İnsan və təbiət silsiləsindən
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Orqanizm bir sistem kimi
103 Orqanizm bir sistem kimi Kainat (bütöv) və təbiət (bütöv və tərkib) özü sistemdən ibarətdir. Bu sistemdə müxtəlif ölçülü və çəkili elementlər sürət, hərəkət vəziyyətindədirlər. Sürət kainatın tərkibində olan nahamarlıqların yaranmasından meydana gəlir. Elementlərin yerdəyişməsi və kütlə axını sürəti, qüvvəni yaradır. Nahamarlıqların yerini doldurmaq üçün zərrəciklər axın edir. Nəticədə həmin yer dolur və tarazlıq yaranır. Kainatın daxili qeyri-tarazlıqların tarazlıqlara keçməsindən və əksinə dönməsindən yaranan tarazlıqlardan ibarətdir. Bütün bu proseslər sistemli xarakter kəsb edir. Nahamarlıqlar müəyyən bir müstəvidə azlığın və çoxluğun nisbətində, mübarizəsində meydana gəlir. Qeyd: belə bir fikirdən də çıxış etmək olar ki, nahamarlıqların yerində formalaşan ulduzlar qalaktikaların tarazlıqlarını yaradan “dağlar” rolunda çıxış edirlər. Kainatın tarazlığı və qüvvəsi onun daxili elementlərinin yerdəyişməsindən meydana gəlir. Ulduzlar və planetlər, digər bərk kainat cisimləri hərəkət edərkən kainatın müstəvisini də hərəkət vəziyyətində saxlayırlar. Bu hal tarazlığı yaradır. Kainatın makro strukturu və tərkibində sonsuz sayda strukturları (ulduz sistemləri) mövcud olur. Nahamarlıqları, nisbət fərqlərini aradan qaldırmaq və yenidən fərqləri üzərə çıxarmaq üçün hərəkət mövcud olur. Bu hərəkət sayəsində qüvvə və enerji yaranır. Enerji kütlədən və kütlənin sürətinin zamanla ölçüsündən meydana gəlir. Bu anda qüvvə amili ortaya çıxır. Kütlənin qüvvəsi də sürəti yaradır, sürət enerjini meydana gətirir. Beləcə qarşılıqlı proseslər həyata keçirilir. Kainatın varlığı onda olan vahid qüvvənin mövcudluğunu əks etdirir. Bu vahid qüvvə də tərkibində olan qüvvələrdən yaranır. Yəni, ulduzlar və planetlər olmasa kainatın müstəvisi də olmaz. Bu halda isə yoxluğa gedib çıxılar ki, o da qeyri-mümkündür. 104 Yəni, kainat sərhəddi yoxdur. Kainat, qalaktikalar, ulduz sistemləri əbədidir. Bu baxımdan da qüvvə və enerji də əbədidir. İnsanlar məlumdur ki, hüceyrələrdən, toxumalardan, vəzlərdən, limfa sistemindən, qan və sinir damarlarından, əzələ və sümüklərdən, həmçinin sinir hüceyrə və toxumalarından ibarətdir. İnsan öz orqanizmisi ilə vahid təkmil sistemdən ibarətdir. İnsanın sistemi onun tərkibini təşkil edən müxtəlif orqanların qarşılıqı quruluşundan və fəaliyyətindən ibarətdir. İnsanlarda bütün daxili orqanlar, bir-birilərindən müəyyən qədər fərqlənməklə, əsasən oxşar tərkiblərdən meydana gəlir. Fərqlər də var. Bu fərqlər nisbətən “acı” və “şirin dadları” olan orqanlardadır. Həmçinin, fərqlər quruluşlardadır. Təbii ki, bir orqan bir az bərk, o biri orqan bir az ondan yumşaq olur. Bu da funksiyanı təşkil edir, fərqli birləşmələri meydana gətirir. Fərqli funksiya fərqli quruluşdan meydana gəlir. Məsələn, güman edək ki, fərqli xarici görünüşə malik olan insanlar da fərqli düşünə bilirlər. Düşüncə fiziki quruluşdan və bioloji amillərdən çox asılıdır. Qan təzyiqi fərqli olan insanlar, qan qrupları fərqli olan insanlar fərqli düşünürlər. Dəri rəngləri fərqli olan insanlar fərqli düşünürlər. Fərqli xarakter mövcuddur. Bu fərqlilik bioloji və fiziki fərqlilikdən meydana gəlir. Universal düşüncələr də mövcuddur. Bu universallıq isə uyğunluqdan yaranır. Məsələn, bütün insanlar, onların daxillərində olan bütün kişilər, qadınlar, bütün uşaqlar, yaşlı insanlar universal düşünə bilirlər. Buna görə də xarakter fərdi və universal əsaslı olur. Hamımza məlumdur ki, qan hər bir orqanı təmin edir. Orqanlar arasında tələbləri yerinə yetirir. Beyin ürəklə birlikdə qanı orqanlara paylayır. Qan tərkibini yeməklərdən, sudan və havadan olan çevrilmə proseslərindən götürür. Qanın süzülməsi, zəhərli maddələrdən təmizlənməsi prosesləri var. Zərərli qida qəbulundan, çoxlu yeməklərdən və yaxşı tənəffüs prosesləri olmayan hallarda qan zəhərlənir. Həmçinin ifrazat 105 orqanları (mədə-bağırsaq) da yaxşı işləməyəndə qan zəhərlənir. Qanyaratma orqanı (dalaq, sümükdən ifraz) da yaxşı işləməyəndə qan problemləri əmələ gəlir. Orqanizm ötürmə prosesləri və vitaminlə təminetmə prosesləri baxımından bir sistemdir. Burada tələb-təklif (təminetmə) prosesi yaşanır. Sistemlilik funksiyası onu deməyə əsas verir ki, bir orqan çatışmayanda uyğun orqan həmin orqanın funksiyanı öz üzərinə götürür. Sistemlilik insanın ruhi aləm ilə fiziki-bioloji, anatomik aləmi arasında əlaqə yaradır və mentallıq formalaşır. İnsanın daxili sistemi onun xarici aləmlə sistemli təmaslarını təmin edir. İnsan xarici aləmə münasibət bildirir. Münasibət məhz qəbul olunan və daxiuldən gələn zərrəciklərin sintez və analiz yolu ilə aydınlaşdırılmasıdır. Qan haqqında Elm yazır ki, böyük adamın canında 5-litrə qədər qan olur. Qan sümük iliyindən və dalaqdan meydana gəlir. Elm həmçinin qeyd edir ki, qanın əsas hissəsini plazma (sağlam və yetkin adamın qanının 55 faizini) təşkil edir. 45 faiz isə hüceyrəvi elementlərdən ibarətdir. Uşaqlarda isə hüceyrəvi elementlər plazmaya nisbətən çoxdur. Elm onu da yazır ki, plazmada qan hüceyrələri eritrositlərdən (qırmızı qan hüceyrələrindən-oksigen və karbon qazını daşıyıcıdırlar. Dəmir (hem) və zülal (qlobin) olan hemoqlobindən ibarətdir. Qazlar mübadiləsində yaxından iştirak edir), leykositlərdən(ağ qan hüceyrələrindən və qan lövhəcikləri olan trombositlərdən ibarətdir. Bunlar qırmızı sümük iliyi hüceyrələrindən meydana gəlir. Plazmanın əsas hissəsi sudan ibarətdir. 90 faizini su, 10 faizini isə zülallar, yağlar, qlükoza, mineral duzlar və başqa maddələr təşkil edir. Hər bir qan hüceyrəsinin yaşama müddəti var. Qan orqanizmdə ehtiyat halında toplanır. Elm qeyd edir ki, dalaqda 300 qrama qədər ehtiyat qan saxlanılır. Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|