1
AZƏRBAYCAN RESPUBLĠKASI TƏHSĠL NAZĠRLĠYĠ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT ĠQTĠSAD UNĠVERSĠTETĠ
MAGĠSTRATURA MƏRKƏZĠ
Əlyazması hüququnda
AĞAYEV ELVĠN CƏMĠLAĞA oğlu
―ĠQTĠSADĠYYATIN TƏNZĠMLƏNMƏSĠ SĠSTEMĠNDƏ HÜQUQĠ
TƏNZĠMLƏNMƏ ALƏTĠ KĠMĠ
DÖVLƏT PROQRAMLARININ
ƏHƏMĠYYƏTĠ‖ mövzusunda
MAGİSTR DİSSERTASİYASI
Ġxtisasın Ģifri və adı: 060404 - ― Ġqtisadiyyat‖
ĠxtisaslaĢma:
― Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsi‖
Elmi rəhbər:
Magistr proqramının rəhbəri
hüquq elmləri doktoru,
iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru,
professor O.F. ƏFƏNDĠYEV
dosent S.Z. ĠSAYEV
Kafedra müdiri:
iqtisad elmləri doktoru,
professor F.P.RƏHMANOV
BAKI-2016
2
MÜNDƏRĠCAT
GIRIġ...................................................................................................................3
I FƏSĠL. ĠQTĠSADĠYYATIN HÜQUQĠ TƏNZĠMLƏNMƏSĠNĠN NƏZƏRĠ-
METODOLOJĠ ƏSASLARI.................................................................9
1.1.Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin dövlət tənzimlənməsi
sistemində yeri və rolu.......................................................................9
1.2.Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin reallaĢmasının hüquqi
formaları............................................................................................20
1.3.Sosial-iqtisadi inkiĢafın təmin edilməsində dövlət proqramları..........33
II FƏSĠL. MÜASIR ġƏRAĠTDƏ DÖVLƏT PROQRAMLARININ ĠġLƏNĠB
HAZIRLANMASI VƏ REALLAġDIRILMASI MEXANĠZMĠNĠN
TƏHLĠLĠ...........................................................................................42
2.1.Azərbaycan Respublikasında dövlət proqramlarının iĢlənib
hazırlanması və reallaĢdırılması mexanizmi.......................................42
2.2.Ġqtisadi inkiĢafa yönəlmiĢ dövlət proqramlarının kompleks təhlili
və qiymətləndirilməsi......................................................................50
III FƏSĠL. DÖVLƏT PROQRAMLARININ ĠġLƏNĠB HAZIRLANMASI
VƏ REALLAġDIRILMASI MEXANĠZMĠNĠN HÜQUQĠ
TƏMĠNATININ TƏKMĠLLƏDĠRĠLMƏSĠ ĠSTĠQAMƏTLƏRĠ……...59
3.1.Dövlət proqramlarının iĢlənib hazırlanmasına yanaĢmalar................59
3.2.Dövlət proqramlarının hazırlanması mexanizminin hüquqi təminatının
təkmilləĢdirilməsi istiqamətləri..........................................................70
NƏTĠCƏ VƏ TƏKLĠFLƏR................................................................................... 78
ĠSTĠFADƏ OLUNMUġ ƏDƏBĠYYATLAR ....................................................... 86
3
GĠRĠġ
Mövzunun aktuallığı. Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi tərəqqisini
təmin edən ən baĢlıca amillərdən biri də ölkənin davamlı və tarazlı iqtisadi
inkiĢafına nail olunması ilə bağlıdır. Təsadüfi deyildir ki, hər bir ölkənin sistemli,
dinamik və tarazlı inkiĢafını xarakterizə edən ən mühüm göstəricilərdən biri
iqtisadi inkiĢaf səviyyəsi hesab olunur. Davamlı sosial-iqtisadi inkiĢafının təmin
edilməsi birbaĢa olaraq dövlətin həyata keçirdiyi milli iqtisadi siyasətin tərkib
elementi kimi çıxıĢ edən iqtisadi siyasətin səmərəliliyindən düz mütənasib asılıdır.
Müasir dünya təcrübəsində iqtisadi siyasət ölkənin inkiĢafının idarə
olunması fəaliyyəti kimi qəbul edilir. Dövlətin iqtisadi siyasəti ilə dövlət
proqramları öz məntiqinə görə bir-birini qarĢılıqlı tamamlamalıdır. Ġqtisadi siyasət
inkiĢafın qarĢıya qoyulmuĢ məqsədinə çatmaq yolunda yaranan problemlərin
həllinə, ölkənin və onun hər hansı hissəsinin rifahının təmin olunmasına
istiqamətlənirsə, dövlət proqramları iqtisadi inkiĢafının məhz yuxarıda ifadə olunan
məqsədlərə yönlü idarə olunmasına xidmət etməlidir.
Bazar iqtisadiyyatı mövcud olan ölkələrin inkiĢaf təcrübəsi də təsdiq edir ki,
dövlət proqramları tətbiq etmədən ölkə iqtisadiyyatını gücləndirmək, eləcə də
məhsuldar qüvvələri
təkmilləĢdirmək
qeyri-mümkündür.
Hazırda dövlət
proqramları formalaĢdırılması və əsaslarının iĢlənib hazırlanması milli
iqtisadiyyatın pozitiv və tarazlaĢdırılmıĢ inkiĢafını təmin etməyin baĢlıca
istiqamətidir. Hər bir dövlətin reallaĢdırdığı iqtisadi siyasətin son məqsədi ölkə
əhlisinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə nail olmaqdır. Əhalinin həyat
səviyyəsi respublikanın iqtisadiyyatının inkiĢafının və səmərəliliyinin əsas
göstəricisidir. Ġqtisadi imkanlar nə qədər yüksək olursa sosial inkiĢaf və həyat
səviyyəsi üçün maddi imkanlar bir o qədər çox olur. Həyat səviyyəsinin daha
yüksək olması iqtisadiyyatın inkiĢafına təsir edir, əmək məhsuldarlığını artırır.
Milli gəlirin, milli məhsulun artımına təsir edir. Həyat səviyyəsinin öyrənilməsi
onun tənzimlənməsi üçün əsas yaradır. Bu mənada iqtisadi inkiĢafının təmin