Ixtisoslashuv

Sedmichnik (Trientaliseuropaea)
TUGANAKLAR:

• Tugunaklarning ildizpoyalardan farqi asosan ularning shaklidadir (ovalsimon, sharsimon). Tugunak o‘qi kuchli yo‘g‘onlashgan, barglar juda ham reduksiyalangan bo‘lib va umuman qo‘shimcha ildizlar hosil qilmaydi. Masalan, kartoshkada.
TUGANAKLAR:

• Tugunakdagi kurtaklarni “ko‘zchalar” deb yuritiladi.
TUGANAKLAR:

• Agar kartoshka tugunagi yer yuziga chiqib qolsa, ular yashil rangga kiradi, bu belgi ham uning poyadan kelib chiqqanligini isbot qiladi.
TUGANAKLAR:

• Ba’zi o‘simliklar (siklamen)da tugunak stolonda emas, balki poyaning asosi yo‘g‘onlashishidan ham shakllanishi mumkin.

Tsiklamen (Cyclamen реrsicum) o’simligi. Cyclamen реrsicumning tuganagi
YER USTKI STOLONLAR VABACHKILAR:

• Ba’zi o‘simliklarda ularning har bir yangi novdasi bahorda bachkilar ko‘rinishida hosil bo‘ladi. Ular yer usti bo‘ylab o‘sib boraveradi va ildiz otadi. Ildiz otgan joydan yangi o‘simliklar hosil bo‘ladi. Shuning uchun ham bachkilarni yer ustki stolonlar deyishimiz mumkin.
YER USTKI STOLONLAR VABACHKILAR:

• Yer ustki stolonlariga ega bo‘lgan o‘simliklarga jivuchka, kostyanka, qulupnay (zemlyanika) kiradi.
YER USTKI STOLONLAR VABACHKILAR:

Qulupnay stolonlari (yoki bachkilari) barg qo‘ltiqlaridan o‘sib chiqadi. Ularning uchki kurtagi tepaga qayrilib, yangi o‘simlikni hamda ildizpoyani hosil qiladi.

• Bachkilarning vazifasi ko‘proq maydonni egallash va vegetativ ko‘payishdir.
PIYOZBOSH:

• Piyozbosh — qisqargan yer ostki novdadir. Uning qisqargan poyasi (donsegi) bo‘lib, yerda qo‘shimcha ildizlar orqali birikib turadi.
PIYOZBOSH:

• Qisqargan poyaga shakli o‘zgargan barglar — etdor, suvli tangachalar birikadi. Ularda oziq moddalar g‘amlangan holatda to‘planadi.
PIYOZBOSH:

• Piyozboshning uchki va yon kurtaklaridan yer ustki novdalar shakllanadi.
PIYOZBOSH:

• Piyozboshlar vegetativ yo‘l bilan ko‘payishga xizmat qiladigan organ bo‘lib, xilma-xil tuzilishlariga ega.
TUGANAK-PIYOZBOSHLAR:

• Tugunak-piyozbosh tugunak bilan piyozbosh o‘rtasidagi oraliq shaklni egallaydi. Ustki tomondan ular quruq tangachalar bilan qoplanganligi uchun piyozboshga o‘xshab turadi. Ichki qismida esa tangachalar emas, balki poya qismi — donse yaxshi rivojlangan bo‘ladi. G‘amlangan oziq moddalar ham tangachalarda emas, ana shu qisqargan poya qismida to‘planadi va kelgusi yil sarflanadi.

Gladiolus o’simligining tugunak-piyozboshi
TUGANAK-PIYOZBOSHLAR:

• Tugunak-piyozboshlar gladiolus va shafran o‘simliklarida uchraydi.

• Za’far (Crocus) o’simligining umumiy ko’rinishi.
KAUDEKS:

• Ko‘p yillik o‘tchil o‘simliklarning va yarim butachalarning ko‘pchiligida yaxshi taraqqiy etgan ildiz dan tashqari kaudeks (lot. Caudex — to‘nka, tana) shakllanadi.
KAUDEKS:

• U kelib chiqishi jihatidan novda hisoblanadi. Unda ko‘plab kurtaklar bo‘lib, oziq moddalarni g‘amlagan holda to‘playdi. Kaudeks odatda, yer ostida, ba’zi hollardagina yer ustida joylashadi.

Ko‘p yillik o‘simliklarning kaudeksi: 1, 2 — bo‘tako‘z (Centaurea scabiosa), (1 — gullagan o‘simlik kaudeksi, 2 — qarigan o‘simlikda partikulyatsiyaning bosh lanish i); 3 — Sebarga (Trifolium montanum ); 4 — ferula (Ferula songorica); 5 — lyupin (Lupinus polyphyllus); gp — gullagan novda asosi; k — yangitdan hosil bo‘lgan kurtaklar.
KAUDEKS:

Kaudeksli o‘simliklar dukkakdoshlar (beda, lyupin), soyabonguldoshlar (bedrenes, ferula), murakkabguldoshlar (shuvoqlar, ermon, tausag‘iz), labguldoshlar oilasida (ko‘kparang)uchraydi.

Ferula
SUKKULENTO’SIMLIKLARNING NOVDALARI:

• Suv g‘amlashga faqat yer ostki novdalar — piyozboshlilargina emas, balki yer ustki novdalar ham moslashgan bo‘lishi mumkin. Dunyoda suvni poya, barg va hatto kurtak ham g‘amlashi mumkin.
BARGLISUKKULENTLAR:

• Bargli sukkulentlarga semizo‘tlar, lolaguldoshlar, chuchmomadoshlar oilalariga kiruvchi o‘simliklar (Rhodiola rosla, Sedum, Aloe, Yasteria, Agave) misol bo‘ladi. Ularning barglari o‘z funksiyasi (fotosintez)ni saqlagan holda, suvni to‘playdigan kuchli parenximaga egadirlar.

Rhodiola rosla
KURTAKNINGSUKKULENTGA AYLANISHI:

• Kurtakning sukkulent organga aylanishini madaniy karam o‘simligida ko‘rish mumkin. Uning uchki kurtagi kuchli ravishda kattalashib bosh o‘raydi. Barglari xloroplastlarga deyarli ega etdor, suv va oziq moddalarni ko‘plab to‘playdi. Qishlab chiqqandan so‘ng (sun’iy sharoitda) karamning o‘sha uchki kurtagi o‘sadi va gul beruvchi novdani hosil qiladi, barglari nobud bo‘ladi.
POYALISUKKULENTLAR:
• Poyali sukkulentlarga kaktuslar_iva sutlamadoshlar oilasining

ko‘pincha barglar yo‘qolib ketadi yoki metamorfozga uchraydi.
POYALISUKKULENTLAR:

• Suvli poya ikki xil vazifani
^bajarishga moslashadi, ya’ni ham suvni g‘amlaydi, ^ham