Istanbullu serenat

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 

Cilt: 10   Sayı: 54         

 

 

The Journal of International Social Research 

Volume: 10   Issue: 54    

 

 

- 572 - 

özdeksel ve tinsel ögelerin bütünüdür  (Güven, 1999: 172).  Merton’a göre; belirli bir toplum ya da kümede 

üyelerin ortak davranışlarını belirleyen örgütlenmiş normatif değerler, kültürel yapıyı oluşturmaktadır (Akt: 

Güven, 1999: 172-173). “Bir toplumun kültür birikimi, o kültüre hayat veren birey veya toplulukların kökeni, 

gelenekleri,  inançları,  yaşayışları,  yerleştikleri  coğrafyanın  fiziksel  ve  tarihsel  özellikleriyle  etkileşimli  bir 

yapıdadır. Bu yapının dışavurumu olarak ortaya çıkan her türlü kültür ürünü ise toplumların zaman içinde 

var olmasını sağlayan, kimliklerini belirleyen, kuşaktan kuşağa aktarımını gerçekleştiren, gelişen, değişen ve 

zenginleşen bir materyaldir” (Onatça, 2007: 11)  

Kültür  bir  toplumu  farklılaştıran,  düşün  ve  eylem  modellerinin  ve  kendi  özgül  anlam  çerçevesi 

içinde yaratıp kullandığı araç ve gereçlerin soyut bir bütününü oluşturmaktadır (Güven, 1999: 173). Bununla 

birlikte kültür bazen ortak bir değer ve unsur olarak da karşımıza çıkar. Topluluklar; doğum, ölüm,  düğün, 

şenlik  vb.  pratiklerini  yaşatarak,  kültürlerini,  kimliklerini  koruma  ve  sürdürme  çabasını  gösterirler.  Bazı 

kültürel  pratikler  toplumlar  arasında  benzerlikler  gösterebilir.  Müzik  ise  ayrı  ve  önemli  bir  yer  edinir. 

Müzik;  kimliğin  oluşumunda,  aktarımında,  toplum  içi  olduğu  kadar  toplumlar  arasında  bağların 

güçlenmesinde etken roller üstlenir. “İnsanların topluluk yaşamı içinde oluşturdukları dinsel ya da dindışı 

törenler,  müzik  eserleri,  danslar  vb.  ise  anlamlı  bir  bütün  ve  birer  gösterge  sistemi  olarak 

değerlendirilmektedir” (Onatça, 2007: 11).   

Emirdağ  Karacalar  Köyü  Bacı  Sultan  vuslat  yıldönümü  etkinliklerinde  gerçekleştirilen  alan 

araştırmasında  Kadiri-Hüseyni  topluluğunun  kimliklerini  koruma  çabalarında  müziğin  etkin  olarak 

kullanıldığı  görülmüştür.  Köyde;  kendilerine  özgü  yaşam  biçimlerini  sürdürmekte  olan

 

iki  farklı  topluluk 

yaşamaktadır.  Kadiri  Hüseyniler  ile  Sünni  topluluk.  Kendilerine  ait  kültürel  kimlikleri  vardır.  “Kültürel 

kimlik  ölçeği  ve  niteliği  ne  olursa  olsun  “kültürel  farklılık”  temeline  göre  bir  araya  gelen  grupların,  ayırt 

edilme,  karşı  olma  ya  da  kendisi  olma  arzusu  ile  geliştirdikleri  bir  aidiyetlik  bilincidir.  Yani  içeriği  ve 

popülasyonu  ne  olursa  olsun,  kültürel  kimlik  denilen  şey,  toplulukları  birbirinden  ayıran  ögelerin 

bileşimidir. Yani burada ‘kültürel farklılığa’ neden olan şey dil, din, etnik köken, sınıf, ulus, ideoloji, ortak 

tarih ya da yaşam tarzı çerçevesinde biçimlenebilir (Erol, 2009: 75).  

Kaplan; kimlik kavramının Aydınlanma çağından itibaren, psikoloji ve sosyal psikoloji alanında yer 

aldığını, günümüzde ise toplumsal ve siyasal boyut kazandığını belirtir. Ona göre kimliğin iki tür bileşeni 

vardır. 1) Tanımlama ve tanınma, 2) Aidiyet. (2008: 34-35) 

Ersoy;  kimlik  ve  coğrafya  arasında  bağ  kurar  ve  önemini  vurgular.  “Kültürel  kimliğin  belirli  bir 

coğrafyayla  ilişkilendirilmesi,  toplumların  çoğunda  görülen  bir  davranıştır.  Çünkü  kültürel  kimliğe  ilişkin 

olarak  kökenin  belirli  bir  coğrafyaya  kadar  genişletilmesi,  ilgili  toplumu  meşru  ve  güçlü  kılar”  (2010:  1).  

Günay’da müzikolojinin günümüz coğrafyasında müzik yaşamını bütün canlılığı ve renkleri ile incelediğini 

söyler. Ona göre; müzik coğrafyaları ile müzik sosyolojisi çalışmaları iç içedir (2011: 56).  Emirdağ Karacalar 

köyü coğrafya ve müzik, müzik sosyolojisi çalışma alanı olarak uygun örneklerden biridir. 

Bacı  Sultan  etkinlikleri  ile  kimlik;  yaşatılmakta,  korunmakta,  canlı  tutulmakta,  gelecek  kuşaklara 

aktarılmakta, eğitim aracı olarak kullanılmakta, geçmiş ve bugünü birleştirerek kimliklerini fark edebilmede 

yardımcı olmakta, yeni ve  özgün  olarak yeniden kurgulanmasına fırsatlar yaratılmaktadır. Kadiri-Hüseyni 

topluluğu  bu  ve  benzeri  etkinlikler  sayesinde  kendisini  daha  iyi  tanımakta,  tanımlamakta,  aidiyetlik 

duygularını güçlendirmektedir.  

 

Ersoy  ritüelleri  şöyle  anlatır.  “Ritüeller  kültürlemenin/kültürlenmenin  yaşatıldığı,  ‘süreklilik’  ve 

‘değişiklik’  bağlamında  toplumların  sosyal  ve  kültürel  kimliklerini  barındıran,  kalıplaşmış  davranış 

bütünlüğünün  korunduğu  ve  sergilendiği  kültürel  alanlardır.  Geçmişin  imgelerinin  ve  geçmişi  anımsatan 

pratiklerin  canlı  tutulduğu  ritüeller,  hem  her  bir  ayrıntının  aynı  kalması  üzerine  geliştirilen  çabayı,  yani: 

sürekliliği,  hem  de  eskiden  kalan  ya  da  yeni  üretilmiş  kimi  davranışların  seçilmesini  (elenmesini)  ve 

modifiye  edilmesini  yani  ‘değişimi’  içinde  barındırır.  Dolayısı  ile  süreklilik  bağlamında  ritüel,  bir  yandan 

devamlı  tekrarlanan  davranışlar  ve  tutumlarla  eskiye  gönderme  yapan  bir  ‘hatırlatma’  biçimi  olarak 

değerlendirilebilirken  ve  kültürel  belleği  canlı  tutarken;  öte  yandan  yeni  üretilmiş  ya  da  sembolik  bir  hal 

alan davranış kalıplarını da “yeniden inşa” etmeye izin verir” (2010: 2). 

 

Karacalar Köyü’nde yüz yıldan fazla süredir var olan, Yoksul Derviş’le beraber saz ile devam eden 

semah dönme geleneği ‘yeniden inşa etmeye’ güzel bir örnektir.  

Grup;  ortak  amaçları  olan  ya  da  belirli  bir  amacı  gerçekleştirebilmek  üzere  bir  araya  gelmiş,  yüz 

yüze etkileşim içinde bulunan bireylerin oluşturduğu topluluk” (Hogg, 1997: 29) olarak tanımlanır.  “Grup 

üyeleri  arasında  yüz  yüze  ilişki,  zihinsel  ve  kültürel  ve  hatta  duygusal  etkileşim  ve  temas  vardır.    Bazı 

sosyologlara göre yüz yüze ilişki çok gerekli bir unsur değildir. Esas olan şey, üyelerin “biz” bilincine sahip 

---