İkt-baza bilikləri

---

Kimyanın əsas qanunları
1. Maddə kütləsinin saxlanması qanunu
2. Tərkibin sabitliyi qanunu
3. Həndəsi nisbətlər qanunu
4. Ekvivalentlər qanunu
5. Həcm nisbətlər qanunu
6. Avoqadro qanunu
Maddə Kütləsinin Saxlanması Qanunu (Lavozye Qanunu)
Maddə kütləsinin saxlanması qanunu, kimyanın əsas prinsiplərindən biridir və Antoine
Lavoisier tərəfindən 18-ci əsrin sonlarında formulalaşdırılmış əsas qanunlardan biridir. Bu
qanun, kimyavi reaksiyalar zamanı maddənin kütləsinin dəyişmədiyini və kimya
proseslərinin bütün kimyavi maddələrin kütləsinin qalıq olmasını təsdiq edir. Lavozye
Qanunu, kimyanın tədqiqatında dövrdən-dövrə və layihədən-layihəyə istifadə edilən ən
əhəmiyyətli prinsiplərdən biri kimi müdrikçə qəbul edilir.
Bu qanunun əsas ideyası, bir kimyavi reaksiya baş verdiyində, reaksiyaya qatılan və çıxan
maddələrin kütləsinin eyni qalmasıdır. Başqa bir deyilə, maddələr birləşdir və ayrılsa da,
reaksiyada iştirak edən bütün atomlar və ya molekullar qalıq vəziyyətdə mövcuddur. Bu,
kimyaçılar və tədqiqatçılar üçün reaksiyalardan sonra maddələrin qalıq kimyəvi tərkibini və
nisbətlərini hesablamağa kömək edir.
Lavozye Qanunu, kimyada modern elementar kimyəvi tərkiblərin inkişafında əhəmiyyətli bir
rola sahibdir. Bu prinsip, elementlərin tərkibindəki atomların sayının müəyyənləşdirilməsinə
və bu elementlərin reaksiyalarında hansı qanunların izlənilməsi lazımı dair əhəmiyyətli bir
yolu göstərir. Ayrıca, bu qanun, kimyanın ümumi qanununu ifadə edir və həm praktiki, həm
də konseptual olaraq kimyada işlərini yürütmək üçün əsas mənbəyi təşkil edir.
Tərkibin Sabitliyi Qanunu (Daltonun Qanunu)
Tərkibin Sabitliyi Qanunu, kimyanın əsas qanunlarından biri olaraq tanınan və John Dalton
tərəfindən formulalaşdırılmış əsas bir prinsipdir. Bu qanun, elementlərin və onların
tərkibindəki atomların kimyavi reaksiyalar zamanı müəyyən bir nisbətdə olduğunu və
maddələrin bu nisbətin dəyişmədiyi şəkildə birləşib ayrıldığını göstərir.Daltonun Qanunu,
əsasən atomların kimyanın temel birimi olduğunu və maddələrin atomlarının tərkibində
müəyyən bir elementlərin atomlarının hansı nisbətdə olduğunu bildirir. Bu, elementlərin
kimyavi tərkibini və reaksiyalarını daha yaxından anlamağa kömək edir.Bu qanuna görə,
hər bir elementin kimyavi reaksiyalar zamanı atomları müəyyən bir nisbətdə bir araya gəlir
və bu nisbət dəyişmədən qalır.

---

Məsələn, hidrogen (H) və oksigen (O) elementləri su molekullarında H2O formasında
birləşirlər və bu molekulların nisbəti 2:1-dir. Bu qanun, kimyaçıların maddələrin kimyavi
tərkibini və reaksiyalarını təxmin etməkdə və hesablamada istifadə etdikləri əhəmiyyətli bir
prinsipdir.
Daltonun Qanunu, kimyanın ilkin inkişafında əhəmiyyətli bir addıma vadar etmiş və
atomların kimyanın əsas birimi olduğu konseptini möhkəmlətməkdə köməkçi olmuşdur. Bu,
kimyanın modern anlayışının və tədqiqatının temelini təşkil edir və kimyaçılar üçün
maddələrin kimyavi tərkibi və davranışının başa düşülməsində əsas bir prinsipdir.
Istənilən saf maddə alınma üsulundan asılı olmayaraq sabit vəsfi və miqdari tərkibə
malikdir. Məs. su müxtəlif üsullarla alınır :
1. Elementlərdən
2. Turşuların parçalanmasından
3. Əsasların parçalanmasından
4. .Neytrallaşma reaksiyalarından
5. Bütün üzvi maddələrin yanmasından və s