Nazim Tapdıqoğlu
31
avqust 1915-ci il - Bakıda Tağıyevin toxuculuq fabrikində ən iri iqtisadi
tətil baş verir...
31 avqust 1941-ci il - Sovet qoşunları irəliləyərək
Qəzvinə daxilolurlar...
31
dekabr 1990-cıil- 1988-ci ilin fevralından başlanan Qarabağ müharibə
sində öldürülən azərbaycanlıların sayı
360 nəfərə çatır...
31 avqust 1991-ci il - Goranboy rayonunun
Buzluq kəndi yaxınlığında
işgəncə ilə öldürülmüş 1 nəfər milis işçisinin meyidi aşkarlanır...
31
avqust 1992-ci il - Cəbrayıl şəhəri, Qışlaq kəndi, Süleymanlı kəndi ermə
nilər tərəfindən intensiv atəşə tutulur.
4 nəfər mülki şəxs həlak olur,
30 nəfər
yaralanır...
31 avqust 1992-ci il - Milli Qəhrəman
Mətləb Kamran oğlu Quliyev Ağdərə
rayonunun
Çıldıran və
Mehmanə kəndləri arasında ermənilərlə döyüşdə həlak
olur...
31 avqust 1993-cü il - Azərbaycanın cənnətməkan diyarı olan
Qubadlı
rayonu ermənilər tərəfindən işğal olunur. Rayon əhalisi erməni-daşnaq faşist
lərinin etnik təmizləmə siyasətinin qurbanı olur. Onlarla adam, xüsusilə də dinc,
günahsız sakinlər erməni quldurları tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilir...
31 avqust 1993-cü il - Qubadlının igid oğlu
Nadir Ərşad oğlu Bədəlov həlak
olur...
31 avqust 1993-cü il - Əyyub Əli oğlu Vəliyev və yoldaşları
"Qaranquş" adlı
erməni cinayətkar qrupunun üzvləri tərəfindən vəhşicəsinə güllələnərək faciəli
şəkildə həlak olurlar...
31 avqust 1993-cü il - Erməni silahlı birləşmələri Füzuli rayonunun
Kürdmahmudlu kəndinə hücum edirlər.
17 nəfər dinc sakin qətlə yetirilir. Əsir
düşmüş
Mürvət Ağayev qulağı kəsiliərək, əlləri məftillə arxadan bağlamlaraq
ağacdan asılır; ayağı altında ocaq qalanaraq diri-diri yandırılır. Kənd əhalisi öz
doğma dədə-baba yurdlarından didərgin düşür...
208
Azərbaycan faciələrinin təqvimi
S E N T Y A B R
1
sentyabr 1801-ci il - Rus çarı I Aleksandr Şərqi Gürcüstanın Rusiyaya bir
ləşdirilməsi haqqında
"Manifest" \rir. Qazax, Şəmşəddil, Borçalı, Pəmbək
Azərbaycan torpaqları Rusiyanın tərkibinə qatılır. Azərbaycan torpaqlarının
Rusiya tərəfindən işğalının başlanğıcı qoyulur...
1
sentyabr 1937-ci il - Azərbaycan SSR XDİK idarəsinin 3-cü dərəcəli dövlət
təhlükəsizlik komissarı
Sumbatovun əmri ilə tərkibində xeyli azərbaycanlı olan
193 nəfər güllələnir...
1 sentyabr 1992-ci il - Cəsur vətənpərvər, könüllü döyüşçü
İslam İdris oğlu
Quliyev erməni yaraqlıları ilə döyüşdə qəhrəmancasına şəhid olur...
1 sentyabr 1992-ci il - Zəngilan rayonun
Qazançı kəndi; Ağstafa rayonunun
Köhnə Qışlaq kəndi; Şahbuz rayonunun
Batabat qəsəbəsi; Gədəbəy rayonunun
Mormor və
Mutudərə kəndləri ermənilər tərəfdən müxtəlif növ silahlardan atəşə
tutulur...
1 sentyabr 1993-cü il - Erməni yaraqlıları Qubadlı rayonunun Mahruzlu,
Ulaşlı, Çdrəli, Qaralar kəndlərinə hücum edir. İtkilər və dağıntılar olur...
1 sentyabr 2004-cü il - Avropa Şurasının Baş Katibi Terri Devisi əvəz edən
Devid Atkinson AŞPA-nm Siyasi Komitəsinin Parisdə keçirilən iclasında Dağ
lıq Qarabağ üzrə yeni məruzəçi təyin olunur...
2
sentyabr 1394-cü il - XIV əsrin məşhur şəxsiyyətlərindən biri, görkəmli
mütəfəkkir, hürufi təriqətinin banisi
Nəimi Şah Fəzlullah ibn Əbu Məhəmməd
Təbrizi öldürülür...
2
sentyabr 1826-cı il -
2.000 nəfərlik rus qoşunu erməni mənşəli general
V.Mədətovun komandanlığı ilə
10.000 nəfərlik şah qoşununa
Şəmkir yaxınlı
ğında hücum edir və qalib gəlir. Şah qvardiyası
1.500 adam itirir...
2 sentyabr 1829-cu il - Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında bağlanmış
Ədirnə
(Adrianapolis) sülh müqaviləsinə görə
Ahalsıx padşahlığının
(Qars vilayətinin)
bir hissəsi Rusiyaya verilir. Osmanlı dövləti bütün Cənubi Qafqazın Rusiya tə
rəfindən işğalını tanıyır. Türkiyədən
14 000 erməni ailəsi Azərbaycana
köçürülür...
2
sentyabr 1903-cü il - Axşam saat
17 radələrində Bakıda kilsə zənglərinin
çağırışı ilə xeyli sayda silahlı erməni kütləsi erməni məbədinin hasarı qarşısına
toplaşır. Onlar silahsız azərbaycanlılara qarşı qırğın törətmək istəyirlər...
209
Nazim Tapdıqoğlu
2 sentyabr 1920-ci il -
«Daşnaksütyun» terror təşkilatından olan erməni qul
durlarının vəhşiliyindən can qurtarmaq üçün
İrəvan və
Şərur Dərələyəz mahal
larının qaçqın dəstəsindən olan
1500 dinc sakin Araz çaymm gur axınlı
Olta
qolunu keçməyə çalışır. İstambuldakı
«Osmanlı»
arxivinin sənədlərində göstə
rildiyi kimi, 650 müsəlman çayda batıb boğularaq tələf olur...
2
sentyabr 1936 - cı
il - Zaqatala və Balakən rayonlarının ərazisində 7 bal
gücündə
zəlzələ baş verir. Dağıntı və tələfat olur...
2 sentyabr 1953-cü il - Oğuz rayonunda zəlzələ baş verir.
Çalut, Sincan və
başqa kəndlərdə güclü dağıntılar olur...
2
sentyabr 1991-ci il - Ermənilər
"Dağlıq Qarabağ Respublikası" deyilən
oyuncaq qurumu yaratdıqlarını elan edirlər...
2 sentyabr 1991-ci il - Erməni quldurları Xocavənd rayonunun
Qaradağlı
kəndinə gələn
U A Z markalı avtomaşım atəşə tutur.
Soltan Rəşid oğlu Bayramov
həlak olur...
2 sentyabr 1992-ci il - Ağdamın bir sıra kəndləri ermənilər tərəfindən şiddətb
atəşə tutulur. Ölənlər, yaralananlar və dağıntılar olur...
2 sentyabr 1992-ci il - Milli Qəhrəmab
Tahir Tofiq oğlu Həsənov Çıldıran
kəndi yaxınlığında erməni yaraqlıları ilə döyüşdə həlak olur...
2
sentyabr 1993-cü il - Qubadlı rayonunun şimal hissəsindəki kəndlər silahlı
ermənilər tərəfindən tam işğal olunur...
2 sentyabr 1993-cü il - Hadrut
(Xocavənd)
rayonunun çıxacağında erməni
terrorçuları tərəfindən sərnişin avtobusu partladılır;
4 nəfər həlak olur,
8 nəfər
ağır yaralanır...
2
sentyabr 1993-cü il - Erməni ordusu Cəbrayıl rayonunun cənubunda döyüş
əməliyyatı apararaq rayonun daha 2 kəndini -
Kavdar və
Fuğanlı yaşayış mən
təqələrini işğal edir...
3
sentyabr 1191-ciil- Atabəy Şəmsəddin Eldəgəzin oğlu
Qızıl Arslan keçir
diyi
kef məclisində öz yatağında sui-qəsd nəticəsində öldürülür...
3
sentyabr 1826-cı
il - Rus qoşunu ilə İran ordusu arasında Şəmkir yaxınlı
ğında baş verən döyüşdə İran qoşunu ağır məğlubiyyətə düçar olur...
3 sentyabr 1838-ci il - Üsyançılar
Şəkini tərk edirlər.
Məşədi Məhəmməd
İrana qaçır...
3
sentyabr 1918-ci il - Daşnaq terrorçular Zəngəzur qəzasının
Sisian kəndi
nin 60 nəfər dinc sakinini amansızlıqla qətlə yetirirlər...
3
sentyabr 1920-ci il - Erməni yaraqlıları Şirəköl mahalının
Düzkənd kəndinə
hücum edərək 120 nəfəri qətlə yetirir...
210
Azərbaycan faciələrinin təqvimi
3 sentyabr 1920-ci il - 10 gün öncə Quba qəzasının
Küzün kəndindən başla
yan üsyanın dalğası çox
keçmir ki, ətraf əraziləri də bürüyür. Üsyançılar
Dəvəçi-
Xaçmaz
üzərinə hücum edirlər. Onların qarşısına 7-ci süvari dəstə çıxarılır.
Gərgin döyüşlərdən sonra sovet-bolşevik döyüşçüləri mövqelərini qoruyub sax
laya bilirlər. Üsüyanı yatırmaq üçün
1.000 nəfərlik əlavə əsgər göndərilir. Şahlar
bəyin dəstəsindən
16 nəfər yaxalanır,
50 tüfəng ələ keçirilir. Hökumət antisovet
çıxışların qarşısım almaq üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirmək məcbu
riyyətində qalır. Xeyli sayda ölən və yaralananlar olur...
3 sentyabr 1988-ci il - Terrorçu daşnaqlar Xankəndi yaxınlığındakı
Kəkica-
han qəsəbəsinə hücum edirlər. Küçələrdə
“Azərbaycanlılar! Sizə Arsak torpa
ğında yer yoxdur!”
sözləri yazılmış vərəqələr yayırlar...
3
sentyabr 1992-ci il - Ağdam və Füzuli rayonlarının bir sıra yaşayış mən
təqələri ermənilər tərəfindən atəşə tutulur...
3 sentyabr 2010-cu il - Saat
00.15 radələrində Lənkəran rayonunun
Qumbaşı
kəndi ərazisində Masallı rayonu istiqamətindən gələn silahlı şəxslər kənd məsc
idinin qarşısına toplaşmış yerli sakinlərə
“Vinçester”
markalı silahdan atəş açır
lar. Atəş nəticəsində kənd sakini, 1969-cu il təvəllüdlü
Elşən Əliməmməd oğlu
Hüseynov qətlə yetirilir. Digər bir kənd skini, 1985-ci il təvəllüdlü
Ramin Ba-
loğlan oğlu Ağamalıyev döş qəfəsindən ağır güllə yarası alır. Dinc sakinlərə odlu
silahdan atəş açan
Arif Feyzullayev tutularaq istintaqa təhvil verilir; hadisənin
digər iştirakçıları axtarılır...
4
sentyabr 1826-cı il - Ruslar
Gəncəni yenidən tutur...
4 sentyabr 1837-ci il - Quba qalası uğrunda döyüşlər gedir.
Quba üsyanının
ikinci mərhələsi məğlubiyyətlərlə davam edir...
4 sentyabr 1992-ci il - Füzuli rayonunun
Qacar kəndi ermənilər tərəfindən
qrad qurğularından şiddətli atəşə tutulur. Ölənlər və yaralananlar olur...
4 sentyabr 1992-ci il - Erməni yaraqlıları
Ağdam rayonunun gözəl və səfalı
təbiətə malik olan
Abdal-Gülablı kəndinə basqın edirlər. Qızğın və şiddətli
döyüşlərdən sonra Ağdamm böyük strateji əhəmiyyət kəsb edən Abdal və Gü
lablı kəndləri ermənilər tərəfindən işğal olunur.
10 nəfər vətən müdafiəçisi həlak
olur,
20 nəfər yaralanır, 2 nəfər girov düşür. Kənd əhalisi didərgin salınır.
Ağdam şəhəri demək olar ki, təhlükə qarşısında qalır...
4 sentyabr 1992-ci il - Baş leytenant, Milli Qəhrəman
Fəxrəddin Vəliyəddin
oğlu Nəcəfov keçmiş Ağdərə rayonunun
Çıldıran kəndi yaxınlığında baş verən
döyüşdə həlak olur...
4 sentyabr 1999-cuil- "Vartan cəngavərləri"terrorçu qrupunun nüvə məsələləri
211