I bap. Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili a túrkiy tillerde kórkem shıǵarma tiliniń izertleniwi

Atlıqtıń betlik hám predikativlik affiksleri
Shayırdıń shıǵarmaları tilinde atlıq hám atlıqlasqan kelbetlik, sanlıq, almasıq h.t.b. Sózler gáptiń qurılısında baslawısh wazıypasında qollanǵanda betlik affikslerin qabıllaydı. Atlıq sózlerdiń betleniwi birlik san birinshi bette -man//-men, -ban//-ben, -pan//-pen, ekinshi bette -san// -sen, kóplik san birinshi bette -mız//-miz, -bız//-biz, -pız// -piz, ekinshi bette -sız//-siz, úshinshi bette birlik hám kóplik sanda grammatikalıq kórsetkishi joq, nollik formada qollanıladı: Kózim joq men bir soqırman/1,192/, Paymanam tolǵan paqırman/1,192/, Rustám aytubdı: «qońıratsań», Aydos aytubdı: «qońıratman», Almas gáwhármen, folatman, Chını qońırat hasıl zadman/Sh,165/, Jalǵızban dep jaltańlama, Kóppen ǵoy dep taltańlama/1,110/. Atlıqtıń betlik affiksiniń -am//-ám forması shayırdıń shıǵarmalarında siyrek ushırasadı¹⁵⁸: Rásúwlǵa úmmát, haqqa qulam, qudiret ishini ne bilám/260/.
Orta Aziyalıq túrkiy ádebiy tilinde 3-bettegi atlıq hám substantivlesken sózler bayanlawısh xızmetinde jumsalǵanda predikativ affiksleri menen baylanısqan, shayırdıń dóretpelerinde az sanda bolsa da bul jaǵday saqlanıp qalǵanın kóremiz. Predikativ affiksi wazıypasın házirgi keler máhál -turur//-durur feyilleriniń qısqarǵan forması -dur//-dúr, -tur//-túr, -tır//-tir, -dı//-di affiksleri atqarǵan: Bul dúnya panıydur, payanı joqtır/54/, Den sawlıqdur altın taǵıń/1,65/, Qaradan kópdur gunayı /Sh,140/, Xannıń qızıdur anası/Sh,160/, Ata yurtıdur Túrkstan /Sh,166/, Kene tentákdur inisi/143/, Aytıw merekeniń bári toydadur/1,62/, -dı//-di predikativiniń qollanıwına mısallar: Túp babańız Naǵadaydı/144/.
Eski túrkiy jazba esteliklerinde atlıq sózler tómendegi betlik affiksleri menen jumsalǵan: -man//-men, -sen, -mız//-miz,-biz,-siz: Qırıq az oǵlımen /Sudj,11/, Arıq oqsen /ktm,8/, Eren alp ersiz /Ee,28/, Bu atamız, Umay begbiz /Ee,28/. 3-bet birlik hám kóplik sannıń kórsetkishleri estelikte ushıraspaydı.
1310-jılı Xorezmde jazılǵan qıpshaq-oǵuz esteliklerinen Rabǵuziydiń «Qıssa-sil-anbiya» miynetinde -durur//-turur predikativi ónimli jumsalǵan: Arab qamuǵı İsmail urıǵı turur, Solix aning yalavachi turur, İsmail aydı: Ul atam turur¹⁵⁹. XVII ásirdegi Xorezm shahı Abulǵazı Bahadırxannıń «Shejireyi túrk» miynetinde de jiyi ushırasadı: Rasul Muhammad turur/11/, Lafzı adam arab tili turur/13/, Bu qadim el turur/36/, Biriniń ati Yasulun turur/93/¹⁶⁰. Bu forma XVIII ásirdegi yuridikalıq esteliklerde de jumsalǵan: Murat shayıq babamız turur/Ahidnama/.