Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəsil-1:Beynəlxalq biznesin elmi-nəzəri mühiti 1.1. Beynəlxalq biznes sisteminə inteqrasyanın еlmi-nəzəri əsasları
5 GİRİŞ Beynəlxalq biznes müasir dövürdə çox dinamikdir, investor, istehsalcı və istehlakçı, kimi müxtəlif rol oynayan milyonlarla vətəndaşın arzu və qərarlarına müvafiq olaraq, durmadan inkişaf edən azad iqtisadi bazar sistemidir. Dünya iqtisadiyyatı, ümumiyyətlə, çox qarışıq bir iqtisadiyyat kimi təsvir edilir. Bu isə o deməkdir ki, istehsal mənbələrinin böyük əksəriyyəti, hətta xüsusi əllərdə olsa belə, beynəlxalq bazarla sıx əlaqədədir. Bu isə hansı standartla ölçülürsə ölçülsün, bu müddət ərzində xüsusən inkişaf etmiş ölkələr beynəlxalq biznesdə böyük uğurlar əldə etmişlər. Dünyanın bəzi xalqları ötən onilliklərdə daha yüksək inkişaf səviyyəsinə çataraq, istehsal və xalqların həyat səviyyəsi baxımından beynəlxalq biznesdə daha cox uğurlar qazanmışlar. Beynəlxalq biznes ötən illər ərzində müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalsa da, bəzi sahələr olduğu kimi qalmaqda davam edir. Bunlardan biri bazar iqtisadiyyatında hökumətin xüsusi rol oynamasının vacibliyi haqqında davam edən mübahisələrdir. Beynəlxalq biznesə əsaslanan iqtisadiyyat, ümumiyyətlə, xüsusi mülkiyyət və təşəbbüskarlıqla səciyyələnir ki, bunu da hökumət dəstəkləməlidir. Respublikamız müstəqillik əldə etdikdən sonra azad bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş və bunun əsasında beynəlxalq biznes fəaliyyəti inkişaf etməyə başlamışdır. Nəzərə alsaq ki, bu sahədə təcrübə azdır və iqtisadiyyatın beynəlxalq bizneslə bağlı elmi tədqiqatların aparılması və xarici ölkələrin təcrübəsinin öyrənilməsinin nə qədər xüsusi aktuallıq kəsb etdiyyini anlamaq olar Son illərdə beynəlxalq biznesin aktual olmasına baxmayaraq, hələlik beynəlxalq bizneslə əlaqəsi olan elmi anlayışlar haqqında konkret bir fikir yoxdur. Beynəlxalq bizneslə əlaqəli ədəbiyyatlarda “Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər” kimi əsas başlıqlar və ya “beynəlxalq iqtisadi siyasət” kimi anlayışlar bəzən birmənalı, bəzən də fərqli anlamlarda istifadə olunmaqdadır. Həm də beynəlxalq iqtisadi görüntü, beynəlxalq iqtisadi dəyərlər və beynəlxalq biznes kimi anlayışlar həm bir-birinin yerinə istifadə olunmaqla yanaşı, həm də bir-birilərindən fərqli mənalarda da işlədilməkdədir. Həqiqətdə isə bu anlayışlar arasında qəti fərqləndirmə aparmaq olduqca çətindir. Ancaq bunlar arasında məna yaxınlığı olsa da, bütünlükdə eyni mənalı söz olduqlarını iddia etmək olmaz. Aralarında bir neçə fərqlilik olduğu qeyd edilməlidir. 6 İnkişaf etmiş ölkələrdə beynəlxalq biznesin başlıca strategiyası rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal etməklə və ya xidmət göstərməklə rəqabətdə uğur qazanmağı əhatə edir. Əgər əvvəllər beynəlxalq biznesdə inkişaf etmiş ölkələrin rəqabətdə kiçik, geridə qalan ölkələrə nəzərən daha çox mənfəət şansı olduğu düşünülürdüsə, indi daha cəld iqtisadiyyata malik ölkələrin rəqabətdə üstünlüyə malik olduğu faktı daha aydın görünməkdədir. Bir ölkənin beynəlxalq biznes strategiyası olmadığı təqdirdə, bu ölkə rəqabət şəraitindəki gözlənilməz mənfi hallara hazır olmayacaq və bu hallar qarşısında geri çəkilməyə məcbur olacaqdır. Lakin yaxşı beynəlxalq biznes strategiyasının hazırlanması uğurlu nailiyyətə zəmanət vermir. Yaxşı beynəlxalq biznes strategiyasının hazırlanması ilə yanaşı həmin strategiyanın dəqiqliklə tətbiq edilməsi lazımdır. Görünür ki, beynəlxalq biznesin nə qədər səmərəli olması ümumilikdə dünyanın siyasi xəritəsindən cox asılıdır. Artıq iki tipə bölünmüş: a) inkişaf etmiş; b) inkişaf etməkdə olan ölkələr, bu ölkələrlə hansı prinsiplərlə biznesin qurulması, investisiyaların necə səmərəli yerləşdirilməsi və bu gün beynəlxalq biznesin aktual problemlərinin nədən ibarət olmasıdır. Bu baxımdan dərslik əsasən hal hazırda beynəlxalq biznesdə gedən proseslərin müəyyən hissəsinin elmi-nəzəri izahına həsr edilmişdir. 7 Fəsil-1:Beynəlxalq biznesin elmi-nəzəri mühiti 1.1. Beynəlxalq biznes sisteminə inteqrasyanın еlmi-nəzəri əsasları Sonillərdə inkişaf etmiş ölkələrin fəaliyyəti nəticəsində dünya iqtisadiyyatında böyük dəyişikliklər baş vermişdir. Təyyarələrin, telefon və kompüterlərin, sputnik televiziyaların meydana gəlməsi və inkişafı coğrafi məsafələrin və mədəni əlaqələrin yaxınlaşmasına səbəb olmuşdur. Hal-hazırda istehsalçı, kompaniyaları satış bazarlarında öz mallarının həm satılması, həm də vəsaitin mənbəyinin tapılması problemlərini həll edirlər.Bir vaxtlar Amerika avtomobil kompaniyaları avtomaşınların hissələrini və kompleksləşdirilməsini əsasən ABŞ-da həyata keçirirdi və daxili bazarda satırdı. Amma indi o, öz mallarını tədarükçü kimi Yaponiyadan, Cənubi Koreyadan, Almaniyadan və başqa ölkələrdən alır və dünya bazarına da öz istehsal etdiyi məhsulu çıxarır. Ayrı-ayrı sahələrin kompaniyaları öz materiallarını konveyer xəttində istehsal edirlər və hazırladıqları məhsulu dünyanın başqa- başqa ölkələrinə göndərirlər. Bir neçə on il əvvəl amerikalılar ancaq ABŞ-da istehsal olunan geyimləri geynirdilər və bu geyimlər ancaq daxili bazar üçün nəzərə alınmışdı. Trikotaj mallarının çox hissəsi Nyu-York və İngiltərə müəssisələrində hazırlanırdı və burada işləyən fəhlələrin əksəriyyəti emiqrantlar idi, onların da iş günü normadan çox idi. Həmkarlar ittifaqının köməyi ilə fəhlələr əmək haqqının yüksəldilməsinə nail oldular. Ucuz fəhlə qüvvəsinə nail olmaq üçün sahibkarlar müəssisələrini cənub istiqamətinə, sonradan isə Asiyaya köçürürdülər. Hal-hazırda qabaqcıl amerikan modelyeri Bill-Brass İtaliyada Avstraliya yunundan hazırlanmış paltar layihəsi üzərində işləyir. Yeni paltarlar modeli Honkonqdakı nümayəndəliyə verilir və öz növbəsində bu sifarişlər Çində tikiş fabrikində tikilir. Hazır paltarlar Nyu-York mağazalarına göndərilir. Əvvəllər ABŞ-da kitablar ancaq yerli avadanlıq hesabına nəşr olunurdu. İndi müəllif mətni Tayvanda hazırlanmış kompüterə yığır və onu Kaliforniyaya göndərir. Onun kitabı Kanadada hazırlanmış kağıza Koreya rəngləri ilə köçürülür. Tipoqrafiya maşını Almaniyada istehsal olunub. Kitabın yekun işləri Meksikada həyata keçirilir və hazır məhsullar yenidən ABŞ-a, ingilis dilli ölkələrə ixrac olunur. Kitabların qiyməti Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|