İçindekiler orta asya’dan anadolu’ya iLMİn yolculuğU
Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed (ö. 508/1115)
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mâverâünnehir Fıkhının Etkileri
| 2. Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed (ö. 508/1115):
Hanefî fıkıh ve kelâm alimi olup Nesef’te doğdu. Ebü’l-Yüsr el- Pezdevî’den fıkıh okudu. Necmeddin en-Nesefî (ö. 537/1142) ve
Zehebî, A ʿ lâmü’n-nübelâ ʾ , 18/326; Sübkî, Ṭ aba ḳ āt, 5/50; İsnevî, Ṭ aba ḳ āt, 1/41. 51 Zehebî, A ʿ lâmü’n-nübelâ ʾ , 18/525-526; Sübkî, Ṭ aba ḳ āt, 4/190; İsnevî, Ṭ aba ḳ āt, 1/14; Kehhâle, Mu ʿ cemü’l-müellifîn, 3/501; Ocak, Nizâmiye Medreseleri, 236; Kavakçı, Māvarā’ al-Nahr İslâm Hukukçuları, 59-60.
52 İsnevî, Ṭ aba ḳ āt, 2/14; Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifin, 2/76. 53 Ahmet Özdemir, “Nesefli Meşhur Fakihlerin Fıkıh Mirasına Katkıları”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/70 (Mayıs 2018), 34, 41. 54 Kureşî, el-Cevâhirü’l-mudıyye, 2/577-581; Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, 123; Kavakçı, Māvarā’ al-Nahr İslâm Hukukçuları, 180-181. 408
Ömer MENEKŞE
Alâeddin es-Semerkandî (ö.539/1144) kendisinden ders aldı. Buhara’da vefat etti. 55
Kelâma dair Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn adlı hacimli eserinin yanısıra fıkıh ve usulüne dair Menâhicü’l-e ʾ imme adlı eseri ile Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin Câmi ʿ u’l-kebîr adlı eserine yaptığı şerhi bulunmaktadır. 56
XIV. yüzyılın başlarında Moğol istilâsı sonrası Orta Asya’dan batıya ve güneye göç eden Türkler, Mâverâünnehir fıkıh geleneğinin Bağdat, Şam, Kahire, Anadolu, Hint alt kıtası gibi İslam dünyasının belli başlı ilim merkezlerine taşınmasını, buralara yerleşerek kök salmasını sağladılar. Nitekim Mâverâünnehir fıkıh ekolü Hanefî mezhebinin hâkim olduğu Osmanlı ve çağdaşı bazı devletlerin hukuk sistemleri üzerinde derin etkiler icra etti. Bunun için mesela Hint alt kıtasında Bâbürler devrinde kaleme alınan
el-Fetâva’l-Hindiyye (el-Fetâva’l- ʿ Âlemgîriyye)’nin içeriğine ve kaynaklarına bakmak yeterlidir. 57
Yine aynı şekilde Osmanlı hukuk tarihi boyunca yaygın olarak kullanılan fetva mecmualarından biri olan Fetâvâ-yı An ḳ aravî’de de bu ekolün ortaya koyduğu fıkhî birikimden istifade edildiğini görürüz. Öyle ki bu fetva mecmuasında bazen açık bir şekilde bazen de rumuzla Suğdî, Ebü’l-Usr el-Pezdevî ve Haherzâde gibi Mâverâünnehir fakihlerine atıf yapılmıştır. 58
Ayrıca zengin bir hukuki mirası içeren ve bugün dahi istifade edilen Mâverâünnehir fıkıh havzasına ait literatür; Horasan, Anadolu, Balkanlar ve Kafkaslar’da dinî-toplumsal hayatın işlediği fıkıh zeminini oluşturmuş, bilahare bu bölgelerde üretilen eserler yıllarca medreselerde okutulmuş, üzerine yüzlerce şerh ve haşiye yazılmıştır. 59
Nitekim bu havzada üretilen eserlerin Osmanlı Devleti’ne etkisini görmek için İstanbul ve Anadolu’daki yazma eser kütüphanelerindeki koleksiyonlara bakmak yeterlidir. Zira bu kütüphanelerde istinsah
55 Kureşî, el-Cevâhirü’l-mudıyye, 3/527; Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye, 216; Yusuf Şevki Yavuz, “Nesefî, Ebü’l-Muîn”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Erişim 09 Mayıs 2021); Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, 61-62. 56 Kâtip Çelebi, Keşfü’z- ẓ unûn, 1/570; Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifin, 2/487. 57 Bedir, Buhara Hukuk Okulu, 87. 58 Kübra Nugay, Şeyhülislam Mehmed Emin Ankaravî'nin Fetâvâ-yı Ankaravî Adlı Eserindeki Metodu (Aile Hukuku Örneğinde), (Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012), 73. 59 Yıldırım, “Orta Asya’da İslâmî İlimler”, 672. |