Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
140 arasındakı zaman müddətindən bilavasitə asılıdır. İxracatçının məzənnə itkiləri müqavilə ödəmə valyutasının məzənnəsi azalanadək bağlandığı təqdirdə meydana çıxır. Çünki belə halda ixracatçının milli valyutada aldığı məbləğin həqiqi qiyməti daha az olur. İdxalatçı isə valyutanın məzənnəsi qalxdıqda zərər çəkir. Çünki onun alınması üçün daha çox milli valyuta sərf etmək lazım gəlir. Bankda valyuta riskinin idarə olunması 1. Bank strukturu daxilində valyuta risklərinin idarə olunmasında ilk addım valyuta əməliyyatlarına limitlərin tətbiqidir. 2. Bankda aşağıda göstərilən limitlər tətbiq olunur: a) Xarici ölkələr üçün limitlər (hər bir konkret ölkədən olan müştəri və kontrtərəfdaşlarla gün ərzində aparılan əməliyyatlar üçün maksimum mümkün məbləğlərin təyin edilməsi). b) Kontrtərəfdaşlar və müştərilərlə aparılan əməliyyatlara limitlər (hər bir kontrtərəfdaş, müştəri və ya müştəri növü üçün aparılan əməliyyatlara maksimal mümkün məbləğin təyin edilməsi). c) Alətlər limiti (alınıb satılan valyutalar və istifadə olunan ticarət alətlərinin siyahısı müəyyən olunmaqla müvafiq olaraq bu valyuta və alətlərə məhdudiyyətlərin tətbiq olunması). d) Hər gün və hər bir diller üçün limitlər (adətən ticarət aparılan xarici valyutalar üzrə açıq mövqelər üçün maksimum mümkün qiymət təyin edilir. Hər bir konkret alət üzrə və hər bir konkret diller üçün əməliyyatların növbəti iş gününə keçirilə biləcək payı müəyyən olunur). e) İtkilərin limitləşdirilməsi (itkilərin maksimum mümkün həddi təyin edilir ki, bu həddin əldə olunmasından sonra bütün açıq mövqelər itki ilə bağlanmalıdır. Bəzi banklarda bu cür limit hər iş günü və yaxud da müxtəlif zaman kəsiyi (adətən 1 ay) üçün təyin olunur. Bəzi banklarda bu limit müxtəlif alətlər şəklində bölüşdürülür, bəzilərində isə itkilərin limitləşdirilməsi dillerlər üzrə təyin oluna bilər). Valyuta riskinin azaldılması metodları 1) Valyutanın qiymətinin düzgün seçilməsi. 2) Valyuta mövqeyinin müqavilələr üzrə tənzimlənməsi. Valyuta riskinin sığortalanması metodları 1). Valyuta risklərindən sığortalanmaq üçün bankda forvard əməliyyatları tətbiq olunur. Qeyd: Forvard valyuta əqdləri ” müəyyən olunmuş valyuta məbləğinin alqı ” satqısını nəzərdə tutulur. Bu zaman əqdin bağlanması və 141 icrası müddətləri arasında fərq olur. Lakin əqdin icrası əqdin bağlandığı günə olan məzənnə ilə həyata keçirilir. Bu halda forvard məzənnəsi spot məzənnəsi əsasında hesablanır. 2) Valyuta risklərindən sığortalanmanın ikinci yolu açıq valyuta mövqeyinin seçilməsidir. 3) Valyuta mövqeyi ” bankın bu və ya digər valyutada tələbləri (aktivləri) və öhdəlikləridir(passivləridir). 4) Açıq valyuta mövqeyi ” bankın ayrı-ayrı xarici valyutalarda tələblərinin və öhdəliklərinin (o cümlədən hesablaşmaları tamamlanmamış əməliyyatlar üzrə balansdankənar tələblərin və öhdəliklərin) məbləğləri arasında mübadilə məzənnəsinin əlverişsiz dəyişməsi şəraitində itkilər riski yaradan fərqdir. 5) Qısa açıq valyuta mövqeyi ” hər hansı xarici valyutada passivlərin və balansdankənar öhdəliklərin məbləğinin aktivlərin və balansdankənar tələlərin məbləğindən çox olduğu valyuta açıq valyuta mövqeyidir. 6) Uzun açıq valyuta mövqeyi ” hər hansı xarici valyutada aktivlərin və balansdankənar tələblərin məbləğinin passivləri və balansdankənar öhdəliklərin məbləğindən çox olduğu açıq valyuta mövqeyidir. 7). Məcmu açıq valyuta mövqeyi ” bütün uzun açıq valyuta mövqelərinin manat ekvivalentində məbləğlərinin cəmi ilə bütün qısa açıq valyuta mövqelərinin göstəricidir. Məcmu açıq valyuta mövqeyi sərbəst dönərli valyutalar və qapalı valyutalar üzrə ayrılıqda hesablanır. Bu zaman açıq valyuta mövqeləri ‚plyus‛, qısa açıq valyuta mövqeləri isə ‚minus‛ işarələri ilə işarələnir. 8) Qapalı valyuta mövqeyi ” hər hansı xarici valyutada aktivlərin və balansdankənar tələblərinin məbləğinin passivlərin və balansdankənar öhdəliklərin məbləğinə bərabər olduğu valyuta mövqeyidir. 9) Açıq valyuta mövqeyi limiti ” Azərbaycan Respublikası Milli Bankı tərəfindən açıq valyuta mövqeyinin manat ekvivalentinin bankın kapitalına nisbətinə təyin edilən kəmiyyət məhdudiyyətidir. 10) Günün yekun məzənnəsi ” açıq valyuta mövqeyinin hesablandığı tarixdə iş gününün yekununa Milli Bankın elan etmiş olduğu rəsmi məzənnə və ya rəsmi məzənnə üzrə hesablanmış çarpaz (kross) məzənnədir. 11) Struktur valyuta mövqeyi ” inflyasiyanın və valyuta risklərinin bankın kapitalına təsirini minimallaşdırmaq məqsədilə qəbul edilmiş uzunmüddətli valyuta mövqeləridir. Bu cür mövqeyə bankların xaricdə törəmə müəssisələr təsis etməsi, səhmlərini xarici valyutada emissiya edərək 142 yerləşdirməsi və möhtəkirlik xarakterinə malik olmayan digər əməliyyatlar üzrə açılmış mövqelər aid edilə bilər. 12) Xarici valyutada aktivlər(tələblər) ” nağd pul və müxbir hesablar, Milli Bankdakı məcburi ehtiyatlar, verilmiş (o cümlədən vaxtı keçmiş) kreditlər və avanslar, qiymətli kağızlar, investisiyalar, hesablanmış faizlər və dividentlər, rezident və qeyri-rezidentlərə xarici valyutada digər tələblər daxildir. 13) Xarici valyutada öhdəliklər ” müştərilərin, o cümlədən bankların maliyyə vəsaitləri, alınmış kreditlər və avanslar, buraxılmış qiymətli kağızlar üzrə öhdəliklər, hesablanmış faiz borcları, rezident və qeyri- rezidentlər qarşısında digər öhdəliklər daxildir. 14) . Balansdankənar hesablardakı xarici valyuta ” valyuta forvardları, bank qarantiyaları, akkreditivlər və s. üzrə xarici valyutada gələcək daxilolmalar və ödəmələr daxildir. Sığortalamanın əsası odur ki, investor riskin sıfra endirilməsi üçün gəlirdən də imtina etməyə hazırdır. Hedc əməliyyatı (heaging ” qorumaq) bank,birja və kommersiya praktikasında valyuta risklərinin sığortalanmasının müxtəlif metodlarını müəyyən etmək istifadə olunur. Hedc əməliyyatı ” alıcı və satıcı özlərinin bizneslərini, yaxud ödəniş vasitələrini bazarda qiymət (məzənnə) dəyişməsi nəticəsində maliyyə itkisindən yəni valyuta riskindən sığortalamaq (qorumaq) məqsədilə həyata keçirdikləri forvard əməliyyatıdır. Hedc əməliyyatı möhtəkirlik xarakteri daşımır. Məsələn, satıcı subyekt kommersiya krediti formasında bir neçə əmtəəni alıcı subyektə göndərir. Bu halda satıcı subyekt ödəniş günü alacağı xarici valyutanın mümkün mübadilə məzənnəsi riskindən qorumaq məqsədilə həmin məbləği banka satır. Beləliklə, satıcı ilə bank arasında müəyyən münasibət yaranır ki, bu da hedc əməliyyatı adlanır. Bankın valyuta-məzənnə risklərinin məhdudlaşdırılması: Bankın valyuta-məzənnə risklərinin məhdudlaşdırılması məqsədilə aşağıda göstərilən mövqelər üzrə açıq valyuta mövqeyi limitləri müəyyənləşdirilir: a) Sərbəst dönərli valyutalar üzrə uzun açıq valyuta mövqeyi limiti; b) Sərbəst dönərli valyutalar üzrə qısa açıq valyuta mövqeyi limiti; c) Sərbəst dönərli valyutalar üzrə uzun məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti; d) Sərbəst dönərli valyutalar üzrə qısa məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti; Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|