İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ

 
İNFORMASİYA   TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
 
 
 
________________________ 86 ____________________________ 
 
yoxlanması),  həmçinin  müəlliflikdən  imtina  edilməsinin 
mümkün olmaması anlamını verir. 
İlk  olaraq  kriptoqrafiya  informasiyanın  şifrələnməsi 
üsullarını  öyrənirdi.  Ənənəvi  olaraq  kriptoqrafiya  simmetrik 
kriptosistem  əmələ  gətirir,  yəni  bu  sistemdən  istifadə 
etməklə  şifrələnmə  və  ya  şifrədən  azad  olma  bir  açarın 
köməkliyi  ilə  həyata  keçirilir.  Bundan  başqa  müasir 
kriptoqrafiya  özündə  assimmetrik  kriptosistemi  və  elektron 
rəqəmsal imza sistemini (ERİ), xeş-funksiyanı, açarlarla idarə 
etməni, gizli informasiyanın alınmasını, kvant kriptoqrafiyanı 
əks etdirir. 
Kriptoqrafiya  haqqında  verilmiş  qanun  abonentlərin 
şantaj  olunması  və  ya  abonentin  satın  alınması,  onun 
aldanılması,  mənzilinin  və  ya  avtomobilinin  açarının 
oğurlanması,  onun  həyatını  təhlükə  altına  alan  hədələrin 
həyata  keçirilməsi,  müdafiə  edilən  verilənlər  bazasından 
informasiya  alarkən  ona  edilmiş  təhlükə  və  s.  hallar  baş 
verdikdə subyektin müdafiəsi ilə məşğul olmur. Kriptoqrafiya 
qədim elm sahələrindən biridir, onun yaranma tarıxı bir neçə 
min illər əvvələ (təxminən 4 min il əvvələ) gedib çıxır. 
Kriptoqrafiyadan istifadənin birinci dövründə (təxminən 
3  min  il  əvvəl)  şifrələnmə  üçün  monoəlifbadan  (yazıda 
istifadə edilən hərflərin digər hərflər və ya simvolar ilə əvəz 
edilməsi) geniş istifadə olunurdu. 
Kriptoqrafiyadan istifadənin ikinci dövründə  (IX əsrdən 
başlayaraq Yaxın Şərqdə dövrünün görkəmli alimi abu Yusif 
Yaqub  ibn  İshaq  əl-Kindi),  XV  əsrdən  başlayaraq  Avropada 
(Leon  Battista  Albert  -  XX  əsrin  sonlarına  kimi)  şifrələmə 
üçün çoxəlifbalıqdan geniş istifadə edilməyə başlanıldı. 
Kriptoqrafiyadan istifadənin üçüncü dövründə (XX əsrin 
başlanğıcı  və  XX  əsrin  ortalarına  kimi)  şifrələmə 

---