Jahon adabiyoti

Nodar Dumbadze. Nodar Dumbadze (1928-1984) — taniqli gruzin yozuvchisi. Tbilisida tug‘ilib, Tbilisida vafot etgan. Otasi raykom sekretari (hozirda hokim) bo‘lgan. 37 yilda “xalq dushmani” sifatida qamalgan. Nodarning bolaligi 30 yillarning ana shunday siyosiy tamg‘asi va urushning qiyinchiligi bilan kechgan. Qarindoshlarining uyida, qishloqda o‘sadi. Ulg‘ayib, iqtisod fakultetiga o‘qishga kiradi. Bitirib, inst.da lobarant bo‘lib ishlaydi. Ammo ma'lum vaqtdan keyin umrini adabiyotga bag‘ishlaydi. “Tong” degan jurnalda adabiy xodim bb ishga kiradi. Taniqli yozvchiga aylangandan keyin Gruzin Yozuvchilar uyushmasi raisi lavozimida umrining oxiriga qadar ishlaydi.
Ham shoir, ham nosir, ham maqolanavis. Bolalarga atab ham asarlar yozgan. Asarlari kino bo‘lgan.

Ilk hikoyalar to‘plami — «Qishloq bolalari» (1958). Dastlabki yirik asarlari — «Men, buvim, Iliko va Illarion» (1960) qissasi va «Quyoshni ko‘ryapman» (1962) romanida 2-jahon urushi yillaridagi gruzin qishloqlarining og‘ir hayoti aks etgan.

«Quyosh kechasi» (1967), «Oq bayroqlar» (1972) romanlarida zamonaviy muhim ijtimoiy-axloqiy masalalar ko‘tarilgan.«Abadiyat qonuni» (1978)da insonning jamiyatdagi o‘rni, yashashning ma'nosi mavjud hayotiy lavhalar, shaxslar orqali aks ettirilgan. Dumbadze asarlari chuqur lirizm bilan sug‘orilgan, ularda dramatizm yumor bilan uyg‘unlashib ketgan.
Asarlari o‘zbek tiliga tarjima qilingan («Quyoshni ko‘ryapman», 1969; «Qo‘rqmang onaginam», 1982; «Abadiyat qonuni», 1983 va b.). «Abadiyat qonuni» asari asosida o‘zbek tilida telespektakl yaratilgan (1985).
Atoqli gruzin yozuvchisi Nodar Dumbadze o‘zbek o‘quvchilariga yaxshi tanish. Uning “Nishonga tegmagan o‘qlar” (“Kukaracha”), “Abadiyat qonuni”, “Qo‘rqmang, onaginam”, “Oq bayroqlar”, “Ellada” (“Hellados”) kabi asarlari allaqachon kitobxonlarning ko‘ngil mulkiga aylangan. Dumbadze ijodiga kuchli insonparvarlik, oqibat, mehr-muhabbat tuyg‘ulari singib ketgan.
“Men, enam, Iliko va Illarion” romani unga shuhrat keltirdi. Bu asar avtobiografikdir. yetib qolgan bolaning qishloqda enasi bilan yashagan pallalari qalamga olingan. Qo‘shni, keksa cholu kampirning qismatlari, bolaga mehribonchiligi, har qanday damda ham yordamga tayyorgarligi haqida hikoya qiladi roman.
Oxirgi “Abadiyat qonuni” romanida ezgulik va yovuzlik kurashi aks ettirilgan. Qahramon Bachananing yuragi kasal. Lekin shu holida ham jamiyatdagi har qanday qing‘ir ishlarga, odamlarga qarshi kurashadi. Bachanaga pul taklif qilib, evazmga ishini bitirib berishlarini so‘rab kelgan odamning boshiga yotgan joyida tuvak bilan tushiradi.
“Biz hayot ekanmiz, qalblarimizning mangu yashashai uchun bir birimizga yordam berishimiz kerak” deganda u ezgu ishlar borasidagi yordamni nazarda tutadi.
“Xelados” (Ellada) hikoyasi fojeaviy. Unda yunon bola Xelados kemada o‘z tarixiy yurtiga ketaturib, oxirgi lahzada o‘zi tug‘ilib katta bo‘lgan yurtga talpinib, o‘zini kemadan tashlab suvga g‘arq bo‘ladi. Chunki u bolaligi o‘tgan Suxumini, do‘stlarini tashlab ketolmaydi. Uning tanasiga “Xelados” deb yozilgan bo‘ladi. yunonchadan Vatan degani.
Adibning bir qancha asarlarini taniqli tarjimon Nizom Komil o‘zbekchaga mahorat bilan o‘girgan.