Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış

132 

 

eşitməsinlər. Bəlkə bu da, etirazın sönəcəyinə ümidlə bağlı olan bir metoddur, lakin 

eşitməmək, anlamamaq arqument sayıla bilməz. Qədim romalılar, Viktor Hüqonun 

misal gətirdiyi kimi, yəqin ki, kiminsə harayına laqeydliyi nəzərdə tutaraq, bir zərb-

məsəldən istfadə edirdilər: surdus ab – surdus – «kar səfehdir». Bu, fiziki qüsuru olanlara 

deyil, ağlında və mənəviyyatında qüsuru olanlara aid edilməlidir. Yalnız səhradakı 

çağırış cavabsız qalır, eşidilməmiş olur.  

Təəssüf ki, hökumət etirazı güc hesabına yatırtmaq məqsədindən uzaqlaşmaq 

istəmir, həm də tərəfdarlarndan ibarət öz ağır artilleriyasını işə salmaqla məsələni 

çürütməyə can atır. Bu isə yalnız qarşıdurmanı şiddətləndirməyə kömək edəcəkdir. 

Hamı, barrikadaların hər iki tərəfində dayananlar da baş nazir Ərdoğanın xarici 

səfərdən qayıtmasını, əvvəlki aqressiv ritorikasından uzaqlaşıb, müəyyən güzəştlərə 

getməsini gözləyirdi. Lakin onun qarşılanması elə teatrlaşdırılmış mənzərə yaratdı ki, 

bu, hökumətin geri çəkilməyəcəyinin nümayişinə çevrildi. Belə təsəvvür yaranırdı ki, 

müasir fateh ölkəsinə döyüşdə qazandığı böyük zəfəri ilə qayıtmışdır. Təyyarə 

nərdivanı hesabına adamlardan xeyli yuxarıda dayanan baş nazir sevinən kütləyə öpüş 

ünvanlayırdı, xanımı da anturaj qaydasında tez-tez əlini yelləyirdi. Elə coşğunluq 

atmosferi mövcud idi ki, burada nə Taksim meydanı, nə həyatları  qurban gedənlər, nə 

də dörd min nəfərə qədər xəsarət alanlar heç cür yada düşə bilməzdi. Və belə əhval-

ruhiyyə əlavə güc nümayişi səhnəsinə çevrilə bilərdi və səfərdən qayıdan rəhbər etiraz 

edənlər barədəki əvvəllər işlətdiyi «ekstremist» sözünə  yeni «vandal» ifadəsini də 

əlavə edib, bu adamlara öz pozulmaz damğasını vurdu, və onlardan çıxışlarına son 

qoymağı tələb etdi. Ankaradakı mitinqdəki çıxışında isə o, artıq hücuma keçdi. 

Etirazçıları «sərxoşlar» adlandırdı və öz tərəfdarlarını əks nümayişlərə çağırdı. Onun 

tələffüzü amiranə, yavuz (heybətli) tonda olsa da, səslənən yerdən bir az uzaqda itib-

batdı.  

Siyasət həm də əllaməliklər məkanıdır. Bəzən siyasi xadimlər öz qüdrətlərinə və 

sarsılmaz nüfuzlarına elə inanırlar ki, özlərini mifologiyadan müasir həyata düşmüş 

Meduza Qorqona kimi hesab edirlər. Axırıncının dəhşətli gözü kimə sataşsa, yerindəcə 

daşa çevrilirdi. Partiyasının üzvləri və tərəfdarları da öz liderlərini belə bir çətin anda 

məhz Qorqona qiyafəsində görmək istəyirdilər. Qoy onun bircə baxışı ölkənin bütün 

əhalisini, onu sevməyənlər də daxil olmaqla, nizama düzləndirsin, lazım gəlsə, bir 

hissəsini lap kölgələrə çevirsin. Axı o, ölkəni «dəmir əllə» idarə eitməyə üstünlük verir. 

Nədənsə bu ümid də puç oldu, etirazçılar baş nazirin ucadan səslənən nidasına 

əhəmiyyət vermədilər,  hədəsindən də nəinki qorxmadılar, heç ona məhəl də 

qoymadılar. Əks effektsə göz qabağındadır, etirazçıların dəstəsi günü-gündən artır. 

Bir qayda olaraq, böhranlar böyük şəxsiyyətləri və böyük işləri görmək cəsarətini 

meydana gətirir. Böyüklük böhrandan çıxmaq yolunu tapmaqda ifadə olunur. Səhvləri 

davam etdirmək istəyi isə əks tərəfdə qəzəb hisslərini daha da qızışdırır, onların 

ordusuna yeni taqımlar daxil olmağa başlayır. Hədəyə cavab isə «Tayib, istefa !» və 

ondan da daha acı səslənən şüarların işə düşməsi şəklini alır. Bu, inqilab qabağı Fransa 

tarixindən qəribə bir əhvalatı yada salır. Maliyyə böhranı dərinləşəndə, maliyyə naziri 

Kolon gələcəkdə boynu vurulacaq kral  XVI Luiyə məsləhət gördü ki, pul məsrəflərini 

daha da artırmaq lazımdır ki, xəzinədə pulun hələ çox olduğu təsəvvürü yaransın. Bu, 

suda batana daha dərinə düşməyi arzulamağa bərabər idi. Xalqın qəzəbi isə xəzinənin 

---

133 

 

kasadlığından daha qorxuludur. Onu qızışdırmaq yanğının arealını genişləndirməkdən 

başqa heç nəyə xidmət etmir. 

    Etirazçılar, heç şübzəsiz, polisin həmlələrindən qorunmaq üçün barrikadalar 

qurmağa məcbur oldular. Barrikada isə sözdən, qışqırıqdan, boğaz tellərinin səs 

salmasından düzəlmir, onun tarixi materialı küçədən sökülən oraya döşənmiş 

daşlardır. Buna görə də iğtişaşçılar «vandal» tituluna layiq görüldülər. Etirazçılar isə 

yarlıq yapışdırmaqdan uzaqdırlar. Onlar soruşa bilərlər ki, nəyə görə Atatürkün 

yaratdığı dövlət binasının daşlarını rəhmsizcəinə sökənlərə və onu sökdürməyə can 

atanlara qarşı elə bir kəskin ittiham irəli sürülmür. Dünyəvi dövlətin məhvinin 

üfüqlərini uzaqdan seyr edənləri isə görən necə adlandırmaq olar? Axı tam iflasa 

uğrayan Osmanlı imperiyasının, İslam xilafətinin xarabalıqları üzərində qurulan yeni 

dövlət öz nəzərlərini proqressə, demokratik inkişafa tutmuşdu. Əgər onların hər ikisini 

yenidən həyata qaytarmaq mümkün deyilsə, onda bu cənfəşanlıq nəyə lazımdır? Axı ən 

xəyalpərvər adam da, zaman maşınında geriyə səyahət etmək istəyən də həyətdə XIX 

əsrin mövcudluğunu yaddan çıxarmamalıdır. Savadsızlıqdan Olimpi öz ölkəsinin adına 

çıxmaq olar, ancaq zamanı öz məhvərindən çıxarmaq mümkün deyildir. Zaman 

indidən keçməklə gələcəyə istiqamətlənmişdir.  

Atatürk irsinin tədricən ləğv edilməsi cəhdləri hansı bir aldadıcı qalın pərdə 

altında gizlədilsə də, məhz dünyəvi dövlət quruluşunun dayaqlarına ağır zərbə vurub, 

nəticə etibarı ilə onları sıradan çıxarmaq məqsədini güdür. Kamalçılar isə bununla heç 

cür razılaşa və islamizmin öz doğma ərazilərini işğal etməsinə biganə qalmaqla, dözə 

bilməzlər. Ona görə də islamçılığın daha geniş müdaxiləsinin qarşısını kəsmək üçün 

parkın ləğv edilməsinə qarşı qalxan etiraz belə böyük miqyas aldı.  

Hakim «AK» partiyası son üç dəfə aparılan seçkilər zəmisindən bol məhsul 

biçməyə nail olduğundan, seçkini demokratiyanın başlıca və yeganə amili hesab edir, 

bu məlhəmi istənilən yaraya sürtməyə çalışır. Ona görə də hakim partiya və onun lideri 

özlərinin bu paslanmayan silahısından istifadə etməkdən əl çəkmirlər, etirazçıları 

seçkidə qazanacaqları qələbə ilə qorxuzmağa əl atırlar. Bu səbəbdən də vaxtından əvvəl 

parlament seçkiləri keçirmək söhbəti ortaya atıldı və ümumiyyətlə, onlar seçki kart-

blanşını əldən vermək istəmirlər. Ancaq unudurlar ki, onların siyasəti üçün belə 

quraqlıq olan bir dövrdə partiyanın səpdiyi toxumlar əvvəlki tək sıx cücərti verməyə də 

bilər. Həm də bu toxumlar artıq əmin olduqdları münbit torpağa düşməyəcəkdir, 

onların bir hissəsi İisus Xristosun «İncil»dəki pritçasında göstərilən kimi, daş üstünə 

düşdüyündən cücərməyəcəkdir.  

«AK» partiyası özünü nə qədər iradəli, sarsılmaz göstərsə də, çaşqınlıqdan da 

xali deyildir. Əks nümayişlər keçirmək çağırışı seldən qorxan adamın zəifliyi 

görünüşünü yaradır. Partiyanın öz daxilində də fikir ayrılığı mövcuddur. Prezident 

xalqın etirazını demokratiyanın nümayişi kimi qiymətləndirərək, xalqın səsinə qulaq 

asmaq lüzumunu yada saldı. Baş nazirin müavini sərt tədbirlərə görə üzr istədi. 

İstanbul valisi bundan sonra qeyri-adekvat vasitələrə əl atmayacağı öhdəliyini dilə 

gətirdi, lakin sonra mövqeyini dəyişməli oldu.  Partiyanın lideri isə öz daşlaşmış 

mövqeyindən dönmək istəmir. Əvvəlcə o, meydana çıxanları xarici qüvvələrin 

təhrikinə uymaqda suçladı, kosmetik geriləməyə söz versə də, öz aqressivliyindən yenə 

---