4
edilməsi və bu sahələrdə davamlı inkiĢafa nail olunması hər bir dövlətin əsas
vəzifələri sırasında dayanan məsələlərdəndir. Həmin sahələrin davamlı inkiĢafının
təmin edilməsi ilk növbədə zəngin tənzimləyici normativ-hüquqi bazanın
formalaĢdırılmasını tələb edir. Təbii ki, normativ-hüquqi baza dedikdə, yalnız
məhdudiyyətlər yaradan direktiv sənədlər deyil, müəyyən istiqamətlərdə fəaliyyət,
norma və standartları müəyyənləĢdirən istiqamətverici sənədlər də nəzərdə tutulur.
Dünya təcrübəsi də sübut edir ki, idarəetmə və inkiĢaf tədbirlərinin əvvəlcədən
qəbul edilmiĢ, mövcud Ģəraiti nəzərə alan və elmi cəhətdən hərtərəfli
əsaslandırılmıĢ
normativ
sənədlərin
tələbləri
əsasında
reallaĢdırılması
uzunmüddətli və daha səmərəli nəticələrin əldə edilməsinə Ģərait yaradır. Bütün
bunlar isə dövlət proqramları sahəsində dövlət tənzimləməsinin, yəni iqtisadi
proseslərə dövlətin mümkün müdaxiləsinin zəruriliyini müəyyənləĢdirir. Məhz bu
inkiĢafın təmin edilməsinin hüquqi tədbirlər sisteminin əsasını təĢkil edən məqsədli
dövlət proqramlarının əhəmiyyəti böyükdür. Son illərdə dövlət tərəfindən
regionların sosial - iqtisadi inkiĢafına və ayri-ayrı sahələrin inkiĢafına yönəlmiĢ
çoxlu sayda dövlət proqramları iĢlənib hazırlanmıĢ və hal-hazırda da
reallaĢdırılmaqdadır ki, bu proqramlar da regional inkiĢafın və bu inkiĢafa
yönəlmiĢ dövlət siyasətinin hüquqi əsasını təĢkil etməkdədir. Ġqtisadi inkiĢaf
proqramları hazırlanarkən xarici bazara daha çox rəqabət qabiliyyətli məhsul
çıxarılması, əhalinin sosial problemlərinin həlli, yerli məhsullar hesabına tələbatın
ödənilməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi, istehsal potensialından səmərəli istifadə,
iqtisadiyyatın sahə və ərazi quruluĢunun təkmilləĢməsi ön plana çəkilir. Regional
inkiĢafın dövlət proqramları əsasında davamlı inkiĢafının təmini istiqamətində ilk
ciddi addım 2004-cü ildə prezidentin müvafiq sərəncamı ilə təsdiq olunmuĢ
―Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı
(2004-2008-ci illər)‖ ilə qoyulmuĢdur. I regional inkiĢaf proqramı çərçivəsində
nəzərdə tutulmuĢ tədbirlərin uğurla reallaĢdırılması nəticəsində regionların iqtisadi
potensialı hərəkətə gətirilmiĢ, buradakı əmək ehtiyatları dövriyyəyə cəlb
olunmuĢdur. Bir sözlə, ölkənin davamlı və tarazlı inkiĢafına yönəldilmiĢ bu
5
proqramın icrasına baĢlanılması ilə Azərbaycanda regional inkiĢafın təməli
qoyulmuĢ, bölgələrdə iqtisadi fəallıq xeyli dərəcədə canlanmıĢ, insanlarda
təĢəbbüskarlıq hissi güclənmiĢdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu
il 14 aprel tarixli 80 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiĢ ―Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖nın
icrası ölkə iqtisadiyyatının inkiĢafında mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə,
makroiqtisadi
sabitliyin
təmin
olunmasında,
sahibkarlıq
fəaliyyətinin
geniĢlənməsində, yeni müəssisələrin və iĢ yerlərinin yaranmasında, infrastruktur və
kommunal xidmətlərin səviyyəsinin daha da yüksəldilməsində, yoxsulluq həddinin
aĢağı düĢməsində və əhalinin rifah halının yaxĢılaĢdırılmasında müstəsna rol
oynamaqdadır. 1-ci və 2-ci regional inkiĢaf proqramları çərçivəsində nəzərdə
tutulmuĢ tədbirlərin uğurla reallaĢdırılması nəticəsində regionların iqtisadi
potensialı hərəkətə gətirilmiĢ, buradakı əmək ehtiyatları dövriyyəyə cəlb
olunmuĢdur. ―Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-
iqtisadi inkiĢafı Dövlət Proqramı‖nın icrasına baĢlanılması ilə ölkəmizin davamlı
və tarazlı inkiĢafı yeni, daha sürətli mərhələyə qədəm qoymuĢdur. Adıçəkilən
sənədlərlə yanaĢı Azərbaycan regionlarının kompleks inkiĢafını nəzərdə tutan
―2008—2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə
etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı‖ kimi sənədlər də Azərbaycan
regionlarında sosial sahələrin inkiĢafının hüquqi əsasını təĢkil etməkdədir.
Dissertasiyanın predmetini davamli sosial - iqtisadi inkiĢafinin təmin
edilmiəsilə bağlı yaranan iqtisadi və idarəetmə münasibətlərində hüquqi
tənzimləmə aləti və mexanizmi kimi dövlət proqramlarinin əhəmiyyəti, yeri və
rolunun müəyyənləĢdirilməsi, tədqiqat iĢinin obyektini isə Azərbaycan
Respublikasının təsərrüfat kompleksləri, sosial - iqtisadi inkiĢaf ilə bağlı digər
proseslər təĢkil edir.
ĠĢin nəzəri və metodoloji əsasını regional iqtisadi inkiĢaf və regionların
inkiĢafının zəruriliyi, regionların inkiĢafının təmin edilməsinin hüquqi mexanizmi
və əsası kimi dövlət proqramlarının əhəmiyyəti ilə bağlı iqtisadçı alimlərin
6
müxtəlif istiqamətlərdə apardıqları araĢdırmaları təĢkil edir. Elmi araĢdırmada
kompleks təhlil, dialektika, müqayisə, monitorinq, ekspert qiymətləndirilməsi,
proqram-məqsədli yanaĢma, məntiq, tarixi yanaĢma, statistik metodlar tətbiq
edilmiĢdir. Tədqiqatın informasiya bazasını Azərbaycan Dövlət Statistika
Komitəsinin, Ġqtisadiyyat, Maliyyə, Vergilər Nazirliklərinin materialları, qanun və
normativ aktlar, hökumətin qərarları, Prezident sərəncamları, habelə ölkədə
fəaliyyət göstərən ayrı- ayrı iri Ģirkətlərin məlumatları və hesabatları təĢkil edir.
Təqdim edilən problemin aktuallığı, onun nəzəri və praktiki əhəmiyyəti
dissertasiyanın mövzusunun seçilməsini müəyyən etmiĢdir, tədqiqatın predmet və
obyekti məqsəd və vəzifələri, həmçinin onun məntiqi və strukturunu Ģərtləndirir.
Dissertasiya
təqiqatının
məqsədi davamlı sosial-iqtisadi inkiĢafının
tənzimlənməsinin hüquqi mexanizminin nəzəri və praktiki aspektlərinin təhlilini
aparmaq, sosial-iqtisadi potensialdan səmərəli istifadənin və sosial-iqtisadi
inkiĢafının təmin edilməsinin hüquqi əsası kimi məqsədli dövlət proqramların yeri
və rolunu müəyyənləĢdirmək və bu istiqamətdə nəzəri və praktiki təkliflər
hazırlamaq, davamlı sosial-iqtisadi inkiĢafının təmin edilməsinin hüquqi
təminatının və ölkə inkiĢafının müasir vəziyyətinin təhlilini aparmaq, bu
istiqamətdə həyata keçirilən dövlət siyasətinin hüquqi təminatının xüsusiyyətlərini
müəyyənləĢdirməkdir.
Bununla əlaqədar olaraq, tədqiqatda aĢağıdakı konkret vəzifələrin yerinə
yetirilməsi nəzərdə tutulmuĢdur:
-
dövlətin iqtisadi inkiĢaf strategiyasının formalaĢdırılmasının nəzəri
məsələlərini təqiq edilməsi və davamlı sosial-iqtisadi inkiĢafa dair nəzəri baxıĢları
öyrənmək və müqayisəli təhlil etmək;
-
sosial-iqtisadi inkiĢafın dövlət tənzimlənməsinin əsas istiqamətlərinin
müəyyənləĢdirilməsi və inkiĢaf problemlərinin metodoloji məsələləri tədqiq etmək;
-
Sosial-iqtisadi inkiĢafın təmin edilməsində dövlət proqramları öyrənmək;
-
Azərbaycan Respublikasında davamlı inkiĢafın təmin edilməsinin hüquqi
təminatı məsələlərini tədqiq etmək;
Dostları ilə paylaş: |