I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

1) haqiqiy, 
sex yoki korxonada hosil b o ‘lgan ishlab chiqarish 
sharoitlarini aks ettiradigan;
2) normallashtirilgan, 
elektr iste’molini ratsionalizatsiyalash 
va optim allash im k on iy atlarini va m exanizm larda va elektr 
tarmoqlaridagi yo‘qotishlarini hisobga oluvchi;
3) 
kelajakka m o‘ljallangan, 
ishlab chiqarishning rivojlani- 
shini oldindan hisobga oladigan va yaqin kelajakdagi yoki undan 
ko‘proq muddatga (5 yilgacha) uning sifat o ‘zgarishlarini hisobga 
oladigan tashkil etuvchilar.
Elektr balansining bosh maqsadi - elektr energiyasini foydali 
ishlatish darajasini aniqlash va isroflarni pasaytirish y o ‘llarini 
qidirish, elektr iste’molini ratsionalizatsiyalash. Shuning uchun 
balansning asosiy turi etib, asosan, elektr iste’molining real hajmini 
va elektr energiyasidan foydalanish darajasini aniqlovchi aktiv 
energiya balansini hisoblash kerak.
Kirib kelish va sarf etish qismlari aktiv energiya hisoblagichi 
ko'rsatishi va hisobiy quvvat b o ‘yicha qabul qilinadi va hisobga 
olinadi.
Aktiv elektr energiya elektr balansining sarfiy qismi quyidagicha 
sarf qismlarga bo‘linadi:
1. Ishlab chiqarishning energiya sig ‘imli jihozlarining turli 
zvenolarida (elektr pechlarda, kompressor va nasos qurilmalarda) 
y o ‘qotishlam i hisobga olmasdan chiqarilgan m ahsulotga foydali 
sarfni ajratish b ilan , aso siy te x n o lo g ik ja ra y o n la rg a elektr 
energiyasining to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri xarajatlari;
2. T ex n o lo g ik ja ra y o n la rn in g ta k o m illa sh m a g a n i yoki 
texnologik normalar buzilganligi natijasida elektr energiyasining 
asosiy texnologik jarayonlarga bilvosita sarfi;
3. Elektr energiyasining yordamchi ehtiyojlarga (sex xonalarini 
shamollatishga, sex transporti, yoritish) sarflari;
4. Elektr ta’minoti tizimi elementlarida (transformatorlar, reak- 
torlar, Iiniyalarda) elektr energiya y o ‘qotishlari;
143

---

5. 
Elektr energiyasining chetki iste’molchilarga (oshxonalar, 
klublar, magazinlarga) berish.