Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
111- EKONOMİ 5- Ekonomik Etken Yahudi tarih yazınu, Yahudilerin kaderinin muhasebesini yaparken, geleneksel olarak toplumdaki ekonomik rollerine epeyce vurgu yapmıştır. Benzer şekilde, modem toplumda da hala egemen olan Yahudilerin ekonomik etiğiyle (ya da iddia edildiği üzere etik yoksunluğuyla) ilgili, önyargı da, Yahudi ta rihinin ekonomik boyutuna ilgiyi ateşlemiştir. Önyargı bir yana, verili bir toplumdaki. Yahudilerin konumunu belirlemede ve on ların Yahudi olmayan çoğunlukla ilişkilerini biçimlendirmede ekonomik etkenlerin öne çıkhğı yadsınamaz; zira, başka şekilde Yahudileri Yahudi olmayanlardan ayıran sınırları ekonomik alan birleştirir. Dolayısıyla, ortaçağ Yahudilerinin İslam'daki ve Hıristiyanlıktaki statüleri ve kaderleriyle ilgili herhangi bir an lamlı anlayış, çoğunluk kültürünün genel olarak ekonomik faa liyete yönelik tutumu da dahil ekonomik etkene dikkatle eğil meyi gerektirir. Hıristiyan Dünyasında Hıristiyanlık ve Merkantil Yaşam Erken Hıristiyanlık, servet birikimini, özellikle-ticaretten ka zanılan karla yapılan servet-birikimini onaylanuyordu. Bu yeni bir şey değildi; pagan Grek toplumunda kökleri vardı; John W. Baldwin'in açıkladığı gibi, Plato, "ticari işlemlerden kar edinme ye yönelik karakteristik dürtüyü yerdi ... [ve] birçok ins anın tica rette ılımlı bir çizgiyi sürdürme olasılığı konusunda iyimserdi." Öğrencisi Aristo, "servet uğruna bu 'iş'in hiçbir s ınırının olmadı ğını ve daha soma formüle edildiği gibi, bir aphetitus divitiarum infinitis [sonu gelmez zengin olma iştahı] olduğunu savunuyor du. Böyle bir aşırılık, Aristo'nun temel etik ilkesi ılımlılığa aykı nydı.1 1 3 2 Mark R. Cohen Kutsal kitap tarafından yönlendirilen kilise babalarının eko nomik düşüncesi üzerinde Aristo'nun doğrudan bir etkisinin bu lunmaması olası görünmüyor.2 Ruhsal meselelerin maddi mese lelere üstünlüğünü vurgulayan İsa buyrukları da, aşırı maddi mal biriktirmeye saldırır görünüyor. Aynı şekilde Paul de bu kö tülüğü mahkum etti ve Hıristiyanlık yoksulluğa saygılı oldu. Servet, dünyevi meşguliyetlerdeki maddi zevke eş görüldü. "Yoksul bir adamın cennete girmesi zengin bir adamın iğne deli ğinden geçmesinden daha kolaydır" -böyle diyordu İsa. Baldwin, tüccarlarla ilgili patristik kuşkuların üç nedenini ak tarır: (1) Açgözlülüğün ticaretin temeli olduğuna inanılıyordu; (2) insanlar, tüccarların kar etmek için ahlaki olmayan araçlar kullandıklarına inanıyorlardı; (3) birçok zorunlu geçim madde sinin kontrolü tüccarların elindeydi. "Çok sayıda ortaçağ düşü nürü, kilise babal arının zenginlerle ve bunların ticaretle kazan dıklarıyla ilgili bu tedirgin bilincini miras aldı."3 Kendisi de bü yük miktarda tarımsal toprağa sahip kilise, tarımsal meşguliyeti kolladı. Bizzat tüccarın yaşam tarzı, egemen kırsal ekonomide dura ğan, yerleşik bir hayat yaşayanlara rahatsızlık veriyordu. Orta çağ Hıristiyanlığındaki bir "asalet hiyerarşisi" entelektüel, tarım sal ve sınai meşguliyetleri tüccarlıktan daha yükseğe koyuyordu. Tüccar, diye yazar Norman Zacour, daha yüksek fiyata satmak üzere bir şeyler satın almaktan başka hiçbir şey yetiştirmiyor, genel stoka hiçbir şey katmıyordu. Kar arzusu, taham günahının (sin of avarice) belirtisiydi. Bütün kötülüklerin kaynağı para değil miydi? Alım ve satım işi, kendi başına ne iyi ne kötü olmasına karşın, tüccarın meşguliyetini ru ha son derece zararlı hale getirecek kadar birçok dolandırıcılık dürtüsünü temsil ediyordu ... Öyle ki hiçbir tüccar Tanriyı mem nun edemezdi. Hiç kimse aldatmadan alım satım yapamazdı ... Kısacası, tüccarlar melundu.4 Haç ve H ilal Altı nda Ortaçağda Yah ud i l e r 1 3 3 Avrupa Yahudilerinde kusursuz "yabancı" örneğini bulan sosyolog Georg Sirnmel, tüccardan yabancılaşmayı şöyle özetler: İktisat tarihi boyunca her yerde yabancı tüccar olarak, ya da tüccar yabancı olarak ortaya çıkar. Ekonomi özsel olarak kendine yeterli olduğu, ya da ürünler uzaysal olarak dar bir grup içinde mübadele edildiği sürece, aracıya gerek yoktur: Tüccar, sadece kaynağı grup dışında olan ürünler için gereklidir. Grup mensup ları, bu zorunlu maddeleri satın almak için çemberi terk etme diklerine göre -terk etmeleri durumunda, o dışarı toprakta ya bancı" tüccar olurlar- başka hiç kimsenin geçinme şansı olmadığı için, tüccar bir yabancı olmalı ... Ticaret, her zaman ilk üretimden daha fazla insanı emebilir; bu nedenle, ekonomik konumların fii len işgal edildiği bir gruba fazladan giren yabancıya gösterilen yer burası olur -klasik örnek, Avrupa Yahudilerinin tarihidir. Yaban cı, doğası gereği "toprağın sahibi" değildir -sadece fiziksel an lamda toprak değil, uzayda bir nokta olmasa da en azından top lumsal çevre ideal noktasında sabit olan geçim aracı figüratif an lamında da toprak. Çok içten ilişkilerde her türden sevecenliği geliştirebilse de, ötekinin gözünde bir yabancı olarak değerlendi rildiği sürece, o "toprağın sahibi" değildir. Ara ticaretle ve sık sık salt mali işlerle sınırlanma ona, özgül hareket yeteneği verir. Ha reket, kapalı grubun içinde gerçekleşirse; yabancının biçimsel konumunu oluşturan yakınlık ve uzaklık sentezini cisimleştirir. Zira temelde hareketli olan kişi, şu ya da bu z aman da her bireyle ilişkiye girer, fakat yerleşik akrabalık, yerellik, meslek bağlarıyla bir tek kişiye organik olarak bağlı değildir.s Tüccar Olarak Yahudi Kilise adamları, aristokratlar ve köylüler arasında yaygın · olan bu olumsuz inançlar Batı Avrupa'ya en erken yerleşen Ya hudiler için bir talihsizlikti; Latin Hıristiyan dünyasının yerli ahalisinin ufkuna adım atan bu ilk Yahudiler, çoğunlukla uzak mesafe tüccarlarıydı. İslam öncesi ve daha sonra İslamlaşan Do- Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|