Haç
ve
Hi lal Altında Ortaçağda Yah ud i l e r 5 7
doğruya yönelen bir Müslim' di; puta tapanlardan değildi. Doğ
rusu İbrahim'e en yakın olanlar, ona uyanlar, bu Peygamber
Muhammed ve inananlardır. •29
Kuran'ın ve İslam'ın düşüncesine göre, kendi za
manın
da ha
kim olan çoktanrıcılığı cesurca reddeden İbrahim, Muham
med'in habercisiydi. İbrahim'den sonra önce Musevilik sonra
Hıristiyanlık biçiminde gelişen din, İbrahim'in, tek Tanrı'ya saf
inancından saph. Muhammed'in kişiliğinde ve onun Tanrı esinli
mesajları biçiminde İslam, İsmail'in babası, Arapların ceddi bu
atanın unutulan, arı tektanrıcılığını diriltmek için doğmuştu. Bir
bilginin sözleriyle: "[Tanrı'nın iradesine] 'teslim olmak' anl
amına
gelen İslam, yeni bir anlaşma olarak değil, eski anlaşmanın aci
len eski haline getirilmesi gereksinimi olarak görüldü. Kuran'ın,
kirletilmiş 'arı' bir dini yeniden kurmak için gönderildiği düşü
nülüyordu."30
İslam'ın hem Museviliğe hem Hıristiyanlığa üstünlüğünü
kanıtlayan İbrahim öyküsünden ötürti,31 İslam'ın Musevilikle ve
Yahudi Kutsal Kitabı'yla ilişkisi, Hıristiyanlığın ilişkisinden
önemli ölçüde farklıydı. Paul'un, sünnet olmadan önceki İbra
him'i ilk "Hıristiyan" ilan ettiği doğrudur. İbrahim, Musa zama
nında, daha sonra gelen ayinler dışında, tek-tanrıcılığa ve moral
yasaya bağlıydı.32 Ne var ki, bütünüyle pratik (ve ideolojik)
amaçlarla Hıristiyanlık, Tanrı'nın Yahudilere mesajının gerçek
leşmesini de İsa'nın ikinci ve son evreyi temsil ettiğini ileri süre
rek, Musevilik karşısındaki kronolojik sonralığını değersiz gör
dü. Bu, Hıristiyanların, Yahudi Kitabını kendi kitapları olarak
kabul etmeleri anlamına geliyordu -"Eski Ahit," "Yeni Ahit"in
işaretiydi- ve ikinci yüzyılda İbrani İncil'i reddeden Marcion gibi
•
Bu çeviride, Kuran'dan yapılan alıntıların Türkçesi, Diyanet İşleri Ba
kanlığı,
Kur'anı Kerim ve Türkçe Anlamı
(Meal), Ankara 1986'dan alın
mıştır -çv.
5 8 Mark R. Cohen
Hıristiyanlar, kilise tarafından sapkın olarak damgalandılar.
Kutsal Kitap üzerinde ortak hak iddiası, Yahudi mukaddes kita
bının mesajım yorumlama konusunda sürekli gerilimin temelini
attı.33
Bunun aksine İslam, Yahudilerin ve Hıristiyanların, mevcut
kutsal kitap metinlerini, asıl, ilahi esinli öğretinin yozlaşması ola
rak dikkate almadı. Bu yaklaşım, İslam'ı Hıristiyanlıktan farklı
bir yöne götürdü. Göreceğimiz gibi, Yahudi Kitabı'na yaklaşım
daki bu farklılık -İslami tahrif öğretisi ile Hıristiyan işaret ilkesi
arasında- İslami ortamdaki daha düşük düzeyde inançlar arası
çalışmayı açıklamada epeyce işe yarar.
Musevilikle ilişki bakımından Hıristiyanlık ile İslam arasın
daki başka bir karşıtlık da, Yahudi pratiklerin taklidi konusuyla
ilgilidir. Musevileştirme, kilisenin reddedilen haberciyi Tanrı'nın
selametinden yeni seçilmiş yararlanacaklardan ayırma çabaları
na ciddi bir engel oluşturuyordu. Kilise babalan, Hıristiyanlığın
Museviliğin bir uzanhsı olduğuna dair başlangıçtaki Hıristiyan
önermeyi birçok Hıristiyan hala ciddiye aldığı için kuşaklar bo
yunca Musevileştirmeye karşı savaşhlar. İslam, Museviliğe farklı
yaklaşh. Bizzat Muhammed'in kendisi, birinci Müslüman aydaki
10
günlük orucu
(aşure
denilen) kabul etti.34 Başka bir Yahudi ge
leneğine uygun olarak, Muhammed, taraftarlarına dua sırasında
yüzlerini Kudüs'e çevirmelerini söylüyordu. Ne var ki, kısa süre
içinde, Müslüman cemaatin kimliğine bir tehdit oluşturdukları
için değil, Muhammed Medine'de sert bir Yahudi muhalefetiyle
karşılaşhğı için bu "Musevileştirici" pratiklerden vazgeçti.
Bu reddedişten sonra, benzer bir ilk kabul şekli de, erken İs
lam' ın Yahudi anlah geleneklerine yönelik tutumunu karakteri
ze eder. Başlangıçta, Beni İsrail ile ilgili söylence ve anlahmların,
"İsrailiyat" denilen eğitici ve mucizevi masalların, aktarılmasına
izin verildi. Bu onay, Yahudilerin Kutsal Kitaplan'nın İslam'dan
önceki peygamberlerin hayatları ve yaphklarıyla ve özellikle ge
lişiyle ilgili öngörüler biçiminde bizzat Peygamber'le ilgili bilgi-
Haç ve H i lal Altında Ortaçağda Yah u d i l er 5 9
leri de içerdiğine dair genel bir ,inancı yansıhyordu. Müslüman
lar, aynı zamanda, Beni İsrail'in adetlerini taklit etmeme konu
sunda da ısrarcı oldular. Sonunda, Beni İsrail ile ilgili gelenekle
rin aktarılmasına verilen izin de kaldırıldı ve Müslümanların
Yahudi kutsal, metinlerini öğrenmeleri ya da kopyalamaları top
tan yasaklandı.35
Paradoksal bir şekilde, İslam ile Musevilik arasındaki sınırlar
daha başlangıçta açıkça çizildiği için, Musevilikte temel olan bir
çok şey, sonunda gelişen İslam'da kök saldı. İslam'ın en temel
özelliği olan
şeriat,
doğrudan Yahudi halakha'ya karşılık gelir -
aslında aynı anlama (yol) gelir. Sadece anlamsız domuz eti yasa
ğını değil, ritüel hayvan kesme sistemi de dahil olmak üzere İs
lam' ın beslenme kuralları, Yahudi pratiğine oldukça yakındır.
Müslüman kaynaklarda Museviliğe
şeriat el yahud
olarak sık
sık işaret edilir .. Bu durum, Musevilik için kullanılan "Yahudi
Hukuku" gibi yaygın aşağılayıcı Latin tabirlerle ve "Yahudilerin
hurafeleri" ve 11Y ahudilerin vefasızlığı" gibi daha yerici basma
kalıp sözlerle çelişir. Yahudiler ve Musevilikle ilgili Hıristiyan
söz dağarcığı, düşmanlık ve husumeti yansıthğı halde, İslami
konuşma karşılıklı savunulan kavram ve değerlerin t
anınm
asını
açığa vurur.36
Eğer İslam, Hıristiyanlığın Musevi kötülüğüyle ilgili kaygısı
nı paylaşmadıysa, bunun nedeni, İslam'ın 11kilise11sinin37 psikolo
jik bakımdan Musevilikten çok uzaklarda ortaya çıkması ve İs
lam' ın -önemli- bir 11Musevileştirme görüngüsü11yle tehdit edil
memesiydi. Museviliğin (ve Hıristiyanlığın) cazibesi, Hıristiyan
lıkta olduğu gibi önceliklerinden ötürü İslam'a üstün olduğu dü
şünülen Yahudi törenlere bağlılık biçiminde değil belli bir popü
ler uyum şeklinde bazı Müslüman kesimlerde ifadesini buldu.
Museviliği (ve Hıristiyanlığı) taklit etmeye İslami muhalefe
tin, özel bir öğretisel iradesi vardı -halifuhum (onlardan farklı
olma) ilkesi. İlginçtir; bu muhalefet, kutsal kitaptaki Yahudi ol
mayanların adetlerinden sakınma uyarısıyla paralellik gösterir.38
Dostları ilə paylaş: |