Iqtisodiyot va turizm
Auditorlik faoliyatini tashkil etishning huquqiy asoslari va uning
Yüklə 63,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
| . Auditorlik faoliyatini tashkil etishning huquqiy asoslari va uning
rivojlanish bosqichlari. So’nggi yillarda dunyoning ko’pgina mamlakatlarida audit sohasi moliyaviy bozorning muhim elementlaridan biri sifatida jiddiy ravishda isloh qilinmoqda. Bizning fikrimizcha, ushbu hodisaga tadbirkorlik tizimlarining faoliyat yuritishi va rivojlanishining ob’ektiv sharoitlarining o’zgarishi, xususan kelgusida global dolzarb vazifalarni echish doirasida integratsiya jarayonlarining faollashuvi, auditorlik faoliyatining dunyoning iqtisodiyoti ko’proq modernizatsiyalashgan mamlakatlari hamda hududiy va xalqaro iqtisodiy birlashmalarni shakllantirishga intilishi, so’nggi yillarda biznes faoliyatini rivojlantirishning intellektual omillarining kuchayishi, zamonaviy informatsion texnologiyalaridan foydalanish va boshqalar sezilarli ta’sir ko’rsatmoqda. Ma’lumki, O’zbekiston jahon xo’jalik tizimining teng huquqli a’zosi bo’lib borar ekan, mamlakatimiz audit tizimining rivojlanishiga xalqaro tajriba yanada kattaroq ta’sir ko’rsatmoqda. O’zbekiston Respublikasining iqtisodiyotida bozor munosabatlarining shakllanishi va rivojlanishining juda qisqa davri ichida audit sohasi mustaqil professional tadbirkorlik faoliyati va milliy iqtisodiyot moliyaviy infratuzilmasining ajralmas elementi sifatida o’z o’rnini topdi. O’zbekistonning mustaqillikka erishganidan so’ng jahon iqtisodiy hamjamiyatining integratsiyalashuviga, xalqaro tashkilotlarning faoliyatida ishtirok etishga intilishi, mamlakatdan milliy audit tizimining jahon tajribasida qabul qilingan uslubiy tamoyillar bilan yaxlitligini, davlat biznes tuzilmalari moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining xorijiy mamlakatlarda qo’llaniladigan o’xshash ko’rsatkichlar bilan mosliligini ta’minlashni talab qiladi. Axborot resurlarning ishonchliligini ta’minlash va ulardagi mavjud bo’lgan risklarini bo’zib ko’rsatilishi – bu manfaatli axborot-ma’lumotlarini yuqori darajada aniqlikda olishda foydalanuvchilarga doimiy duch keladigan asosiy muammolardir. Aynan shu holat, jamiyatning tegishli tayyorgarlikka, malakaga, tajribaga ega bo’lgan mustaqil ekspertlar xizmatlariga ehtiyoj shakllanishiga olib keldi. Respublikada bunday muammolarni echish maqsadida, hozrgi kunda bozor iqtisodiyotining ajralmas elementi sifatida bo’lgan mustaqil auditorlik tashkilotlari tashkil qilindi. O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini me’yoriy tartibga solish tizimi hukmatning yuqori organlari tomonidan ishlab chiqilgan me’yoriy-normativ qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi va u quyidagicha ko’rinishga ega (1.5-rasmga qarang). Bunga muvofiq auditorlik faoliyatini tartibga solishda bosh qomusimiz Respublika Kostituttsiyasi va undan so’ng “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonun hamda Oliy majlis palatalarining qarorlari va boshqa me’yoriy hujjatlari muhim ahamiyatga kasb etadi. Respublikamizda auditorlik faoliyatida tubdan yangi bo’lgan huquqiy – meyoriy qonunchilik bazasi yaratildi. Ushbu yaratilgan baza mamlakatimizda auditorlik faoliyatini rivojlantirishda muhim bosqichlarini bosib o’tishga asos bo’ldi. Iqtisod fanlari nomzodi, dotsent R.D. Do’smuratovning ta’kidlashicha, respublikamizda auditorlik faoliyatini me’yoriy-huquqiy tartibga solishning rivojlanishi quyidagi uch bosqichga ega(1.1-jadval) Mamlakatimizda auditorlik faoliyatini huquqiy-me’yoriy tartibga solish sohasidagi muhim ahamiyatga ega bo’lgan hamda auditorlik faoliyatini yuritishdagi tartiblarning keskin o’zgarishi va rivojlanishiga turtki bo’lgan me’yoriy hujjatlari qabul qilinganligiga qarab tadqiqot natijasida biz auditorlik faoliyati rivojlanishining quyidagi uch bosqichini belgilashga muvaffaq bo’ldik. 3. Auditorlik faoliyatini tashkil etishning maqsadi, iqtisodiyotni rivojlantirishda uning tutgan o’rni va ahamiyati Bozor iqtisodiyoti talablaridagi infratuzilmalar faoliyati yo’lga qo’yilganligi xorijiy mamlakatlar sarmoyalarining kirib kelishiga zamin bo’lib ko’plab yangi mahsulotlar ishlab chiqarishga va ish joylari tashkil etilishiga asos bo’lmoqda. Shu bilan birga, bu kapitalni O’zbekiston iqtisodiyotiga joylashtirmoqchi bo’layotgan xorijiy investorlar oldida ishonchli sherik tanlash va ularning moliyaviy holatini aniq baholash kabi jihatlari muammoli bo’lib turibdi. Ma’lumki, har qanday voqea, hodisa, buyum qaysi zamonda va makonda paydo bo’lishidan qat’iy nazar ma’lum zaruriyat tufayli yuzaga keladi. Auditga oid manbalarda3 ta’kidlanishicha, uni quyidagi shart-sharoitlar keltirib chiqargan: axborot etkazib beruvchilar (ma’muriyat) bilan axborotlardan foydalanuvchilar (davlat organlari, banklar, aktsiyadorlar, kreditorlar) manfaatlarining mos kelmasligi, natijada, ular o’rtasida ziddiyatli vaziyatlar yuzaga kelganida ma’muriyat tomonidan noto’g’ri ma’lumotlar berilishi; 3. Auditorlik faoliyatini tashkil etishning maqsadi, iqtisodiyotni rivojlantirishda uning tutgan o’rni va ahamiyati Bozor iqtisodiyoti talablaridagi infratuzilmalar faoliyati yo’lga qo’yilganligi xorijiy mamlakatlar sarmoyalarining kirib kelishiga zamin bo’lib ko’plab yangi mahsulotlar ishlab chiqarishga va ish joylari tashkil etilishiga asos bo’lmoqda. Shu bilan birga, bu kapitalni O’zbekiston iqtisodiyotiga joylashtirmoqchi bo’layotgan xorijiy investorlar oldida ishonchli sherik tanlash va ularning moliyaviy holatini aniq baholash kabi jihatlari muammoli bo’lib turibdi. Ma’lumki, har qanday voqea, hodisa, buyum qaysi zamonda va makonda paydo bo’lishidan qat’iy nazar ma’lum zaruriyat tufayli yuzaga keladi. Auditga oid manbalarda3 ta’kidlanishicha, uni quyidagi shart-sharoitlar keltirib chiqargan: axborot etkazib beruvchilar (ma’muriyat) bilan axborotlardan foydalanuvchilar (davlat organlari, banklar, aktsiyadorlar, kreditorlar) manfaatlarining mos kelmasligi, natijada, ular o’rtasida ziddiyatli vaziyatlar yuzaga kelganida ma’muriyat tomonidan noto’g’ri ma’lumotlar berilishi; 4. Auditorlik faoliyatini tashkil etishning huquqiy asoslari va uning rivojlanish bosqichlari. So’nggi yillarda dunyoning ko’pgina mamlakatlarida audit sohasi moliyaviy bozorning muhim elementlaridan biri sifatida jiddiy ravishda isloh qilinmoqda. Bizning fikrimizcha, ushbu hodisaga tadbirkorlik tizimlarining faoliyat yuritishi va rivojlanishining ob’ektiv sharoitlarining o’zgarishi, xususan kelgusida global dolzarb vazifalarni echish doirasida integratsiya jarayonlarining faollashuvi, auditorlik faoliyatining dunyoning iqtisodiyoti ko’proq modernizatsiyalashgan mamlakatlari hamda hududiy va xalqaro iqtisodiy birlashmalarni shakllantirishga intilishi, so’nggi yillarda biznes faoliyatini rivojlantirishning intellektual omillarining kuchayishi, zamonaviy informatsion texnologiyalaridan foydalanish va boshqalar sezilarli ta’sir ko’rsatmoqda. Ma’lumki, O’zbekiston jahon xo’jalik tizimining teng huquqli a’zosi bo’lib borar ekan, mamlakatimiz audit tizimining rivojlanishiga xalqaro tajriba yanada kattaroq ta’sir ko’rsatmoqda. O’zbekiston Respublikasining iqtisodiyotida bozor munosabatlarining shakllanishi va rivojlanishining juda qisqa davri ichida audit sohasi mustaqil professional tadbirkorlik faoliyati va milliy iqtisodiyot moliyaviy infratuzilmasining ajralmas elementi sifatida o’z o’rnini topdi. O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini me’yoriy tartibga solish tizimi hukmatning yuqori organlari tomonidan ishlab chiqilgan me’yoriy-normativ qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi va u quyidagicha ko’rinishga ega (4- chizmaga qarang). Bunga muvofiq auditorlik faoliyatini tartibga solishda bosh qomusimiz Respublika Kostituttsiyasi va undan so’ng “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonun hamda Oliy majlis palatalarining qarorlari va boshqa me’yoriy hujjatlari muhim ahamiyatga kasb etadi. O’zbekiston Respublikasining iqtisodiyotida bozor munosabatlarining shakllanishi va rivojlanishining juda qisqa davri ichida audit sohasi mustaqil professional tadbirkorlik faoliyati va milliy iqtisodiyot moliyaviy infratuzilmasining ajralmas elementi sifatida o’z o’rnini topdi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 4 aprelda PQ-615-sonli “Auditorlik tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish va ular ko’rsatayotgan xizmatlar sifati uchun javobgarlikni oshirish to’g’risida”gi qarori qabul qilinguncha, auditorlik tashkiloti ustav kapitalining kamida 51 foizi bir yoki bir necha auditorlarga tegishli bo’lishi belgilab qo’yilgan edi (chet el auditorlik tashkilotining - filial yoki sho’’ba korxonasini tashkil etilish holatlari bundan mustasno). Bunda: ustav kapitalining ushbu ulushi aynan shu auditorlik tashkilotining auditoriga (auditorlariga) yoki ushbu tashkilotda ishlamaydigan auditorga tegishliligi muhim emas edi, muhimi ta’sischida auditorlik malaka sertifikati bo’lishi hisobga olingan. Yüklə 63,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|