H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mora! imperativbri
- Beynəlxalq münasibətlərdə konfliktlər və əməkdaşlıq
- Xristianlığa
xalqının moral tələblərinə uyğun olduğu iddiasım yaratdı. Sentyabr I938-Cİ il Münxen konfransında Fransa və İngiltərənin Hitlerə güzəştə getməsi total müharibə üçün Hitleri həvəsləndirdi. Beynəlxalq münasibətlərdə beynəlxalq moraldan danışarkən moralın əsas imperativlərindən danışmamaq mümkün deyil. Mora!
0 deməkdir ki, hər bir aktor beynəlxalq siyasi davranış imperativinə - mühüm moral qaydalara rəayət etməklə beynəlxalq münasibətlərin başqa iştirakçılarının legitimliyini də qorumalı, təmin etməlidir (məsələn, müharibə, sülh və s. məsələlədə onları təcrid elməməli, moral gözlənməlidir). İndiki müharibələrin (kütləvi qırqın silahlarının olması, ən yeni silahların kəsfi, ön və arxa müharibə məfluımlarının arasındakı sərhədin götürülməsi və s.) aparılmasında moral tələblərinə riayət beynəlxalq münasibətlərdə aparıcı yerə çıxır. Abxaziya konfliktinin yaratdığı didərginlər Gürcüstana, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində separatçıların bir milyona qədər qaçqın - köçgün faciəsinin yaratması, minlərlə, yüzlərlə qoca, uşaq, qadın və s. mülki vətəndaşların qırqını, ermənilərin həyata keçirdikləri Xocalı soyqırımı və s. beynəlxalq münasibətlər aktoru olan Azərbaycan Respublikasına qarşı qeyrİ-moral hərəkət olduğu (başqa ölkənin silahlı qüvvələrinin yardımı ilə) gün kimi aydındır. Beynəlxalq münasibətlər aktorunun məqsədləri yüksək mənəviyyata malik olmalıdır. Bunlar onun moral mövqeyini əks etdirməlidir. Bir də qeyd edək ki, moral dəyərlər beynəlxalq münasibətlərdən ayrı deyil. Onları tənzimləmək, hamının qəbul edəcəyi yüksək moral normalara uyğunlaşdırmaq beynəlxalq münasibətlər iştirakçılarının hamısının vəzifəsidir.
Konfliktlər və əməkdaşlıq beynəlxalq münasibətlərin vacib xarakterlərindəndir, beynəlxalq münasibətlər prosesinin iştirakçılarının mütəmadi əlaqələrinin ifadəçi sid irlər. Marks və Hegelin sözləri ilə desək onlar “dialektik cütüdürlər. Yəni onlar bir-birinin
qaydaları ilahi qanunlar əsasında qurmaq istəyi əsas götürülməlidir. Burada buddist modelindəki dünyaya baxışda olmayan bir cəhət meydana çıxır: o da siyasi fəaliyətə mühüm rol ayrılmasıdır. Lakin bu dünya ilə o dünya inamı arasında nicat xristianlıqla islam arasında fərqlənir. Xristianlığa görə differensial inistitutlar - orqanların hakimiyyəti ikili mənadadır: Allahın yerdə nümayəndəsi olan çar, hakim, hökmdar, Allahın hökmlərini icra edir, onun hakimiyyəti dünyəvi qanunlarla olmamalıdır. Burada əməldə idarəetmə iki yerə bölünür: hökmdarın kilsəyə tabeçiliyi; və hökmdarın öz xalqının istəklərinə uyğun olaraq dünyəvi qaydalarla ölkəni idarə etməsi tələblərinin yerinə yetirilməsi. Burada siyasi sahə dindən ayrıdır, çünki siyasi mühit siyasi elitanın mübarizə və rəqabətləri üçün açıqdır. İslam mədəni kodunda, əksinə, Allahın tələbləri hər bir məqam üçün mütləq deyil, dəyişə bilər, ancaq Allaha xoş gedən dərəcədə dünyəvi dəyərlərdən istifadə oluna bilər. Burada Allah qanunlarının icrası üçün geniş meydan vardır. İslamda siyasi və dini meydan qarışır, lakin Allah və şəriət qanunlarına zidd olan ligitim bir hakimiyyət qurmağa imkan verilmir. Din dövlətdən ayrı olan ölkələrdə də dövlət dini müdafiə etməli, vətəndaşların Allah qarşısında borclarını vermək üçün onların hüquqlarını qorumalıdır. Məsələn, protestanr (xristian) tələblərində bu məsələyə qəti imkan verilmir: dövlətin dünyəvi qanunları qəbul edib onunla yaşamaq günah sayılır. Əxlaqı-moral tələblərin bəraəti üçün müharibələrə əl atmaq, repressiyalar həyata keçirmək, işgəncələr və terrorizmin tətbiqi nümunələri çoxdur. Bunların xalqın ümumi rifahı xətrinə, ədalət, milli azadlıq və s. naminə olunduğunun beynəlxalq münasibətlərdə iddiasına az rast gəlinmir. “İnam etikası” və “məsuliyyət etikası” kimi iki etik normaya həmişə bəraət qazandırmaq mümkündür. Dövlət xadiminin moral-mənəvi borcunun olmadığını deyənlər onun mənəvi borcunu xalqın mənəvi tələbi ilə eyniləşdirirlər. Buna siyasi
Çexoslovakiyadakı Sudet almanlarının ərazisini - Sudetiyanı Almaniyaya birləşdirmək cəhdi Alman
atırlar: transmilli korporasiyalar deyirlər ki, onlar zəifinkişaf etmiş ölkələrin iqtisadi və mədəni inkişafına kömək edirlə:. 'feiToristlər əsaslandırırlar ki, özlərinə uyğun olmayan dəyərlərə qirşı mübarizə aparırlar, islam fundamentalistləri belə əqidədən çıxı; edirlər ki, dünyada sosyal ədalətli, siyasi, hərbi və əxlaqı cəhəidən bir din varsa o da ancaq islam və onun “üınmə” ideyasıdır; xristian terrorçular isə - biri katoliklərin, o biri isə provoslavlarm üstünlüyü və ümumiyyətlə xristianlığın daha qabaqcıl din kimi yaşamaq hüququn üstünlüyü və s. ilə izah edirlər. Buradan göründüyü kimi moral normaların olduğunu beynəlxalq münasibətlərin bütün iştirakçıları görür, qəbul edir. Lakin ona müxtəlif etik yanaşmalarla yaxınlaşır, onunla razı’aşırlar. Bununçün də beynəlxalq moral m traktovka - anlanma müxtəlifliyini nəzərdən keçirək istər əməli, istərsə də nəzəri cəhətdən beynəlxalq moralda fərqlərin mövcudluğu məlumdur. Çünki beynəlxalq münasibətlərin aktorlarının da müxtəlif nədəni və ideoloji uyğunluluqlarını qəbul etmək olmur. Bunları ayırd etmək üçün, P.de Senarklen demişkən, hər hansı siyasi sis:emin daxili prinsiplərinin etik normalarını nəzərə almadan mümkün deyil. Belə prinsiplərin təhlili ilə onların ənənəvi normaları və ideoloji əsaslarının xüsusiliklərini bilməklə mümkündür. Dünya dinlərinin hamısının öz dəyərlərini qoruyub saxlaması üçün Ö2ünün kodu vardır. Dünyəvi morala əsaslanan konfusiçUik moralın, hakimiyyətin və avtoritetin Göyün “mandatına” malik olan imperator əlində olduğunu iddia edir.
dünyanın özəlliklərinə sahih olmaq üçün bu dünyada yüksək dini elita və istəyinə müvafiq olan ədalətli sosyal qayda yaratsın, (jöründüyü kimi bu dinlərdəki mədəni kod siyasi fəaliyyəti arxa plana çəkir, monarxın rolunu sakrallaşdır-ilahiləşdirir.
nicat Yer aləmiilə Göy aləminin arasındakı daimi gərginliyi aradan qaldırmaq üçün insan cəhdləri sonsuz olmalı, yerdəki aləmi.
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|