə
uropatogenlərin sayı hətta az olduqda (1ml-də 10
5
-dən aşağı) β-hemolitik streptokokk
və S.saprophyticus sidik-ifrazat yollarının infeksiyalarının səbəbkarı ola bilər. Hamilə
qadınlarda digər mikroorqanizmlər az rast gəlir.
Hamilə olan və olmayan qadınlarda SİYİ zamanı aşkar edilən törədicilərin
növləri, ədəbiyyat məlumatlarına əsasən, o qədər də fərqlənmir. Hamilə qadınlarda
simptomsuz gedişli SİYİ zamanı və həmçinin kəskin nəzərə çarpan klinik əlamətlər
olduqda mikroorqanizmlərin spektri praktiki eynidir. Hamıya məlumdur ki,
yoluxmanın başlıca yolu – qalxan yoldur. Bakteriemiya fonunda böyrələrin paren-
ximasının hematogen infeksiyalaşması ehtimalı da istisna edilmir, lakin bu yol çox az
hallarda rast gəlir.
Müasir dövrdə hamilə qadınlarda SİYİ-nin diaqnostikası məsələsi o qədər
çətinlik törətmir. Belə ki, mürəkkəb və invaziv metodlardan istifadə etmədən düzgün
diaqnoz qoymağa imkan verən standart müayinə metodları dəsti vardır. Bununla belə,
SİYİ olan hamilə qadınlarda müalicə metodlarının seçimi ilə əlaqədar bir çox
məsələlər ortaya çıxır. Bu, SİYİ törədən uropatogenlərin mikrobəleyhinə preparatlara
qarşı rezistentliyinin dəyişilməsi ilə bağlıdır. Rezistenlik anlayışına mikroor-
qanizmin fərdi xüsusiyyətləri, rezistent mikroorqanizmlərin uzun müddət persisten-
siya etdiyi rezervuarın olması, həmçinin mikrobəleyhinə preparatların qeyri-adekvat
tətbiqi daxildir. Son onillər ərzində antibiotiklərə qarşı rezistentliyin səbəblərinin və
aradan qaldırılması yollarının tədqiqi ilə geniş məşğul olmağa başlamışlar. Hətta
müxtəlif regionlarda antimikrob preparatlara qarşı rezistentlik üzərində populyasiya
nəzarətinin aparılması təklif edilir.
57
Hamiləlik vaxtı SİYİ-nin müalicə metodunun seçimi zamanı müxtəlif amilləri
nəzərə almaq lazımdır. Əsas törədicilərin həssaslığı haqqında məlumatları təhlil
etmək vacibdir (bu məlumatlar konkret region səviyyəsində əldə olunarsa, bu, daha
optimal variantdır). Hamiləlik və laktasiya vaxtı fizioloji dəyişiklikləri nəzərə
almaqla preparatın farmokinetikasının xüsusiyyətlərini bilmək vacibdir. İnfeksiyanın
lokalizasiyasının səviyyəsini də bilmək az əhəmiyyət daşımır. Hamiləliyin vaxtını,
həmçinin xəstəliyin gedişinin xarakterini (kəskin və ya xronik proses), qadınların
vəziyyətinin ağırlıq dərəcəsini nəzərə almaq lazımdır.
SİYİ olan hamilə qadınlarda aparılan müalicənin əsas vəzifələri simptomların
aradan qaldırılmasına, sidik-ifrazat yollarının sanasiyasına, residivlərin qarşısının
alınmasına, hamiləlik vaxtı və doğuşdansonrakı dövrdə baş verən ağırlaşmaların,
həmçinin perinatal patologiyanın profilaktikasına yönəldilmişdir. Antimikrob
preparatların tətbiq edilməsi yollarına gəlincə, bunu demək olar ki, hamiləlik zamanı
çox vaxt preparatların peroral təyin edilməsinə üstünlük verilir. Bir qayda olaraq,
parenteral yeridilmə ağırlaşmış gedişə malik kəskin pielonefrit zamanı və ya preparatı
daxilə qəbul etmək imkanı olmadıqda tətbiq edilir.
Hamiləlik vaxtı farmakoterapiyanın iki tərəfi mövcuddur: ehtimal olunan
ağırlaşma riski və müalicənin mümkün effektivliyi. Bütün variantları adekvat
qiymətləndirmək və ölçmək həmişə mümkün deyildir, çünki təkcə ananın maraqları
deyil, həm də bətndaxilində inkişaf edən dölün vəziyyəti də nəzərə alınmalıdır.
Güman edilir ki, sonralar antimikrob preparatların təyin edilməsi ilə əlaqədar
meydana çıxan problemlərin sayı arta bilər (çünki rezistentliyin sürətlə artması
proqnozlaşdırılır), hamiləlik vaxtı təyin edilə biləcək preparatların sayı isə
məhdudlaşdırılmışdır. Kəskin sistiti olan qadınlarda E.coli-də antibiotiklərə qarşı
yaranmış rezistentliyə dair məlumatları buna misal göstərmək olar. Bu törədicinin
rezistentliyinin tezliyi ampisillinə qarşı - 31,6-33,3%, kotrimoksazola - 14,5-18,4%,
gentamitsinə - 4,3-5,9%, nitrofurantoinə - 2,9-4,3%, fosfomitsinə qarşı - 0% təşkil
edir.
Hamilə qadınlarda SİYİ-nin müxtəlif formalarının müalicəsində işlədilən
preparatların seçimi geniş deyildir. Əksər həkimlərin fikrincə, penisillin antibakterial
58
preparatların (penisillin, ampisillin, ampisid, amoksisillin, oksasillin, karbenisillin və
s.) daha təhlükəsiz və geniş istifadə olunan qrupu sayılır. Hamilə qadınların müalicəsi
zamanı sefalosporinlər arasında I, II nəsil (sefazolin, sefoksitin, sefuroksim,
sefmetazol, sefalotin) və III nəsil preparatları (seftriakson) effektiv və daha
təhlükəsiz preparatlar sayılır.
Hamilə qadınlarda gentamitsin preparatının tətbiqi zamanı anadangəlmə
anomaliyaların inkişaf etməsinə dair məlumatlar yoxdur. Hamiləlik zamanı meydana
çıxan əsas yanaşı təsirlərə oto- və nefrotoksiklik, həmçinin sinir-əzələ keçiriciliyinin
pozulması aiddir. Hestasiya zamanı digər aminoqlükozidlərin ( kanamisin, amikasin)
tətbiqinin təhlükəsizliyi məsələsi az öyrənilmişdir.
Hestasiya zamanı eritromitsinin istifadə edilməsi yaxşı öyrənilmişdir. O,
minimal miqdarda ciftdən keçir və dölə mənfi təsir göstərmir. Bu sinfə aid digər
preparatlar (azitromisin, roksitromisin, klaritromisin) hamiləlik zamanı az
öyrənilmişdir.
Əcnəbi müəlliflərin tədqiqat işlərində hamiləliyin II üçaylığında təyin edilən
sulfametoksazol və trimetoprimin kombinasiyası ətraflı tədqiq edilmişdir. Ko-
trimoksazol preparatının tərkibində hər iki komponent vardır.
Trimetoprim antifolat amil olmaqla hamiləliyin erkən vaxtlarında sinir
borusunun inkişafına təsir edə bilər, doğuşdan 2-6 həftə əvvəl preparatı təyin
etdikdə yenidoğulmuşların hiperbilirubinemiyasının və sarılığın inkişaf riski meydana
çıxır.
Əvvəllər hamiləlik zamanı nitroksolin (5-nitroks, 5-NOK) preparatı kifayət
qədər geniş istifadə edilirdi. Son illər göstərilmişdir ki, onun I üçaylıqda tətbiq
olunması embriotoksik effektlə müşayiət edilə bilər. Hamiləliyin sonunda preparatın
tətbiqi zamanı dölün qaraciyərinə onun toksik təsir göstərməsi ehtimalına dair faktlar
vardır. Müstəsna hallarda onu hamiləliyin II üçaylığında təyin etmək olar.
Hamiləlik vaxtı fosfomisin trometamol (monural) preparatının tətbiq
edilməsinə (lakin çox böyük ehtiyatla) icazə verilir. Preparatın 3 q dozada birdəfəlik
qəbulu zamanı törədicinin eradikasiyası 95%-ə çatır. Bu, ultraqısa sxem üzrə istifadə
Dostları ilə paylaş: |