Iqtisodiyot” kafedrasi “iqtisodiyot nazariyasi” fanidan kurs ishi mavzu: Marketing, uning vazifasi, qoidalari va bozor tizimida o‘rni

1.Bozor iqtisodiyoti sharoitida marketingning zarurligi va uning mohiyati.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida marketingning zaruriyati va mohiyati juda katta. Marketing, bir taraftan, kompaniya yoki tashkilotning mahsulotlarini sotishni oshirishga yordam beradi, boshqa taraftan esa mijozlar bilan aloqani o'z ichiga oladi va ularning talablarini tushunadi. Bu esa, kompaniyalar uchun mijozlarni topish, ularning talablari va xohishlarini aniqlash, mahsulotlarini sotishni oshirish va shu bilan birga, mijozlarga xizmat ko'rsatishni ta'minlashda juda muhimdir.

Marketingning mohiyati esa, mahsulotlar va xizmatlar sotish jarayonida to'g'ridan-to'g'ri ta'sir ko'rsatish, mahsulotlarni sotish uchun reklama va boshqa ko'rsatkichlar tayyorlash, mijozlar bilan aloqada bo'lishni oshirish va mijozlar uchun xizmatlarni taqdim etishni o'z ichiga oladi. Bu esa, kompaniyalarga mijozlarning talablari va xohishlariga qarab, ularning xavfsizligini ta'minlash va mahsulotlarni sotishni oshirishda yordam beradi.

Shuningdek, marketingning zaruriyati, kompaniyalar uchun yangi bozorlar topish, mahsulotlarini sotishni oshirish, mijozlarni taqdim etish va shu bilan birga, kompaniyalarning bir-biriga qarshi raqobatda qolishni ta'minlashda ham juda muhimdir. Bularning hammasi marketingning mohiyatida joy oladi va bu esa, kompaniyalar uchun muhim iqtisodiy qadamlardan biri hisoblanadi.

Marketingning bozor tizimidagi o'rni, mahsulotlar va xizmatlar sotish jarayonida mijozlarning talablari va xohishlariga qarab, ularning xavfsizligini ta'minlash va mahsulotlarni sotishni oshirishda yordam beradi. Shuningdek, marketing bozor tizimidagi o'rni, kompaniyalar uchun yangi bozorlar topish, mahsulotlarini sotishni oshirish, mijozlarni taqdim etish va shu bilan birga, kompaniyalarning bir-biriga qarshi raqobatda qolishni ta'minlashda ham juda muhimdir. Marketingning bozor tizimidagi o'rni, kompaniyalar uchun muhim iqtisodiy qadamlardan biri hisoblanadi.

Zamonaviy bozor iqtisodiyoti sharoitida korxona va tashkilotlarning samarali faoliyat olib borishida nafaqat yuqori qo‘shi1gan qiymatli mahsulot ishlab chiqarish, balki ishlab chiqarish jarayonida jamiyatdagi ma’1um ijtimoiy muammolariga yechim topish hamda aholi uchun yanada qulayroq yashash sharoitlarini yaratib berish muhim hisoblanadi. Bu orqali jamiyatda korxonaning brend-imidjini tanilish darajasini oshirish, realizatsiya qilinadigan tovar va ko‘rsati1ayotgan xizmatlar darajasini oshirish imkonini beradi. Zamonaviy boshqaruv jarayonida marketing unsurlaridan keng ko‘1amli qo‘l1anilishi boshqaruv qarorlarining samaradorligini oshirib, korxonaning aholi orasida “sevimli brend” sifatida shakllanishiga yordam beradi. Hozirgi shiddat bilan o‘zgarib boruvchi davrda faqatgina sifatli va hamyonbop mahsulot ishlab chiqarish hamda xizmat ko‘rsatish bilan muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi. Bugungi kun korxona va tashkilotlardan ma’lum ijtimoiy qiymat yaratish, jamiyatdagi ayrim ijtimoiy muammolarni hal qilishga o‘z hissasini qo‘shish orqali aholi uchun qulayroq yashash sharoitlarini yaratish, infrastrukturani yaxshilash hamda ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamni qo‘llab-quvvatlashni talab qilmoqda. Misol sifatida, atrof-muhit va ekologiyani yaxshilash uchun shahardagi yashil hududlarni ko‘paytirishda ishtirok etish, ishlab chiqarish jarayonida ekologik toza xom- ashyodan foydalanish, energiya tejamkor asbob-uskunalardan foydalanish, olinadigan foydaning bir qismini xayriya ishlariga sarflash kabi chora-tadbirlani keltirish mumkin. Ijtimoiy marketing bu marketing instrumentlaridan biri bo‘1ib, aynan ijtimoiy qiymat yaratish orqali korxona rivojlanishini o‘rganadi.
Turli hil xorijiy adabiyotlarda ijtimoiy marketing tushunchasi va konseptsiyasiga ta’rif berib o‘tilgan. Xususan, ijtimoiy-etnik marketing koseptsiyasi — korxona va tashkilotlar iste’molchilarning talab va istaklarini raqobatchilarga qaraganda to‘1iqroq, samaraliroq qondirishini hamda ushbu jarayonda nafaqat individual shaxsning balki butun jamiyat uchun yaxshiroq yashash sharoitlarini yaratishini nazarda tutadi. Ushbu marketing konseptsiyasi
resurslar yetishmovchiligi, jahondagi notinch vaziyatlar hamda atrof muhit muammolarining ortishi sababli ko‘plab mamlakatlarda rivojlanmoqda¹.
So‘nggi yillardan olib borilayotgan keng ko‘lamli islohotlar natijasida Jadal sur’atlar bilan rivojlanayotgan poytaxtimizda kundan kunga qurilish ishlari ko‘payib bormoqda. Bu esa o‘z navbatida yashil va bolalar sporti maydonchalarining kamayib borishiga, shahar ob-havosining keskin tarzda yomonlashishiga olib kelmoqda. Ushbu holat korxona va tashkilotlar marketologlari uchun bozorda o‘z o‘rnini egallash, yashil iqtisodiyotga o‘tish hamda iste’molchilar ko‘zida ishonchli va sevimli brend tushunchasini yaratish uchun qulay fursat hisoblanadi. Shunday tashkilotlardan biri “Hyunadi Motor Company Uzbekistan”dir. Hyundai O‘zbekiston shahrimiz markazidagi aholi gavjum hududlardan birida o‘zining “Hyundai sport maydonchasi” va “Hyundai bolalar maydoncha”larini ochdi². Sport maydonchasi aktiv hayotni sevuvchi insonlar uchun ochiq osmon ostida sport bilan miriqib shug‘ullanish va sog‘lom turmush tarzini olib borish imkonini beradi. Bolalar maydonchasida esa ota-onalar jajji farzandlari bilan sershovqin va og‘ir ish kunidan keyin oila davrasida mazmunli vaqt o‘tkazish imkonini beradi. Ijtimoiy marketingdan foydalangan holda Hyundai O‘zbekiston kompaniyasi jamiyat hayotida bo‘layotgan o‘zgarishlar va noqulayliklarga befarq emasligini ko‘rsatib iste’molchi1arning do‘stona brendi darajasiga ko‘tarilish istagida. Bu orqali sotuvlar hajmini 13 % gacha oshirib, avtomobil bozoridagi ulushini sezilarli darajada oshirishni maqsad qilgan.